بمانیم که چه؟1

  هادی چاوشی: «در صورتی که سازوکار ویژه اروپایی‌ها برای حفظ برجام ناکارآمد باشد، ممکن است ایران از این توافق خارج شود.»2 این را محمدجواد ظریف مهرماه امسال وقتی برای حضور در نشست سالانه مجمع عمومی سازمان ملل متحد به نیویورک رفته بود، گفت. شاید به همین خاطر بود که وقتی اواسط دی‌ماه در دهلی‌نو از ناامیدی خود از عملکرد اتحادیه اروپا در فراهم آوردن سازوکار ویژه (SPV) حرف زد، شایعه خروج ایران از برجام در شبکه‌های اجتماعی خریدار پیدا کرد. وزیر امور خارجه ایران پس از دیدار با وزیر حمل‌ونقل هند گفته بود: «اروپایی‌ها تلاش کرده‌اند، اما در حد انتظار ما نتوانسته‌اند پیشرفت کنند... ما با اروپا در تماس هستیم، اما منتظر آنها نمی‌مانیم.»3

شایعه خروج از برجام همزمان با شایعه استعفای ظریف از وزارت امور خارجه مطرح می‌شد. هر چند هر دو شایعه به فاصله کوتاهی توسط مقامات ایران (از جمله رئیس‌دفتر حسن روحانی) تکذیب شد، ناامیدی ایران از اروپایی‌ها فقط به پیشرفت کمتر از انتظار آنها در راه‌اندازی SPV مربوط نبود. همزمان با سفر ظریف به هند، نخست‌وزیر دانمارک خبر داد که «اتحادیه اروپا توافق کرده تا تحریم‌های جدیدی علیه ایران در پاسخ به اقدامات خصمانه و انجام توطئه‌هایی در اروپا علی‌الخصوص دانمارک اعمال کند.»4 اعلام برنامه کنفرانس ضدایرانی «صلح و امنیت خاورمیانه» در لهستان -که قرار است ماه آینده به ابتکار آمریکا برگزار شود- نیز آتش تنش را شعله‌ور کرد. تا جایی که حسین امیرعبداللهیان، دستیار ویژه رئیس مجلس و معاون پیشین وزیر امور خارجه خواهان ارسال «پیامی معقول و حکیمانه اما شوک‌آور» به اروپا شد. درباره اینکه آیا چنین پیامی از تهران به بروکسل ارسال شده یا خیر، اطلاعی در دست نیست، اما تحلیلگرانی معتقدند با ثبت و راه‌اندازی قریب‌الوقوع SPV می‌توان امیدوار بود که تنش میان ایران و اروپا فروکش کرده و احتمال خروج ایران از برجام کاهش یابد. چنان‌که نشریه آمریکایی «فارن افرز» پیش‌بینی کرده است که تهران «به احتمال زیاد» در سال ۲۰۱۹ نیز به توافق هسته‌ای پایبند خواهد ماند. بر اساس تحلیل این مجله تخصصی حوزه روابط بین‌الملل، سه دلیل «صبر استراتژیک تهران در راستای منافع منطقه‌ای»، «تقویت روابط دیپلماتیک و افزایش اعتبار بین‌المللی» و «مسائل اقتصادی و فروش نفت» دلایل اصلی مقامات جمهوری اسلامی برای ماندن در برجام هستند.5

پرونده پیش‌رو سناریوهای موجود پیش‌روی توافق هسته‌ای در سال 2019 و احتمالات خروج ایران از این توافق را بررسی و تلاش کرده است به این سوال پاسخ دهد که اگر ایران از برجام خارج شود، چه می‌شود؟