همه برای یکی
چرا دولت برای تامین بودجه بر مالیات‌های خرد تمرکز کرده است؟
مرضیه محمودی: نفت نمی‌فروشیم؟ بودجه را از طریق مالیات تامین می‌کنیم. این راهکار پیشنهادی اخیر سیاستگذاران برای تامین درآمد و پرداخت هزینه‌های دولت است. همه مالیات بدهند، تا دولت بتواند بدون ریاضت و مانند همیشه اموراتش را بگذراند. برای این کار سیاستگذار هربار مالیات جدیدی را ابداع می‌کند. یک‌بار دولت پیشنهاد دریافت مالیات از خانه‌های خالی را می‌دهد، یک‌بار مالیات از سکه و ارز را. یک‌بار می‌گوید سپرده‌های بانکی مشمول مالیات می‌شود و بار دیگر می‌گوید سود سهام و سپرده. یک روز می‌خواهد از ذخیره طلای زنان مالیات بگیرد و روز دیگر از اموال غیرضروری. در آخرین مورد هم در جریان بررسی لایحه بودجه سال 99، مساله مالیات خروج از کشور مطرح شده و مالیات از خانه‌های بالای 10 میلیارد و خودروهای لوکس بالای یک میلیارد تومان.
در اقتصاد مالیات ابزاری برای سیاستگذاری‌های اقتصادی است و منجر به رشد و توسعه اقتصادی می‌شود. در ایران اما مالیات هربار کارکردی متفاوت دارد. یک‌بار ابزاری است برای زهرچشم گرفتن از سوداگران بازار ارز و سکه، مانند سخنان رئیس‌جمهور در تیرماه سال 97 که اعلام کرد «کسانی که به فکر سود بادآورده هستند، آماده برخورد مالیاتی قاطع باشند». یک‌بار ابزار کاهش و تعادل قیمت‌هاست مانند آرزوی دیرینه دریافت مالیات از خانه‌های خالی که قرار است هم قیمت خرید خانه را کم کند و هم اجاره‌بها را. بار دیگر ابزاری است برای ایجاد عدالت اجتماعی مانند پیشنهاد دریافت مالیات از دارندگان خودرو و خانه‌های لوکس. اما گویا در کنار همه اینها مالیات‌های خرد راهی است برای پر کردن چاه ویل هزینه‌های دولت.
اما آیا مالیات‌های خرد می‌تواند کسری بودجه را جبران کند؟ عوارض خروج از کشور، گویا در بودجه سال آتی به مالیات خروج از کشور تبدیل شده و جالب اینکه بر اساس گزارش‌ها، کل درآمد دولت از محل اخذ عوارض خروج در سال 97 هزار و 700 میلیارد تومان بوده. این در حالی است که کسری تراز عملیاتی دولت در این لایحه 106 هزار میلیارد تومان است و بعید است این ارقام خرد بتواند کسری بودجه را جبران کند.
نکته مهم و قابل ذکر در بحث مالیات‌ها در ایران این نیست که دولت نباید مالیات بگیرد و اقتصاد و افراد باید از مالیات معاف باشند، نکته مهم این است که آیا راه بهتری برای درآمدزایی از مسیر مالیات نیست؟ راهی مانند تمرکز دولت بر حذف معافیت‌های مالیاتی یا به تور انداختن فراریان به جای تمرکز بر گرفتن مالیات‌های خرد از جیب مردم. جز این، آیا بهتر نیست دولت به جای تمرکز همیشگی بر افزایش درآمدها از هر طریقی، کمی هم بر کاهش هزینه‌های جاری خود توجه کند؟ چراکه این شیوه مالیات‌ستانی از مردم آن هم به هر بهانه‌ای و از هر جایی چنین تصوری را در ذهن جامعه ایجاد می‌کند که دولت برای حل مشکلات خود راحت‌ترین راه را انجام داده است و فشار مالیات‌ها را بر مردم تحمیل کرده، بدون آنکه کمی به بدنه بزرگ خودش سختی و ریاضت بدهد.
دولت قطعاً نمی‌تواند از طریق مالیات‌های خرد تاثیر مثبتی بر اقتصاد بگذارد و درآمد قابل توجهی کسب کند، اما می‌تواند با این سیاست‌های آنی و غلط، انتقادات اجتماعی و سیاسی بسیاری را متوجه خود کند.
