میوه آزادی

در حالی ‌که شش نامزد انتخابات در تلویزیون نشسته و مناظره می‌کردند، هزاران کاربر در دنیای مجازی به پوشش لحظه به لحظه، انتشار و تحلیل اظهارات آنها مشغول بودند. کاربران شبکه‌های مجازی در روزهای انتخابات به دو دسته موافق و مخالف تقسیم شده‌ بودند. موافقان نظرات نامزد خود را به‌جا دانسته و از آن دفاع می‌کردند، مخالفان صحبت‌های نامزد رقیب‌ را با تکیه بر مستندات و گاهی هم بدون هیچ سندی رد می‌کردند. کافی‌ بود نامزد رقیب‌ حرف متناقضی را مطرح کند در کسری از ثانیه فضای مجازی پر می‌شد از اظهاراتی که او پیشتر در این زمینه مطرح کرده ‌بود و از این طریق هواداری خود را از نامزد موافق خود اعلام می‌کردند. آن‌سوی ماجرا کاربرانی بودند که با دقت نظر بیشتری مباحث را دنبال می‌کردند و اظهارات و تحلیل‌هایی را در فضای مجازی ارائه می‌دادند که فاقد هیجان، تحلیلی‌ و مستدل‌ بود. این اظهارات هم به نوبه خود به تاثیرگذاری شبکه‌های اجتماعی اضافه می‌کرد. پخش مستقیم برنامه‌های کاندیداها از طریق شبکه‌های مجازی (اینستاگرام) هم یکی از مهم‌ترین ابزارهایی بود که در روزهای تبلیغات کار را برای نامزدها و کاربران آسان کرده ‌بود. کاربرانی که در منزل یا محل‌ کار خود از طریق اینترنت پرسرعت سخنرانی‌ انتخاباتی نامزدها را بدون هیچ فیلتر و ممانعتی حتی در دوردست‌ترین نقطه ایران تماشا می‌کردند. میزان داده‌های جا‌به‌جا‌شده در رسانه‌های جمعی و اجتماعی و سرمایه‌گذاری عظیم نامزدها در این حوزه‌ها، پاسخ‌دهی فوری و انتقال دقیقه‌ای تناقض‌های کلامی نامزدها با مواضع گذشته در کنار واکنش مجازی دستگاه‌های رسمی به مطالب مطرح‌شده و‌... همه و همه از ورود ایران به دوره جدیدی از اطلاع‌رسانی حکایت داشت، آنچه در علم ارتباطات به جریان آزاد اطلاعات و ارتباطات معروف است و باعث می‌شود پیام بدون هیچ مانعی از مبدأ به مقصد برسد. به اعتقاد بنیانگذاران این نظریه (لاسول، ویلبرشرام، لازارسفلد، راجرز) آزادی اطلاعات یا جریان آزاد اطلاعات نتیجه طبیعی و حق اولیه آزدی بیان و عقیده است. همچنان که تولید اطلاعات درسطح ملی و بین‌المللی رشد می‌یابد، دسترسی مناسب به آن نیز به عنوان ابزاری که موجب کاهش وابستگی اقتصادی،‌ سیاسی و فرهنگی می‌شود، اهمیت پیدا می‌کند. حالا اما آنچه اهمیت دارد این است که سهولت و سرعت انتقال پیام از طریق شبکه‌های اجتماعی در دوازدهمین دوره انتخابات ریاست جمهوری ایران چه فرصت‌ها و تهدیدهایی را به‌‌ دنبال داشت. آیا شبکه‌های اجتماعی برای جلب مشارکت مردم در انتخابات و انتخاب حسن روحانی تاثیر‌گذار بود؟ آیا قدردانی رئیس‌جمهور منتخب از کاربران شبکه‌های اجتماعی را می‌توان مهر تایید اهمیت جریان آزاد اطلاعات برشمرد؟ شاید بتوان از انتخاب اکثریت جامعه این‌گونه نتیجه گرفت که شبکه‌های اجتماعی- همان ابزارهایی که جریان آزاد اطلاعات را در ایران گسترش دادند-‌ باعث پیروزی فردی شدند که مجری جریان آزاد اطلاعات در کشور بود. باید در نظر داشت شبکه‌های اجتماعی در ایران گسترش پیدا نمی‌کرد اگر دولت یازدهم برای استفاده آسان و بدون فیلتر از اینترنت پر‌سرعت و اینستاگرام و تلگرام در کشور تلاش نمی‌کرد. در ادامه این پرونده استادان ارتباطات با تکیه بر مدل‌های ارتباطی و نظریه‌های علمی نقش شبکه‌های اجتماعی را در انتخاب حسن روحانی بررسی می‌کنند.