رونمایی از بازار دوم ارزی

 مجید حیدری: هفته گذشته با رونمایی از بازار دوم ارزی، از سطح قیمت‌های دلار و ارز کاسته شد و هماهنگ با این روند شاخص بورس نیز عقب‌نشینی کرد. سه‌شنبه هفته مورد بررسی، عملاً بازار دوم ارزی به دو روش، شروع به کار کرد تا میزان عرضه بازار نسبت به ماه‌های قبل افزایش یابد. این خبر باعث اثر کاهشی در معاملات غیررسمی دلار شد و مانند لنگری، قیمت سکه را نیز کاهش داد. در بازارهای جهانی، قیمت نفت دو روند متفاوت را طی کرد، همچنان کاهش عرضه در برخی از کشورها باعث ایجاد نگرانی از تداوم روند صعودی قیمت نفت شد، اما چرخش اظهارنظرهای مقامات آمریکا و اعمال تعرفه‌های تجاری باعث شد که از سطح قیمتی طلای سیاه کاسته شود.

روند قیمت نفت در هفته‌های گذشته، دستخوش نوسان زیادی شد، در حالی که در ابتدای هفته روند نفت صعودی گزارش شده بود، برخی اخبار و تحولات باعث تصحیح قیمت‌ها در روزهای انتهایی شد، با وجود این هنوز نگاه‌ها در این بازار افزایشی است. روز دوشنبه، به دلیل انتظارات پیرامون تداوم توقف نفت کانادا تا ماه سپتامبر، وضع تحریم‌های نفتی علیه ایران و کاهش تولید نفت لیبی، بهای نفت افزایش یافت. در هفته گذشته، ذخایر نفت بندر کوشینگ و اوکلاهاما به کمترین سطح 5 /3 سال اخیر رسید. طبق اعلام کمیسیون قراردادهای آتی آمریکا، در هفته منتهی به سوم ژوئیه، خوش‌بینی مدیران پولی نسبت به بهای نفت آمریکا افزایش یافته است. روز دوشنبه، رئیس شرکت ملی نفت لیبی بیان داشت، تولید نفت این کشور طی پنج ماه اخیر به نصف (527 هزار بشکه در روز) کاهش یافته است. ماه گذشته، عربستان سعودی، اعضای اوپک و متحدانش توافق کردند، کاهش عرضه نفت کشورهای دیگر از جمله لیبی را به منظور مهار رشد قیمت‌ها جبران کنند. در معاملات پایانی روز دوشنبه، بهای نفت آمریکا و برنت به ترتیب پنج و 96 سنت افزایش یافت.

چرخش ترامپ؟

تام کلاوز، یکی از تحلیلگران مطرح بازار نفت، رشد ۱۰درصدی قیمت نفت خام را برای تابستان امسال پیش‌بینی کرده است، اتفاقی که می‌تواند به افزایش بیشتر قیمت بنزین و فشار مضاعف به مصرف‌کنندگان آن منتج شود. به این ترتیب رشد قیمت بنزین و چشم‌انداز آن، به روشنی یکی از مهم‌ترین علت‌های فشار آمریکا به اوپک و عربستان سعودی برای افزایش تولید است، به‌خصوص در شرایطی که با خروج این کشور از برجام و احتمال کاهش عرضه نفت خام ایران در کنار چند عضو دیگر اوپک، پیش‌بینی‌ها حتی از بازگشت نفت ۱۲۰دلاری حکایت دارد. این موضوع در آخرین توئیت دونالد ترامپ خطاب به اوپک نیز مورد اشاره قرار گرفته است. ترامپ در توئیت چهارم جولای، به اوپک یادآوری می‌کند که قیمت بنزین در آمریکا رو به افزایش است و این سازمان کمک چندانی به این وضعیت نمی‌کند. آن‌طور که بلومبرگ گزارش می‌دهد، واقعیت این است که اوپک توان چندانی برای جبران کمبود عرضه نفت ندارد و ترامپ ناچار به تغییر مواضع خود در مقابل ایران است.

