رقابت نابرابر

در میان شاخص‌های اقتصادی، هیچ چیز بهتر از شاخص «بهای کالای صادراتی» نمی‌تواند تصویری مقایسه‌ای از قیمت تمام‌شده کالاهای تولید داخل با خارج به دست دهد. بانک مرکزی 15 سال پیش شروع به محاسبه این شاخص کرده و آمارهای مربوط به آن را بر روی وب‌سایت خود قرار داده است. شاخصی که تغییرات سطح عمومی قیمت کالاهای غیر‌نفتی صادراتی را نشان می‌دهد. برای تهیه این شاخص، «قیمت ارزی» کالاهای صادر‌شده به «قیمت ریالی» تبدیل می‌شود. اما روی هم رفته تغییرات این شاخص، نمایانگر تغییرات قیمت کالاهای صادر‌شده در بازارهای جهانی و نوسانات نرخ ارز است. به بیان دیگر وقتی شاخص بهای کالاهای صادراتی روند صعودی پیدا می‌کند، نشانه‌های جدیدی از افزایش «قیمت تمام‌شده کالای صادراتی» را نمایان می‌سازد، چرا که با افزایش این شاخص، قیمت تمام‌شده کالای صادراتی بالاتر می‌رود. وقتی قیمت کالای صادراتی در بازار رقابتی جهانی بالاتر می‌رود؛ شانس یافتن بازارهای جدید و صادرات بیشتر کالاهای ایرانی نیز کاهش پیدا می‌کند. آخرین باری که بانک مرکزی، گزارشی از شاخص بهای کالای صادراتی ارائه کرده است؛ مربوط به شهریور‌ماه امسال است. آماری که نشان می‌دهد ظرف دو‌ساله شهریور 1389 تا شهریور 1391 بالاترین میزان افزایش شاخص بهای کالای صادراتی در شهریور‌ماه رخ داده است. در این ماه، رشد شاخص قیمت تعدادی از کالاها، نظیر پروپان مایع‌شده، بوتان مایع‌شده، انواع لوله گالوانیزه، فرش پشمی دستباف، پلی‌اتیلن، سیمان، تراکتور، پلی‌وینیل کلرور و کابل منجر به افزایش نزدیک به 10 درصدی شاخص بهای کالاهای صادراتی در ایران نسبت به مرداد‌ماه امسال شده است. آمارها نشان می‌دهد، در اردیبهشت‌ماه امسال نسبت به فروردین‌ماه شاخص بهای کالای صادراتی ایران نزدیک به دو درصد کاهش پیدا کرده است، اما در خردادماه بار دیگر این شاخص نسبت به ‌ماه گذشته خود مقدار ناچیزی بالاتر رفته است. به گونه‌ای که شاخص بهای کالاهای صادراتی در ایران در خردادماه نسبت به اردیبهشت‌ماه کمتر از یک درصد افزایش پیدا کرده است. در تیرماه این روند کاهشی برای قیمت کالای صادراتی بار دیگر و این بار با وزن بیشتری تکرار شده است. در تیرماه امسال نسبت به‌ماه قبل، شاخص بهای کالای صادراتی ایران نزدیک به چهار درصد افت کرده است، اما این روند نزولی، در ماه‌های بعد تکرار نشده است. بانک مرکزی شاخص قیمت کالاهای صادراتی را بر اساس دو گروه عمده «اصلی و اختصاصی» دسته‌بندی می‌کند. بیشتر کالاهای گروه اول با تکیه بر مواد طبیعی یا خوراکی ایجاد شده است. از جمله کالاهای این گروه محصولات نباتی و حیوانی، محصولات معدنی، محصولات صنایع غذایی، محصولات نساجی و... است. در گروه دوم نیز محصولات پتروشیمی قرار می‌گیرد. در شهریورماه امسال، شاخص بهای گروه محصولات نباتی در مقایسه با‌ ماه قبل 1/2 درصد کاهش داشته است. بانک مرکزی دلیل این کاهش شاخص را افت 2/6درصدی قیمت زعفران، 8/0درصدی قیمت پسته و 9/7 درصدی قیمت خرما عنوان کرده است. البته شاخص بهای کالای صادراتی در این گروه نسبت به شهریورماه پارسال 1/11 درصد افزایش یافته است. در بیان دلایل این رشد شاخص قیمت کالای صادراتی، بیش از هر چیز می‌توان ردپای نوسان‌های ارزی ظرف دو سال گذشته را مشاهده کرد. چنان که با افزایش نوسان‌های ارزی، شاخص بهای کالای صادراتی رشد کرده و با آرامش بازار و ثبات قیمتی ارز، کالای ایرانی تا حدودی خود را با شرایط موجود وفق داده است. البته این آمار مربوط به شهریور‌ماه امسال است و شاید در ماه‌های بعد از شهریور امسال، اتفاقات دیگری افتاده باشد.