آینه عبرت

  صدف صمیمی: اگر 20 سال پیش، آن سال‌هایی که خیابان‌ها در زمان پخش سریالی مانند «آینه عبرت» خلوت می‌شد تهیه‌کننده به مخاطبان سریالش می‌گفت برای تماشای چنین محتوای پرمخاطبی باید هزینه‌اش را بپردازند،‌ فکر می‌کردند او یا دیوانه است یا شیاد. حتماً در چنین شرایطی مخاطب می‌پرسید وقتی هزینه تولید آن سریال از بودجه صدا و سیما تهیه شده است؛ چرا باید او نیز هزینه کند. اما امروز مردم حاضر هستند برای تماشای آنچه می‌خواهند، از بازی فوتبال تا قسمت به قسمت سریال محبوبشان، اشتراک تهیه کرده و هزینه بپردازند. مشخصاً چنین تحولی، چندین علت دارد اما مهم‌ترینش رشد تکنولوژی در جهان ارتباطات است. همان‌طور که در طول سال‌ها،‌ توسعه توانسته اکوسیستم جهانی را گسترش داده و انحصارها را کاهش دهد؛ در حوزه ارتباطات هم چنین رفتاری از خود نشان داده است. درست در دورانی که انتقادها از سازمان صدا و سیمای ایران به بالاترین حد رسید و کارشناسان رسانه هشدار می‌دادند که رسانه ملی به زودی مخاطبانش را از دست خواهد داد؛ پلت‌فرم‌های آنلاین در ایران متولد شدند. راه ابتدایی را سریال‌هایی باز کردند که هر هفته بر روی CD یا DVD ها از طریق سوپرمارکت‌ها به دست مردم می‌رسیدند. کم‌کم پلت‌فرم‌های آنلاین و رایگانی مانند آپارات جای خود را میان مخاطبان محتوای اینترنتی باز کردند و سپس نوبت پلت‌فرم‌های جدید مانند نماوا و فیلیمو رسید. در ادامه این پلت‌فرم‌ها وارد عرصه تهیه‌کنندگی محتواهای اختصاصی هم شدند و سپس با کسب مجوزهایی امکان اکران آنلاین فیلم‌های سینمایی را پیدا کردند. اما همه چیز به همین سادگی نیست. ظاهر امر تاسیس پلت‌فرمی است که مخاطب می‌تواند محتوای انتخابی‌اش را به وسیله آن تماشا کند؛ اما این پلت‌فرم‌ها در عمق با مشکلات عدیده‌ای روبه‌رو شدند. از سویی برخی از مخاطبانشان از هزینه اشتراک ناراضی بودند چرا که ذائقه انحصاری صدا و سیمای بودجه‌بگیر، آنها را به تماشای رایگان عادت داده بود. پس برخی از این مخاطبان جذب شبکه‌های ماهواره‌ای، دانلود غیرقانونی و قاچاق محتواها شدند. از سوی دیگر هم این پلت‌فرم‌ها در مقابل یک سازمان عریض و طویل حاکمیتی که علاوه بر بودجه دولتی از ارتباطات گسترده‌ای در هر حوزه‌ای بهره‌مند بود،‌ ساختار نحیفی داشتند. همان‌طور که بخش خصوصی در اکثر مواقع زیر سایه بخش دولتی و قوانین وضع‌شده باقی می‌ماند؛ این پلت‌فرم‌های خصوصی نیز با قوانین و قواعد متعدد و دست‌وپاگیری روبه‌رو شدند که برخی عقیده دارند برای کاهش سرعت رشد آنان و رقابت کور مدیران صدا و سیماست. سرنوشت پلت‌فرم‌ها که با وجود همه موانع از اقتصادی تا قانونی به رشد خود ادامه داد و مخاطبانش را جذب کرد باید همان «آینه عبرت» مدیران دولتی باشد؛ چراکه محتوای به اصطلاح «خیابان خلوت‌کن» از دست آنان خارج شده؛ یا باید اعلام ورشکستگی کنند یا به خواست حقیقی مخاطب تن بدهند.