شکل‌دهی به معاملات

  مجید حیدری: رئیس‌کل بانک مرکزی از ایجاد بازار متشکل ارزی خبر داده است. به گفته عبدالناصر همتی، در شرایط کنونی بازار اسکناس ارز، بازاری غیرمتشکل است و نرخ‌ها در خیابان و کوچه پس‌کوچه‌ها شکل می‌گیرد در حالی که ما نیاز به بازار متشکل داریم تا به تدریج فاصله را میان نرخ‌های مختلف کم کنیم. از نگاه همتی، ایجاد این بازار، فرصتی است برای کسانی که می‌خواهند ارز خود را به شکل اسکناس از طریق صرافی‌ها بفروشند، در مرحله بعد نیز می‌توان حواله را در این بازار مشارکت داد. او از این بازار، به عنوان پلت‌فورمی نام برد که بعدها سامانه نیما از آن استفاده کند. او پیشتر در صفحه اینستاگرام خود از شکل‌گیری بازار متشکل ارزی از طریق «مکانیسم حراج» خبر داده بود. رئیس‌کل بانک مرکزی در خصوص این سازوکار تاکید کرد که یکی از دغدغه‌های اخیر بانک مرکزی در ماه‌های اخیر راه‌اندازی یک بازار متشکل ارزی برای معامله آزاد اعم از نقد و حواله اسعار بین‌المللی توسط کارگزاران بوده است. در نهایت بازار معاملات آزاد نقدی و حواله ارز، مبتنی بر سازوکار حراج، با هدف کشف قیمت ارز و تسهیل نیازهای خدماتی و خرد مردم، با مشارکت بانک‌ها و صرافی‌های مجاز و مشارکت و بازارگردانی بانک مرکزی در آینده نزدیک راه‌اندازی خواهد شد. صادرکنندگان هم می‌توانند در چارچوب مقررات اعلامی بخشی از ارز صادراتی خود را در این بازار ارائه کنند. در این خصوص دو نگاه به بازار متشکل ارزی وجود دارد، نگاه نخست اعتقاد دارد که ایجاد بازار متشکل ارز و راه‌اندازی معاملات مشتقه مبتنی بر آن همچون آتی و اختیار معامله، امری ضروری قلمداد می‌شود. در واقع بورس ارز بستری مناسب برای کشف قیمت صحیح، شفاف و مدیریت فشارهای ناشی از اعمال صرفاً سودجویانه در بازار نقدی است. تدوین و اجرای سیاست‌های ارزی از کانال بورس می‌تواند جذابیت معاملات را برای طیف وسیع‌تری از فعالان بازار سرمایه به دنبال داشته باشد. این در حالی است که اکنون شاهد معاملات ارزی در بستری غیرشفاف و محدود به چند گروه سفته‌باز در بازارهای نقدی و کاغذی متمرکز در تهران و برخی نقاط مرزی هستیم. می‌توان پیش‌بینی کرد که با راه‌اندازی بورس ارز، این دغدغه نیز کمرنگ‌تر شود. چنانچه سازوکار عرضه و تقاضای ارز در کشور به بازاری متشکل سپرده شود، تحت هدایت ابزارها و سیاست‌های بازار سرمایه، قیمت‌گذاری و تعادل در بازار ارز شفاف و عملی‌تر می‌شود، بنابراین راه‌اندازی این بازار اقدامی مناسب و سنجیده برای مهار نوسانات نرخ ارز و مشکلات اقتصادی ناشی از آن است. در مقابل، برخی معتقدند در شرایط کنونی نمی‌توان نقل و انتقالات مالی را به شکل متشکل انجام داد، زیرا مهم‌ترین عامل شکست این سیاست چندنرخی بودن ارز است. نگاهی دقیق‌تر به بازار و نرخ‌هایی همچون نرخ ارز مبادله‌ای، آزاد، دولتی و... حکایت از آن دارد که این قیمت‌های چندگانه همواره موجب سردرگمی تجار و فعالان واقعی بوده‌اند. البته این نرخ‌ها با ورود به یک بازار رسمی با عنوان بورس ارز، می‌تواند با مکانیسمی منظم و شفاف همراه شده و پایگاه‌های متعدد و پراکنده معاملات نقدی و کاغذی ساماندهی خواهند شد، اما پیش‌نیاز چنین کاری، وجود ثبات اقتصادی و چشم‌انداز روشن است.