جراحی اعتمادآفرین

فاطمه شیرزادی: اصلاحات ساختاری اقتصاد موضوعی است که در سال‌های اخیر بسیار از ضرورت آن سخن گفته شده، هرچند در عمل کمتر گامی برای آن برداشته شده است. در شرایط دشوار امروز که تاخیر در اعمال اصلاحات عمیق اقتصادی با سوءتدبیرهایی در سیاست‌های اقتصادی همراه شده و رانت و فساد بیش از هر زمان دیگری امید و اعتماد مردم را نشانه گرفته، اهمیت اصلاحات اقتصادی صدچندان شده است. آغاز هر چه سریع‌تر اصلاحات ساختاری می‌تواند امید رفته مردم را بازگرداند و بار دیگر اعتماد آنها به سیاستگذاران را جلب کند. در این میان برخی کارشناسان معتقدند اصلاحات اقتصادی مانند عمل‌های جراحی دردناک است و این مردم هستند که خواه‌ناخواه درد این جراحی‌ها را متحمل می‌شوند، از همین‌رو پیش از آغاز اصلاحات باید مردم با سیاستگذاران همراه باشند و به آنها اعتماد داشته باشند. مسعود نیلی، اقتصاددان و عضو هیات علمی دانشگاه صنعتی شریف گفت: «اقتصاد به فهرست بلندبالایی از اصلاحات عمیق اقتصادی در زمینه‌های مختلف نیاز دارد. هر یک از این اصلاحات اقتصادی در کوتاه‌مدت هزینه‌هایی دارد. در حقیقت می‌دانیم که منافع آن با تاخیر ظاهر می‌شود ولی در کوتاه‌مدت هزینه‌هایی را تحمیل می‌کند. بنابراین نیاز به تجهیز سرمایه اجتماعی داریم. به این معنی که مردم به تصمیم‌گیرندگان اعتماد داشته باشند که مریض آنها را به داخل اتاق عمل ببرد و جراحی‌های لازم را انجام دهد.» او اسفندماه 1396 در میزگرد مجله «تجارت فردا» با ابراز نگرانی از پایین بودن سطح سرمایه اجتماعی و سیاسی لازم برای اصلاحات، اظهار کرد: «اگر موفق نشویم سرمایه اجتماعی را احیا کنیم، اگر موفق نشویم امید را دوباره بازسازی کنیم، هیچ اصلاحی موفق نخواهد بود.»

اما در شرایط دشوار امروز اصلاحات باید از کجا آغاز شود؟ آیا سیاستگذاران باید ابتدا به دنبال تقویت سرمایه اجتماعی و همراه کردن مردم با تغییرات ساختاری باشند یا برعکس، پیش‌شرط افزایش سرمایه اجتماعی آغاز همین اصلاحات ساختاری است؟ عباس آخوندی، وزیر راه و شهرسازی، اخیراً شرایط سخت امروز را بهترین زمان برای اجرای اصلاحات و بازبینی در ساختارهای اقتصادی کشور ارزیابی کرده است: «الان بیش از هر زمانی وقت اصلاح ساختار است.» این اقتصاددان گفته است: «برخی تصور می‌کنند ابتدا باید سرمایه اجتماعی ایجاد کرد و سپس اصلاح ساختاری انجام داد. در صورتی که اصلاح ساختار در اولویت قرار دارد.» البته وزیر راه و شهرسازی بر اهمیت پایبندی به اصول نیز تاکید کرده است: «وقتی قاعده را بر هم می‌زنید، رانت به وجود می‌آید. در این زمان اگر بگوییم محض رضای خدا از رانت استفاده نکنید خیلی انتظار بی‌موردی است چون اساساً نباید رانت ایجاد کنیم در فضای رانتی فضا آلوده است و اینکه انتظار داشته باشیم شفافیت وجود داشته باشد انتظار بی‌موردی است. اصلی‌ترین کاری که باید انجام شود این است که پای یکسری اصول بایستیم و بگوییم از این اصول تخطی نمی‌کنیم که اصلی‌ترین آن قانون است، دوم پایبندی به اصول بازار و بعدی پایبندی به حقوق مالکیت است.» او معتقد است وقتی اصول را بپذیریم، باید اصلاحات ساختاری را شروع کنیم و شرایط سخت امروز بهترین زمان برای اجرای اصلاحات و بازبینی در ساختارهای اقتصادی کشور است.