میانبر خطرناک

  ابراهیم علیزاده: «دولت ما در سال‌های اخیر به اجبار همه را به دور زدن قوانین تحریمی تشویق می‌کرد. یکی از چیزهایی که همه تاجران و صنعتگران در این چند سال تمرین کرده‌اند این بوده که کارهای خود را از طریق بانک انجام ندهند. پیش از آن بسیاری از بازرگانان اصلاً نمی‌دانستند چطور می‌توان مخفیانه به چین پول فرستاد و کالا را به ایران آورد، ولی در این سال‌ها همه این راه‌ها را یاد گرفتند.» این سخنان بخشی از اظهارات محمدمهدی بهکیش، اقتصاددان در گفت‌وگوی مردادماه سال 1395 با تجارت فردا (شماره 187) است. در آن زمان با توافق برجام محدودیت‌های بین‌المللی تجار ایرانی کاهش یافته بود اما به نظر می‌رسید آنها همچنان مایل هستند در مبادلات خارجی خود، روندهای دوره تشدید تحریم‌ها در اواخر دهه 80 و اوایل دهه 90 را ادامه دهند. بهکیش در این مورد به توضیحاتش اضافه کرده بود: «بعد از اینکه جامعه بازرگانی ما این کارها را یاد گرفت، به آن عادت کرد و متوجه شد این کارها بسیار راحت‌تر است و می‌توان بدون پرداخت مالیات و حقوق و عوارض گمرکی، مخفیانه از طریق یک صرافی پول را رد کرد و کالا را از یک مرز غیرشفاف به داخل کشور آورد.» وی سپس به صراحت گفت: «بزرگ‌ترین صدمه‌ای که تحریم‌ها به ما وارد کرد این بود که به ما آموخت چگونه قوانین را دور بزنیم و کار قاچاق را خیلی خوب به ما آموخت. امروز دیگر نمی‌توان به این راحتی قاچاق را جمع کرد چون همه کار قاچاق را یاد گرفته‌اند و شاید هم زیر دندانشان مزه کرده باشد چون هزینه‌های آنها را پایین آورده است.» بهکیش از رشد بخشی از اقتصاد ایران گلایه می‌کرد که گسترش آن می‌تواند از بزرگ‌ترین تهدیدها برای رقابت‌پذیری و شفافیت در اقتصاد باشد. حال پس از گذشت دو سال از آن زمان و شروع تشدید تحریم‌ها پس از خروج آمریکا از برجام به نظر می‌رسد مجدداً قرار است اتفاقات دوران قبلی تشدید تحریم‌ها تکرار شود. 28 بهمن‌ماه امسال محمدباقر نوبخت، رئیس سازمان برنامه و بودجه در صحن علنی مجلس از تحریم‌ها گلایه و سپس بیان کرد: از همه هنر خود برای دور زدن تحریم‌ها استفاده می‌کنیم. یک روز پیش از این نیز محمود واعظی، رئیس دفتر رئیس‌جمهور هنگام سخنرانی در جمع فعالان اقتصادی استان هرمزگان بیان کرد: آمریکا با تحریم‌های اقتصادی از تمام توان خود برای ایجاد نارضایتی و شکاف بین حاکمیت و ملت استفاده می‌کند تا به هدف‌های سیاسی خود برسد؛ در حالی که از طریق بخش خصوصی می‌توان تحریم‌ها را دور زد. پیش از این دو، رئیس‌جمهور نیز در حاشیه نشست سوم بهمن‌ماه هیات دولت گفته بود: «خوشبختانه ما راه‌های بسیاری برای فروش نفت پیدا کرده‌ایم تا بتوانیم تحریم‌ها را دور بزنیم.» در همین شرایط دو نماینده مجلس نیز دو راهکار را برای دور زدن تحریم‌ها پیشنهاد داده‌اند. احمد مرادی و رسول خضری به ترتیب پیشنهاد داده‌اند که از ظرفیت ته‌لنجی‌ها و ظرفیت‌های معابر مرزی و کولبری استفاده شود. اما آیا اتخاذ چنین راهکارهایی و رشد بخش غیررسمی اقتصاد هزینه‌هایی سنگین مانند بروز فساد برای اقتصاد کشور به بار نخواهد آورد؟