در واقع نگرانی ترامپ از قیمت فعلی سوخت در آمریکا و اعتراض‌های پی‌درپی او به اوپک برای تسریع فرآیند افزایش تولید، به احتمال کاهش عرضه نفت خام ایران از بازار و اثر آن بر انتخابات میان‌دوره‌ای کنگره آمریکا بازمی‌گردد. چنانچه ترامپ نتواند کاهش احتمالی عرضه نفت خام ایران را جبران کند، قیمت نفت به علت تشدید اختلال عرضه با رشد همراه می‌شود. در چنین شرایطی قیمت بنزین در آمریکا نیز از رشد قیمت نفت تاثیر گرفته و می‌تواند آرای سرگردان را در نتیجه نارضایتی از دولت به سمت سبد دموکرات‌ها (حزب رقیب ترامپ) هدایت کند.

در حال حاضر سه کشور ونزوئلا، لیبی و آنگولا که هر سه عضو اوپک هستند، با معضل تولید مواجهند و چنانچه با تداوم فشار آمریکا بر ایران، صادرات نفت خام کشورمان کاهش یابد، احتمالاً درخواست‌های یکجانبه ترامپ از عربستان و دیگر کشورهای عضو اوپک برای افزایش تولید نیز کارساز نخواهد بود زیرا ظرفیت جبران این میزان کمبود عرضه در اوپک وجود ندارد. به گزارش بلومبرگ، همین حالا افزایش تولید ۵۰۰ هزار بشکه‌ای عربستان سعودی در روز که نسبت به ماه می رقم خورده و بیشترین رشد تولید ماه به ماه این کشور از ژوئن ۲۰۰۴ به شمار می‌رود، با کاهش عرضه سه کشور عضو اوپک (ونزوئلا، لیبی و آنگولا) خنثی شده است. به این ترتیب کارشناسان ارزیابی می‌کنند، حذف کامل عرضه نفت خام ایران از بازار   منطقی نیست.

روز سه‌شنبه در پی کاهش بیش از انتظار ذخایر نفت آمریکا و بروز نگرانی پیرامون عرضه نفت نروژ و لیبی، بهای نفت به بالاترین سطح چهار سال اخیر افزایش یافت. اما پس از اعلام آمریکا مبنی بر بررسی درخواست برخی کشورها برای معافیت از تحریم‌های نفتی ایران، از تقویت اولیه آن کاسته شد. در این روز، موسسه نفت آمریکا اعلام کرد، ذخایر نفت این کشور در هفته گذشته 8 /6 میلیون بشکه کاهش یافته که بیش از انتظار بود. این امر، به تقویت بهای نفت در معاملات پس از تعطیلی بازار کمک کرد. تعطیلی یکی از حوزه‌های نفتی شرکت نفتی شل در پی اعتصاب صدها کارگر شاغل در چاه‌های فرامرزی نفت و گاز نروژ همچنان در تقویت بهای نفت برنت موثر بود. 

اما در روز چهارشنبه روند افزایشی قیمت نفت متوقف و از سطح آن کاسته شد. به گزارش رویترز، پس از اینکه دولت ترامپ از وضع تعرفه‌های جدیدی علیه واردات چینی خبر داد، قیمت نفت سقوط کرد و برنت بیش از یک درصد از ارزش خود را از دست داد. چشم‌انداز وضع تعرفه بر 200 میلیارد دلار از کالاهای چینی، با تشدید تنش‌های تجاری بین دو اقتصاد برتر جهان، بازارهای سهام و کالا را پایین برد. همچنین تغییر مواضع ترامپ نسبت به محدودیت‌های نفتی ایران باعث شد که در روز چهارشنبه از سطح قیمت‌های نفت کاسته شود. پیش از این واشنگتن اعلام کرده بود که همه کشورها باید تا چهارم نوامبر واردات نفت خود از ایران را به صفر برسانند و هیچ معافیتی در کار نخواهد بود.

رفت و برگشت اونس جهانی

 به گزارش بانک مرکزی در هفته گذشته، در پی کناره‌گیری دیوید داویس و بوریس جانسون، وزرای برگزیت و خارجه انگلیس، طرح‌های ترزا می در خصوص برگزیت همچنان در وضعیت پرابهامی باقی ماند. در این شرایط نرخ پوند در برابر دلار با ثبت بیشترین کاهش یک‌روزه طی چهار هفته گذشته، به 319 /1 درصد رسید. در روز دوشنبه نرخ یورو در برابر دلار نیز به میزان 173 /1 واحد تضعیف شد. تحلیلگران تقویت دلار را متاثر از افت پوند دانستند. نرخ پوند در برابر فرانک سوئیس و ین ژاپن نیز به ترتیب به 1309 /1 و 12 /146 واحد کاهش یافت. با تضعیف دلار و تقویت یوآن از پایین‌ترین سطح ماه ژوئن، بهای نقدی طلا از کمترین سطح دو هفته اخیر افزایش یافت. به‌رغم تقویت دلار در خلال معاملات این روز، به دلیل خرید شمش طلا توسط سرمایه‌گذاران به منظور پوشش موقعیت‌های فروش، بهای طلا در سطوح بالا تثبیت شد. در این روز بهای نقدی طلا و بهای طلای قراردادهای آتی آمریکا تحویل ماه آگوست هرکدام 3 /0 درصد تقویت شد.

