ما نیز مردمی هستیم
نابسامانی اقتصادی باعث چه آثار سوء اجتماعی می‌شود؟
رضا طهماسبی: اگر تاریخ اقتصاد ایران یا اصلاً خود تاریخ اقتصاد ایران را خوانده باشیم، حافظه‌مان کم نخواهد بود از دوره‌هایی که مردم تحت فشارهای اقتصادی شدید قرار گرفته بودند، از قحطی شدید و وسیع دوران جنگ جهانی اول تا کمبودهای زیاد جنگ جهانی دوم، همه‌گیری وبا و آنفلوآنزای اسپانیایی، نابرابری زیاد توزیع درآمد در دهه 50، سختی و مشقت دوران جنگ، تورم دوره سازندگی و نوسانات کم‌نظیر و ناگهانی یک‌ونیم دهه اخیر، همه وقایعی بودند که آثار و تبعات سوء اجتماعی قابل توجهی داشتند. زمانی با تعداد مرگ‌ومیر فراوان و کاهش جمعیت، زمانی در قالب افزایش پرخاشگری و عصبانیت و گاهی با افزایش آسیب‌های اجتماعی مانند طلاق و حتی شاید بتوان گفت کاهش نرخ باروری و تولد.
تردیدی نیست که اقتصاد ایران از میانه سال 97 دوباره وارد دوره‌ای از روزهای سخت و پراسترس خودش شده است. آغاز دوباره تحریم‌ها و جهش نرخ ارز و به تبع آن جهش قیمت در بازار مسکن در سال 98 رشد منفی و کاهش واردات و صادرات را به همراه داشت تا وضع برای سال 99 نگران‌کننده‌تر شود. در این شرایط که تحریم‌ها سخت‌تر و روزنه‌ها یکی پس از دیگری بسته می‌شد، همه‌گیری ویروس کووید 19 و ترس جهانی از ابتلا و مرگ بر اثر بیماری کرونا، فضای کسب‌وکار را بیشتر از قبل محدود کرد. سال 99 برای اغلب ایرانیان هیجانی‌تر و اضطراب‌آورتر از آنچه باید آغاز شد. به‌ویژه بخش عمده‌ای از جمعیت که در قالب طبقه متوسط و طبقات آسیب‌پذیر جای می‌گرفتند و سال را با هراس از دست دادن درآمد به خاطر مشکلات کرونا آغاز کردند یا آب رفتن ارزش هر روزه درآمد ثابت‌شان. سه ماه از سال گذشته و اغلب بازارها از بورس گرفته تا دلار، سکه و طلا، لوازم خانگی و حالا مسکن دست‌خوش نوسان و افزایش قیمت شده است. ریال هر روز ارزش بیشتری را از کف می‌دهد و هر کس که دارایی ندارد روزبه‌روز فقیرتر می‌شود؛ وضعیت آنان که اندک دارایی دارند هم بهتر نیست و صرفاً موفق می‌شوند ارزش بخشی از دارایی خود را در برابر تورم فزاینده دورقمی حفظ کنند. استرس، اضطراب، ترس و هراس، نومیدی و در نهایت درماندگی در حال گسترش است و برابر مطالعات آماری زمینه و بستر وقوع جرم نیز فراهم‌تر.
مردمی که روز و شب را با استرس افزایش قیمت دلار سپری می‌کنند بیش از همیشه مستعد پرخاشگری و ضرب و شتم یکدیگر با کوچک‌ترین بهانه هستند. دعواهای خانوادگی افزایش می‌یابد و نرخ طلاق نومیدان از رسیدن به رفاه نسبی بالاتر می‌رود. معترضان به نابرابری مستعدترند برای سرقت و گرفتن آنچه حق‌شان می‌دانند؛ ولو به زور سلاح سرد و گرم. مهم است که پژوهشگران می‌گویند شرایط بد اقتصادی حتی احتمال بروز قتل عمد را هم افزایش می‌دهد. آیا جامعه ایرانی تاب گذر از این دوران سخت را خواهد داشت؟ مساله اصلی این است که این دوران پرفشار تا چه زمانی طول بکشد اما در نهایت اگر گرهی نمی‌توان گشود باید راهی برای امیدبخشی و دلخوشی این مردم یافت، حتی اعطای آزادی‌های بیشتر اجتماعی و فردی برای تاب‌آوری دوران سخت که ما نیز مردمی هستیم.
