جام شکسته

  محمد علی‌نژاد: یک سال پس از خروج یک‌جانبه ایالات متحده از برجام، که بسیاری آن را پایان برجام می‌دانستند، ایران نیز اعلام کرد که برخی از تعهدات خود را در قبال برجام به حالت تعلیق درمی‌آورد. این تصمیم که در بیانیه شورای امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران خطاب به کشورهای حاضر در مذاکرات هسته‌ای اعلام شده است در راستای صیانت از امنیت و منافع ملی مردم ایران بوده است. در این بیانه که از سوی حسن روحانی برای سران کشورهای عضو برجام شامل بریتانیا، روسیه، فرانسه، چین و آلمان ارسال شده، آمده است که جمهوری اسلامی ایران طی سال گذشته از خود نهایت خویشتن‌داری را نشان داده و همچنین فرصت کافی در اختیار سایر اعضای حاضر در توافق هسته‌ای نهاده است تا با سیاست‌های خود «اثرات و تبعات خروج آمریکا از برجام» را جبران کنند. در این بیانیه ضمن انتقاد از انفعال کشورهای مشارکت‌کننده در مذاکرات هسته‌ای با ایران مهلتی 60روزه به کشورهای باقی‌مانده در برجام برای عملی کردن تعهدات خود در حوزه‌های بانکی و نفتی داده شد که از سوی سه کشور آلمان، بریتانیا و فرانسه رد شد. این سه کشور در بیانیه‌ای که با امضای مسوول سیاست خارجه اتحادیه اروپا صادر شد تصریح کردند این کشورها پایبندی ایران به تعهداتش  در توافق اتمی را رصد خواهند کرد و همچنین به تعهدات خود، از جمله تلاش برای رفع تحریم‌های ایران وفادارند.

در پی این تحولات محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه ایران، نیز به دیدار همتای چینی خود رفت تا در خصوص گسترش همکاری‌های دو کشور در چنین شرایطی به بحث و تبادل‌نظر بپردازند. در این دیدار وزیر خارجه چین اعلام کرد این کشور از ایران برای حفظ حقوق مشروعش حمایت می‌کند. مقامات چینی هم در جریان دیدار ظریف مخالفت خود را با تحریم‌های یک‌جانبه آمریکا ابراز کرده و پس از خروج آمریکا از برجام و شروع تحریم‌ها بارها مخالفت خود را با این تحریم‌ها اعلام کردند. ظریف در پایان سفر خود به چین از موضع مشترک ایران و چین مبنی بر حفظ برجام خبر داد و گفت حفظ برجام با حفظ منافع ایران توام خواهد بود و منافع ایران در برجام موضوع مورد توافق ایران و چین بوده است. در جریان مذاکرات، طرفین توافق کردند طی روزها و هفته‌های آینده همکاری تنگاتنگی برای رسیدن به روش‌های عینی تضمین منافع ایران دنبال کنند. طرف چینی در این دیدارها تاکید کرد روابط چین با ایران، بر اساس توافق دو رئیس‌جمهوری، روابط جامع راهبردی است و این روابط متاثر از شرایط بیرونی نخواهد بود و روابط دوجانبه ادامه خواهد یافت. از سوی دیگر ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهوری روسیه، نیز از احتمال نابودی توافق هسته‌ای ایران و قدرت‌های جهانی ابراز تاسف کرد و در دیدار با مایک پمپئو، وزیر خارجه آمریکا، با اشاره به گزارش‌های آژانس بین‌المللی انرژی اتمی گفت، ایران به همه تعهدات خود در توافق هسته‌ای پایبند بوده است. پوتین ایران را شفاف‌ترین کشور جهان خواند و گفت فعالیت‌های هسته‌ای این کشور بیش از هر کشور دیگری تحت نظارت است. با این اوصاف به نظر می‌رسد سرنوشت برجام کمتر از چهار سال پس از تولدش در هاله‌ای از ابهام فرو رفته است؛ ابهامی که روزبه‌روز احتمال نابودی آن را بیشتر کرده و آینده روابط خارجی و اقتصاد داخلی را دچار چالش‌های فراوانی خواهد کرد.