در روز سه‌شنبه، رشد اقتصاد جهانی حاکی از عدم تاثیرپذیری اقتصاد دنیا از تنش‌های تجاری آمریکا و کشورهای دیگر بود. از این‌رو، سرمایه‌گذاران به خرید ارزهای پرریسک‌تر روی آوردند. در نتیجه دلار، پزو مکزیک، رئال برزیل و روبل روسیه تقویت شدند. در این روز، نرخ دلار در برابر ین با 5 /0 درصد افزایش به بالاترین سطح شش ماه اخیر (111) رسید. همچنین، با افزایش ریسک‌پذیری سرمایه‌گذاران، ارزهای بازارهای نوظهور و کشورهای آمریکای لاتین تقویت شد. در این روز، نرخ پزو مکزیک، رئال برزیل و روبل روسیه در برابر دلار به ترتیب 2، 3 /2 و 6 /1 درصد تقویت شد. روز سه‌شنبه، انتظارات پیرامون باقی ماندن ترزا می در سمت نخست‌وزیری انگلیس برای شروع مذاکره برگزیت با اتحادیه اروپا، موجب تقویت موقت پوند انگلیس شد، اما انتشار آمار ضعیف تولید ناخالص داخلی این کشور و تقویت شاخص دلار، پوند را تحت فشار نزولی قرار داد. در این روز، شاخص دلار نیز با 4 /0 درصد افزایش به 475 /94 واحد رسید. در روز سه‌شنبه، در پی تقویت شاخص دلار و فشار نزولی بر بهای طلا و احتمال افت مجدد بهای آن به کمترین سطح هفت ماه اخیر، قیمت آن فلز قیمتی کاهش یافت. در این روز، بهای نقدی طلا بعد از عقب‌نشینی از بیشترین سطح از 26 ژوئن در روز گذشته، در نهایت 2 /0 درصد کاهش داشت. بهای طلای قراردادهای آتی آمریکا تحویل ماه آگوست نیز 3 /0 درصد تضعیف شد. بهای طلا از زمان رسیدن به سطح 23 /1365 دلار در هر اونس در 11 آوریل، در روند نزولی قرار گرفته است. موجودی طلای بزرگ‌ترین صندوق معاملاتی با پشتوانه طلای جهانی در روز دوشنبه با 18 /0 درصد افت به 77 /800 تن رسید که پایین‌ترین میزان از سطح آگوست بوده است.

عقب‌نشینی قیمت سکه و دلار

خبر مهم بازار ارز در هفته گذشته، شروع به کار بازار دوم ارزی بود که باعث کاهش نرخ ارز و سکه طلا در بازار شد. بر اساس توضیحاتی که بانک مرکزی ارائه کرده است، سازوکار لازم برای انجام معاملات ارز بین صادرکنندگان گروه ۲۰درصدی بر اساس تقسیم‌بندی وزارت صنعت، معدن و تجارت، صرافان مجاز و واردکنندگان کالاهای دارای اولویت سوم وزارت صمت نهایی شده و فعالیت بازار دوم ارز آغاز شده است.

 این معاملات به دو طریق قابل انجام است: خرید و فروش ارز و امتیاز واردات به صورت توافقی و خرید و فروش ارز و امتیاز واردات در سامانه نیما. در روش اول که خرید و فروش ارز و امتیاز واردات به صورت توافقی است صادرکننده به صورت توافقی، ارز و امتیاز واردات خود را با استفاده از سامانه جامع تجارت ایران به واردکننده واگذار می‌کند و واردکننده کالاهای اولویت سوم پس از طی مراحل ثبت سفارش، تشکیل پرونده در بانک عامل و اظهار کالا به گمرک، نسبت به واردات اقدام می‌کند. این روش از روز چهارشنبه ۱۳ تیرماه اجرایی شد.

