موج نارضایتی
چگونه نارضایتی در میان همه گروه‌های اجتماعی به وجود آمد؟
محمد ناظری: اعتراضات آبان ۱۳۹۸ نارضایتی طبقات فرودست و شهرهای حاشیه‌ای را که سابقه چندانی در چنین اعتراضاتی نداشتند برجسته کرد. دست‌کم از دی‌ماه ۹۶ نارضایتی‌های شدید اقتصادی به نارضایتی‌های سیاسی و اجتماعی طبقه متوسط اضافه شده است و به نظر می‌رسد نارضایتی طبقات مختلف بروز بیشتری هم پیدا کرده است. از طرفی هرچند دهک‌های پایین‌تر درآمدی آسیب بیشتری از مشکلات اقتصادی می‌بینند، اما در سال‌های گذشته وضعیت رفاهی خانوارهای نسبتاً برخوردار هم نسبت به قبل افول کرده است. کارشناسان اقتصادی هشدار می‌دهند در صورت ادامه رشد اقتصادی پایین، «فقر چندبعدی» هم گسترش خواهد یافت. در ساحت‌های مختلف جامعه، چشمه‌ها و رودهای زیادی در جریان است که هر کدام به تنهایی دارای توان تخریبی نیستند، اما اگر به هم بپیوندند قدرت تخریبی زیادی پیدا می‌کنند و می‌توانند به سیل تبدیل شوند. اعتراضات آبان ۱۳۹۸ را می‌توان مثال بارزی از این مساله دانست. به اعتقاد بسیاری از جامعه‌شناسان، گرانی بنزین تنها جرقه اعتراضات بود و انباشت نارضایتی‌های هرچند کوچک در حوزه‌های مختلف علت اصلی این ناآرامی‌ها بود. جالب اینجاست که مجلس هم از این تصمیم غافلگیر شد و نهادهای مختلف و ائمه جمعه هم از آن خبر نداشتند. قطع چندروزه اینترنت و شیوه برخورد با معترضان در برخی مناطق نارضایتی را به بخش بیشتری از مردم تسری داد، بین خود مسوولان اختلافاتی پیش آمد و حتی روزنامه جوان نزدیک به سپاه پاسداران خواستار توضیح در مورد برخورد با معترضان شد. ناراضی کردن همه هنری نیست که تنها در چنین شرایطی بروز یافته باشد. در نوسانات بازار ارز تمام گروه‌ها ناراضی هستند و به قول محمدباقر نوبخت حتی خود رئیس‌جمهور هم از افزایش نرخ ارز «ناراحت و خاطرش مکدر» شد. افزایش افسارگسیخته قیمت‌ها در سال‌های گذشته نه‌تنها موجب نارضایتی مصرف‌کننده شده است بلکه تولیدکنندگان هم از کاهش فروش و افزایش هزینه‌ها گله می‌کنند. سال‌هاست در پایان سال میزان افزایش حقوق کارگران با چانه‌زنی طولانی‌مدت دولت و نماینده کارفرمایان و کارگرها تعیین می‌شود و در نهایت هیچ گروهی راضی نیست. نارضایتی مردم از خودروسازان سال‌هاست در فضای عمومی مطرح می‌شود و خود خودروسازان هم از تامین نشدن قطعات شکایت می‌کنند و دولت هم در مواجهه با شرکت‌های خودروسازی از بیکار شدن کارگران این صنعت نگران است. احزاب سیاسی از بها ندادن و محدودیت‌ها می‌گویند، با تجربه مجلس اخیر، نظر مردم راجع به رای دادن به لیست مثبت نیست و رئیس دولت احزاب را به مغازه‌ای با کرکره پایین تشبیه می‌کند. مردم و دولت و شهرداری و شورای شهر از آلودگی هوا ناراضی هستند و شکایت می‌کنند. صنعت و دولت و دانشگاه از هم ناراضی هستند و مردم هر سه را مقصر می‌دانند. تحریم‌ها نارضایتی بسیاری از گروه‌ها را به وجود آورده است و حتی مربی ایتالیایی استقلال را هم به اعتراض واداشته است. این حجم از نارضایتی در تمام گروه‌ها و در تمام ابعاد اجتماعی هرچند که هرکدام به صورت جداگانه کوچک به نظر برسند، ممکن است عواقب جبران‌ناپذیری برای کشور به همراه داشته باشد. در این پرونده قصد داریم ببینیم مشکلات کوچک چگونه بزرگ می‌شوند و چطور چنین توانایی خارق‌العاده‌ای در سیاستمداران ما پیدا شده که توانسته‌اند همه را ناراضی کنند و در آخر تبعات این اتفاق چه خواهد بود؟
