شبیه هیچ ‌چیز

فاطمه شیرزادی: ما در آستانه انقلابی تکنولوژیک قرار داریم که روش زندگی، کار و حتی نوع ارتباط‌مان با یکدیگر را از اساس تغییر می‌دهد. این تغییرات، از نظر شدت، وسعت و پیچیدگی، شبیه هیچ یک از تجربه‌های قبلی بشری نخواهد بود. این جملات چهار سال قبل کلاوس شواب، بنیانگذار مجمع جهانی اقتصاد، است. این مدیر ارشد کنفرانس داووس «انقلاب صنعتی چهارم» را با دیگر انقلاب‌های پیشین متفاوت می‌داند. انقلاب صنعتی اول از آب و نیروی بخار برای مکانیزه کردن تولید استفاده کرد. در انقلاب دوم، از نیروی الکتریسیته برای تولید انبوه استفاده شد و با انقلاب سوم صنعتی، فناوری‌های اطلاعاتی و الکترونیکی برای اتوماتیک و خودکار کردن تولید به کار گرفته شدند. انقلاب چهارم صنعتی که اکنون با آن روبه‌رو هستیم بر انقلاب سوم استوار است. به همین علت عده‌ای از صاحب‌نظران با تعریف تحولات تازه در قالب «انقلاب چهارم صنعتی» چندان موافق نیستند و آنها را دنباله تحولات انقلاب سوم می‌دانند. اما کلاوس شواب معتقد است سه دلیل عمده وجود دارد که چرا این فناوری‌های جدید نه ادامه‌ای برای انقلاب سوم، که دورانی جدید و چهارمین انقلاب هستند؛ این سه دلیل عبارت‌اند از: سرعت پیشرفت، وسعت قلمرو و اثرات آن بر سیستم‌ها. سرعت پیشرفت‌های اخیر، با هیچ دوره دیگری در تاریخ بشری قابل مقایسه نیست. این انقلاب جدید در مقایسه با همتای قبلی خود، در حال رشد با سرعتی نمایی است. علاوه بر این، پیشرفت‌های اخیر تقریباً همه صنایع در همه کشورها را تحت تاثیر قرار می‌دهند. وسعت و عمق این تغییرات، حکایت از این دارد که به زودی شاهد تغییراتی در کل سیستم‌های مدیریت، تولید و کشورداری جهان خواهیم بود.

زمانی که این اقتصاددان اهل آلمان تحولات پیش روی جهان را تشریح می‌کرد و مجموع این تحولات را انقلاب می‌نامید، کسی تصور نمی‌کرد چهار سال بعد یک ویروس کوچک به کاتالیزور بسیاری از این تحولات تبدیل شود. قرار بود با یک انقلاب تکنولوژیک، روش زندگی، کار و حتی نوع ارتباط ما با یکدیگر از اساس تغییر کنند، اما ویروس کرونا در نقش تسریع‌گر این روند، به عنوان عاملی برای تغییر سبک زندگی، ارتباط و کسب‌وکار در عمده جوامع انسانی در سراسر زمین وارد میدان شد. سرعت انتشار و انتقال این ویروس مرگبار برای کشورهای مختلف چاره‌ای جز اعمال محدودیت شدید برای روابط فیزیکی و رودررو باقی نگذاشت. ممنوعیت پروازها، لغو سفرها، محدودیت شدید رفت‌وآمدهای شغلی و خانوادگی و تعطیلی سراسری مراکز مختلف آموزشی، تفریحی، ورزشی، فرهنگی و هنری تجربه‌ای است که بشر در سال 2020 برای اولین‌بار در این ابعاد گسترده با آن مواجه شده است. در این وضعیت نیاز به گسترش تکنولوژی‌های جدید، هوش مصنوعی و اینترنت اشیا بیشتر از هر زمان دیگری مطرح شده است. لازمه زندگی در عصر جدید، آشنایی بیشتر با فناوری و توسعه زیرساخت‌های ارتباطی است. در کشور ما شک و بدبینی به تکنولوژی‌های مدرن از ویژگی‌های حکمرانی است، درحالی‌که سرعت آشنایی و تطبیق مردم با تکنولوژی‌ها بسیار بالاتر از حکمرانان است. در این وضع متعارض، آینده قطعاً کم‌چالش نخواهد بود. ما چگونه و با چه چالش‌هایی چهارمین انقلاب صنعتی را تجربه می‌کنیم؟