اقتصاد زیر خاک

جواد حیدریان: پژوهش‌های صورت‌گرفته در مورد گستردگی و تعدد طوفان‌های گردوغبار و ریزگردها بر زندگی مردم و ابعاد اقتصادی و اجتماعی نشان می‌دهد، جامعه ایران به دلیل خشکسالی‌های پی‌درپی و مسائل مرتبط با بحران آب دارد وارد مرحله پیچیده‌ای از زیست سرزمینی می‌شود.  یافته‌های پژوهشگران فصلنامه علوم و تکنولوژی محیط زیست در دانشگاه آزاد کرمانشاه نشان می‌دهد؛ «پدیده ریزگردها از یک‌سو در حوزه زیست‌محیطی باعث به هم خوردن تعادل زیستی گونه‌های گیاهی شده است و از سوی دیگر در حوزه زندگی اجتماعی هم آثار مخربی در ابعاد کسب‌وکارهای محلی، اجتماعی-روانی و مسائل بهداشتی داشته است. پدیده ریزگردها را می‌توان به عنوان مهم‌ترین عاملی در نظر گرفت که کیفیت عینی و ذهنی زندگی ساکنان منطقه را پایین آورده است. نتیجه این تحقیق نشان می‌دهد که این پدیده چرخه نامطلوبی از مسائل در زمینه‌های اقتصادی، اجتماعی و بهداشتی را شکل داده که به نوعی سازه چندمعنایی فقر را بازتولید کرده است. در چنین شرایط نامطلوبی، نارضایتی از وضع موجود، بر هم خوردن تعادل نظام زیستی جامعه را شکل داده است. این نوع تغییر اقلیم به حدی بر سبک و کیفیت زندگی مردم تاثیرگذار بوده است که از یک‌سو بستر بی‌اعتمادی به نهادهای مسوول را فراهم آورده و از سوی دیگر پایداری توسعه را در ابعاد اجتماعی، اقتصادی و سیاسی به‌شدت تهدید می‌کند». با تداوم خشکسالی در منطقه خاورمیانه، طوفان‌های گردوغبار هزاران تن خاک را از بیابان‌های عربستان، عراق، سوریه، یمن و کویت، بر گستره وسیعی از شهرهای ایران فرو می‌ریزد و بخش‌های وسیعی از کشور را غیرقابل سکونت کرده است. تحلیلگران محیط زیست معتقدند طوفان‌های گردوغبار بر اثر دلایل مختلفی چون برداشت بی‌رویه از منابع آب‌های سطحی و زیرزمینی، تخریب پوشش گیاهی، تضعیف خاک ناشی از فرآیندهای کشاورزی و بعضی عوامل طبیعی مانند خشکسالی و تغییرات آب‌و‌هوایی روی می‌دهد. در حال حاضر استان‌های آذربایجان غربی، کرمانشاه، مرکزی، البرز، زنجان، قم، تهران، ایلام، خوزستان و قزوین درگیر طوفان‌های گردوخاک هستند. وقوع این پدیده در ایران عواقب زیادی به دنبال داشته از جمله اینکه کشاورزی در خیلی از مناطق کشور را غیرممکن می‌کند، گردشگری را تحت تاثیر قرار می‌دهد و باعث مهاجرت گسترده می‌شود. اخیراً رئیس‌جمهور به سازمان محیط زیست ماموریت داده تا هرچه زودتر مشکل گردوغبار را حل کند. آقای رئیسی در جلسه هیات دولت به سازمان حفاظت از محیط زیست دستور داده تا با هماهنگی وزارت خارجه و همکاری نهادهای مرتبط مشکل گردوغبار در کشور را ریشه‌ای حل کند. در این پرونده می‌خواهیم ضمن بررسی ابعاد اقتصادی گردوخاک‌هایی که از اردیبهشت تا شهریور بخش‌های مهمی از کشور را در بر می‌گیرد، راه‌های خروج از این بحران را بررسی کنیم. چگونه می‌توان بحران گردوخاک را مدیریت کرد؟