 در روش دوم که خرید و فروش ارز و امتیاز واردات در سامانه نیماست صادرکننده به عرضه ارز حاصل از صادرات خود در سامانه نیما اقدام می‌کند و در طرف مقابل، صراف با توجه به درخواست‌های خرید ارز موجود بابت واردات ثبت سفارش‌شده با اولویت سوم، به خرید ارز با نرخ اعلام‌شده اقدام می‌کند. پس از خرید و تسویه با صادرکننده، صراف باید به فروش ارز خریداری‌شده به متقاضی خرید ارز (واردکننده) برای واردات ثبت سفارش‌شده اولویت سوم اقدام کند. این امکان نیز از روز سه‌شنبه اجرایی شد.

به اعتقاد کارشناسان راه‌اندازی بازار دوم ارز در حالی مورد تاکید فعالان اقتصادی و صادرکنندگان بخش خصوصی بود که از جنبه‌های مختلف دارای اهمیت است. از یک منظر اگر اجازه انجام معامله و شکل‌گیری روند عرضه و تقاضا به صورت توافقی در این بازار داده شود، باعث تشویق صادرکنندگان خواهد شد و ارز حاصل از صادرات به‌جای ماندن در رویه‌های بوروکراتیک با سهولت به چرخه اقتصادی برمی‌گردد. در عین حال قیمت توافقی در بازار دوم علامتی برای بازار است که از محل عرضه و تقاضای واقعی تاثیر بپذیرد و از مسیرهای هیجانی فاصله بگیرد. بر این اساس هر قدر آزادی عمل بیشتری در بازار دوم داده شود، عمق این بازار بیشتر می‌شود و صادرکنندگان بیشتری به آن می‌پیوندند و باعث کشف نرخ واقعی می‌شود. این در حالی است که اگر کشف نرخ برآمده از توان عرضه باشد صادرات را در بخش‌های سنتی تقویت می‌کند.

در نتیجه با فعال شدن بازار دوم، از سطح قیمت دلار و سکه کاسته شد، به نحوی که بر اساس آخرین آمارها قیمت دلار در معاملات غیررسمی تا هفت هزار و 700 تومان عقب‌نشینی کرد. علاوه بر این قیمت سکه بهار آزادی نیز، به دو میلیون و 700 تومان رسید. برخی فعالان باور دارند، روند نزولی قیمت‌ها در معاملات آتی سکه نیز بازار نقدی را تحت تاثیر قرار داد. با این حال، به نظر می‌رسد، آنچه بیش از هر عاملی قیمت سکه را در بازار آزاد به سوی مرزهای پایین‌تر هدایت کرد، تحویل برخی سکه‌های پیش‌فروش در تیرماه بود. انتظار می‌رود با روند عملی شدن پیش‌فروش‌ها در هفته‌های آتی نیز قیمت سکه به سطوح پایین‌تر برسد. همچنین وجود برخی اخبار سیاسی مثبت نیز باعث شد که کمی از فضای التهابی بازار ارز و سکه کاسته شود.

همنوایی بورس با بازار ارز

در هفته منتهی به 20 تیرماه شاخص بورس تهران با عقب‌نشینی 2985 واحدی به سطح 109 هزار و 505 واحدی بازگشت. بازگشت شاخص بورس تهران در هفته سوم تیرماه بازدهی منفی 7 /2 درصد را رقم زد که در نهایت درصد تغییر شاخص از ابتدای سال را به 7 /13 درصد رساند. شاخص کل فرابورس نیز همسو با شاخص بورس تهران در هفته گذشته با افت 2 /2درصدی از سطح 83 /1252 واحد به سطح 79 /1225 واحد کاهش داشت. سومین شاخص مهم بازار سرمایه که شاخص کل هم‌وزن است نیز در مدت مورد بررسی 99 /1 درصد افت داشت که نشان از همسویی سه شاخص مهم بازار سرمایه با بازار ارز بوده است.

