رودخانه‌های سمی
چرا رودخانه‌های ایران متولی ندارند؟
جواد حیدریان: در ایران با توجه به وضعیت آب و هوایی و تغییرات آن و آمار موجود سالانه حجمی معادل 100 میلیارد مترمکعب آب سطحی با ضریب تغییرات 30 درصد وجود دارد. این حجم در واقع همان آب رودخانه‌های ایران است که یا به دریاها می‌ریزند یا پشت سدها جمع می‌شوند یا به تالاب‌ها و دریاچه‌ها می‌روند. آلودگی آب رودخانه‌ها در جهان اتفاق تازه‌ای نیست. ایران نیز از این قاعده -با توجه به وضعیت توسعه و فرآیندهای مرتبط با فعالیت‌های نفتی، کشاورزی، صنعتی و پتروشیمی و البته فاضلاب‌های شهری- مستنثی نیست. با این همه اما نمی‌توان گفت آب همه رودخانه‌ها در ایران آلوده است. اگرچه بسیاری از رودهای ایران آلوده‌اند و این آلودگی به دیگر اجزای اکوسیستم سرایت کرده و می‌کند. آلودگی صنعتی، شیمیایی، کشاورزی، فاضلاب شهری، آلودگی بیمارستانی، آلودگی گرمایی و... نمونه‌هایی از آلودگی آب رودخانه‌ها در ایران هستند که از آنجا به دریاهای شمال و جنوب و دریاچه‌ها و تالاب‌های کشور وارد می‌شود. انتشار گزارشی از آلودگی 20ساله فاضلاب شهری در رودخانه کشف‌رود مشهد که به دستگیری خبرنگار روزنامه خراسان و انتشار بدون عکس صفحه یک این روزنامه در اعتراض به این اتفاق منجر شد، بهانه‌ای است تا وضعیت آلودگی آب رودخانه‌ها در ایران را بررسی کنیم.
رودخانه کارون یکی از بزرگ‌ترین رودهای ایران اکنون یکی از آلوده‌ترین رودخانه‌هاست. فاضلاب شهری و بیمارستانی و شیمیایی در اهواز و دیگر شهرهایی که این رودخانه از آنها می‌گذرد مستقیماً به رودخانه کارون ریخته می‌شود. رود بزرگ ارس که از کشورهای همسایه شمال و شمال غرب می‌گذرد نیز دچار آلودگی شدیدی است که مخاطرات بسیاری در حوزه سلامت و محیط زیست ایجاد کرده است. تالاب انزلی که این سال‌ها مثل بقیه دریاچه‌ها و تالاب‌های ایران به شدت در حال تخریب و خشک شدن است، مخزن ورود چندین رودخانه آلوده در شمال ایران است. آلاینده‌ها و پساب‌ها و پسماندهایی که عمدتاً حاوی سموم کشاورزی است. دریاچه ارومیه نیز که وضعیت تراژیکی دارد، علاوه بر کاهش سطح آب با بحران آلودگی رودخانه‌ها و از بین رفتن کیفیت زیستی مواجه است. این وضعیت اسفبار تقریباً گریبان همه رودخانه‌های ما را در نقطه‌نقطه کشور گرفته است. چرا که مدیریت محیط زیست و توسعه پایدار هیچ وقت در اولویت سیاستگذاری ساخت سیاسی و اقتصادی ایران قرار نداشته است و به‌رغم همه هشدارها درباره وضعیت آلودگی آب و خاک چندان به بهبود این وضعیت اندیشیده نشده است.
در این پرونده بیش از هر چیزی به اهمیت حفاظت از رودخانه‌ها می‌پردازیم و اینکه چرا رودخانه‌ها در ایران متولی ندارند. در نهایت مدیریت فاضلاب‌ها و بازچرخانی و بازیافت آب نیز مورد توجه است چرا که کشوری که با ابرچالش کم‌آبی مواجه است باید پساب‌های شهری و فاضلاب‌ها را بتواند مدیریت کند و با برگرداندن آب بخشی از بحران آب کشور را مرتفع کند. اتفاقی که در بسیاری از کشورهای دنیا که مشکل آب دارند مورد استفاده و بهره‌برداری قرار گرفته است. در این پرونده به این پرسش پاسخ می‌دهیم که منشأ آلودگی آب رودخانه‌ها چیست و چرا فاضلاب‌های شهری و کشاورزی و... در روند بازچرخانی قرار نمی‌گیرند؟
