تا ثریا می‌رود دیوارِ کج

مرضیه محمودی: «صنعت خوب است، اما به شرط آنکه به نفع همه باشد نه به نفع چند نفر سرمایه‌دار جیب‌بر.»1 سرمایه‌دارانی که محمود عسکری‌زاده آنها را در کتاب اقتصاد به زبان ساده افرادی می‌داند که «صاحب غذای خوب، پوشاک خوب، قصر یخ و گردش در شهرهای اروپا و آمریکا هستند» و این ثروت را از کارگرانی به جیب زده‌اند که سهمشان از کار «5 /2 سیر گوشت و مقداری لپه است که برای خودش و خانواده به اصطلاح غذایی درست کند، یک اتاق در میدان شوش اجاره کند و لباسش را هم در میدان سیداسماعیل از کهنه‌فروش‌ها بخرد».2

تصویری که محمود عسکری‌زاده در کتابش که برخی آن را مانیفست مجاهدین خلق می‌دانند، از طبقه سرمایه‌دار و صاحبان سرمایه داده، محدود به آن جزوه و سال‌های آغازین دهه پنجاه نبود. تفکر او و امثالش چنان بر فضای اقتصادی و سیاسی سایه گسترده بود که سال‌ها پس از انقلاب 57 هم ادامه داشت. اسحاق جهانگیری می‌گوید: «در مجلس دوم پیشنهاد شد از بنگاه‌های تولیدی 50 درصد مالیات بگیریم. جو به گونه‌ای بود که اگر کسی پیشنهاد می‌داد 80 درصد هم بگیریم، رای می‌دادیم که از سرمایه‌دار هرچه می‌توانیم بگیریم. شما در مجلس دوم آیا می‌توانستید در مورد جذب سرمایه خارجی حرف بزنید؟ اصلاً مگر می‌شد راجع به بخش خصوصی حرف زد؟»

تفکرات چپ و اقتصاد ضدسرمایه‌داری، خود را در فضای تدوین اصول قانون اساسی هم نشان داد. اصول 43 و 44 که اقتصاد ایران را کیش و مات کرد. اصولی که تاکیدش بر این است که همه چیز در مالکیت مردم و برای مردم است، و دولت تا جایی در اقتصاد نقش دارد که مقدمات کار کارگران را تامین کند و «آنچنان انگیزه‌ای در مردم به وجود بیاورد که تمام چرخ‌های اقتصادی را خودشان به کار بیندازند». برای خالی نبودن عریضه در اصل 44 نامی هم از بخش خصوصی برده شد اما به قول آیت‌الله موسوی‌تبریزی «وقتی خدمات را به دولت، معادن بزرگ را به دولت، بازرگانی و تجارت خارجی را به دولت داده‌اید، تولید و توزیع و کشاورزی کوچک را هم به شرکت‌های تعاونی واگذار کرده‌اید، پس در بخش خصوصی چه مانده است؟»3 مرحوم بهشتی در دفاع از آن اقتصاد گفته بود: «چون انقلاب ما متکی بر جوانان بود و جوانان آن دوره نوعاً چپ می‌اندیشیدند، چاره‌ای جز در پیش گرفتن این رویه نبود.»4 اما آن اندیشه‌ها محدود به آن روزها نماند و آن تفکرات هنوز هم در اقتصاد ایران وجود دارد. هنوز نقد اقلیت چهاردرصدی و حمایت از اکثریت 96درصدی مطلوب است و سیاستمداران شعارش را می‌دهند. هنوز دولت از قیمت ماسک تا آهن و فولاد و شیر را تعیین می‌کند و هنوز هم عده‌ای تورم را ناشی از سودجویی سرمایه‌داران و صاحبان صنایع می‌دانند و هر کاری می‌کنند تا سرمایه‌گذار خارجی وارد ایران نشود.

پی‌نوشت‌ها:

1- کتاب اقتصاد به زبان ساده

2- همان

3- مشروح مذاکرات مجلس خبرگان قانون اساسی

4- کتاب «اقتصاد سیاسی جمهوری اسلامی»