در هفته گذشته کاهش قیمت‌های جهانی فلزات اساسی به واسطه نزاع آمریکا و چین از یک‌سو و آغاز به کار بازار دوم ارز از سوی دیگر بازار سرمایه را تحت تاثیر قرار دادند. البته عرضه اولیه پتروشیمی پارس نیز به دلیل نیاز به نقدینگی بالا بر منفی شدن شاخص‌ها بی‌تاثیر نبوده است. با شروع به کار بازار دوم ارز، قیمت دلار و سکه در مسیر نزولی قرار گرفت و قیمت سکه 200 هزار تومان کاهش یافت و قیمت دلار در کانال هفت هزارتومانی تثبیت شد. عرضه ارز از طریق بازار متشکل نرخ‌ها را به تعادل نزدیک کرده و رفته‌رفته از التهاب بازار کاسته خواهد شد. حاصل آرامش در بازار ارز باعث می‌شود که سهامداران با اطمینان بیشتری در بازار سرمایه شرکت کنند و نقدینگی سرگردان آنها به سمت رونق‌بخشی به صنایع چرخش کند.

دو عرضه اولیه در یک هفته

بورس اوراق بهادار تهران در هفته گذشته شاهد دو عرضه اولیه در دو روز متوالی بود. روز یکشنبه هفته گذشته آگهی عرضه اولیه ۱۰ درصد سهام معادل ۴۰ میلیون سهم از سهام شرکت کشاورزی و دامپروری بینالود نیشابور با نماد معاملاتی «زبینا» منتشر شد. عرضه این مجتمع کشاورزی و دامداری از زیرمجموعه بنیاد مستضعفان روز سه‌شنبه در بازار دوم فرابورس انجام شد و به هر سهامدار حقوقی و حقیقی ۳۴۱ سهم در قیمت ۱۵۲۴ ریال تخصیص داده شد.

دومین عرضه اولیه هفته گذشته نیز در آخرین روز معاملاتی هفته گذشته انجام شد که بزرگ‌ترین عرضه اولیه سال تاکنون بوده است. بر اساس اعلام صورت گرفته ۳۰۰ میلیون سهم معادل پنج درصد از سهام شرکت پتروشیمی پارس به ‌عنوان پانصدوبیست‌ودومین شرکت پذیرفته‌شده برای اولین بار پس از پذیرش و درج نام شرکت در فهرست شرکت‌های پذیرفته‌شده در بورس اوراق بهادار تهران در بخش «محصولات شیمیایی» و گروه و طبقه «تولید مواد شیمیایی پایه به‌جز کود» در فهرست نرخ‌های بازار دوم و در نماد «پارس» به شیوه ثبت سفارش جهت کشف قیمت عرضه شد. نیاز به نقدینگی بالای این عرضه اولیه موجب شد تا معامله‌گران شاهد افزایش عرضه‌ها با هدف تامین رقم خرید این عرضه اولیه باشند. علی صحرایی معاون بازار بورس اوراق بهادار اعلام کرد: شرکت پتروشیمی پارس توانست در فرآیند عرضه اولیه با تعداد 182 هزار نفر خریدار رکورد بیشترین خریداران را در روز عرضه اولیه شرکت‌ها به نام خود ثبت کند. او با تاکید بر اینکه تاکنون هیچ شرکتی در روز عرضه اولیه این تعداد خریدار نداشته است اضافه کرد: حداکثر تعداد سهامی که به هر کد حقیقی و حقوقی تعلق گرفت 1898 سهم در قیمت 2400 تومان بوده است. به نظر می‌رسد این عرضه اولیه توانسته است نقدینگی جدیدی به بازار وارد کند. اقدام اخیر تصمیم‌سازان اقتصادی با عرضه‌هایی از این دست می‌تواند نه‌تنها رونق بازار سهام را به ارمغان آورد بلکه بستری برای هدایت پول‌های داغ به مقاصد مطلوب و مولد باشد. در همین راستا، طی چند روز اخیر اخبار مثبتی حاوی حمایت‌های سیاستگذار از بازار سهام منتشر شد. کاهش ۸۰درصدی مالیات فروش سهام و معافیت سود تقسیم‌نشده شرکت‌ها به ‌منظور استفاده در طرح‌های توسعه‌ای از جمله این تصمیمات است که می‌تواند ضمن کاهش هزینه معاملات، انگیزه توسعه بخش خصوصی را بیش از پیش افزایش دهد.

هفته جاری نیز فرابورس ایران بازهم شاهد یک عرضه اولیه دیگر خواهد بود. این عرضه اولیه شرکتی در صنعت کشت و دام با نماد معاملاتی «زقیام» است که مصادف با 25 تیرماه در رنج قیمتی 2300 تا 2369 ریال با سهمیه هر کد 700 سهم پا به تابلوی فرابورس خواهد گذاشت.