محیط پرخطر

ابراهیم علیزاده: نیم‌نمره بهبود و چهار پله نزول جایگاه. همین عبارت مهم‌ترین خلاصه عملکرد کارنامه ایران در گزارش بانک جهانی از رتبه‌بندی «سهولت کسب‌وکار سال 2019» است. از نگاه روزنامه دنیای اقتصاد، اقدامات دولت ایران در زمینه سهولت پرداخت مالیات‌ها و ارتقای سیستم پنجره واحد تجارت فرامرزی شاید مهم‌ترین اقدامات موثر دولت برای بهبود نمره ایران بوده است. بر این اساس در این رتبه‌بندی، بهترین عملکرد ایران مربوط به شاخص «دریافت مجوزهای ساخت» و بدترین عملکرد نیز مربوط به شاخص «حمایت از سرمایه‌گذاران خرد» است. در نهایت جایگاه ایران 128 از 190 کشور توسط بانک جهانی گزارش شده است. اما در شاخص‌های جزئی بدترین جایگاه ایران مربوط به «حمایت از سرمایه‌گذاران خرد» است. ایران در این بخش رتبه‌ای بهتر از 173 نداشت، یعنی از میان 190 کشور دنیا تنها 17 کشور کارنامه ضعیف‌تری نسبت به ایران از نظر حمایت از سرمایه‌گذاران خرد دارند. موضوع قابل توجه دیگر بدون تغییر ماندن نمره ایران در این بخش است که این عدم بهبود نشان می‌دهد در زمینه حمایت از سرمایه‌گذاران خرد هیچ بهبودی در یک سال اخیر نداشته است.

این در حالی است که در خوش‌بینانه‌ترین حالت ممکن طبق اعلام غلامحسین شافعی، رئیس اتاق بازرگانی ایران بیش از 80 درصد بخش تولیدی کشور در اختیار واحدهای کوچک و متوسط است. اما همزمان با عدم بهبود وضعیت ایران در بخش حمایت از سرمایه‌گذاران خرد، اتفاق مثبتی در کارنامه دیگر بخش‌های ایران رخ داده است. طبق این گزارش «بانک جهانی»، در ایران اقداماتی در زمینه سهولت پرداخت مالیات‌ها اجرایی شده که این اقدامات عبارتند از: معرفی سیستم آنلاین برای اظهارنامه کمک‌های امنیت اجتماعی، ایجاد سیستم آنلاین استرداد مالیات بر ارزش افزوده، اصلاح سیستم آنلاین مربوط به مالیات بر درآمد شرکت‌ها و امکان پرداخت تعهدات مالیاتی اضافی در بانک‌ها.

از دیگر اقداماتی که «بانک جهانی» برای بهبود سهولت کسب‌وکار ایران مطرح کرده، در زمینه تجارت فرامرزی است. این اقدام مربوط به ارتقای سیستم «پنجره واحد تجارت فرامرزی» است که منجر به سهولت صادرات و واردات کشور خواهد شد. اما در مجموع بیشترین بهبود جایگاه مربوط به دو شاخص تجارت فرامرزی و حل‌وفصل ورشکستگی است که در این رتبه‌بندی جایگاه ایران در بخش تجارت فرامرزی از 166 به 121 بهبود یافته و در بخش حل‌وفصل ورشکستگی نیز جایگاه ایران از 160 در سال 2018 به 131 درصد در سال 2019 رسیده و چنین جایگاهی برای آن ثبت شده است. در سوی مقابل بیشترین افت جایگاه مربوط به شاخص شروع کسب‌وکار و شاخص دریافت مجوزهای ساخت است. جایگاه ایران در شاخص شروع کسب‌وکار طی سال 2018 رتبه 97 بود که در سال 2019 این جایگاه 128 ثبت شده است. در شاخص دریافت مجوزهای ساخت نیز در حالی جایگاه ایران 86 اعلام شده که در سال قبل از آن، جایگاه ایران در این بخش 25 بوده است. بهبود رتبه ایران در شاخص‌های شروع کسب‌وکار و دریافت مجوزهای ساخت و افت قابل توجه رتبه ایران در دو شاخص تجارت فرامرزی و حل‌وفصل ورشکستگی و در کنار اینها عدم بهبود ضعیف‌ترین شاخص ایران یعنی حمایت از سرمایه‌گذاران خرد چه پیام‌هایی برای سیاستگذاران و فعالان اقتصادی کشور می‌تواند به همراه داشته باشد؟