پاکستان و طالبان

ژنرال عاصم منیر، فرمانده ارتش پاکستان ماه گذشته در بیانی گلایه‌آمیز گفت، طالبان به حرف ما گوش نمی‌دهد. از دیدگاه او پاکستان چیز زیادی نمی‌خواهد. تمام چیزی که از کشور دوست و برادر توقع می‌رود آن است که جلوی گسترش تروریسم به پاکستان را از طریق مرزهایش بگیرد. این اقدام صرفاً نوعی کمک از جانب طالبان افغان خواهد بود. اما ژنرال‌های غیرمنتخب و قدرتمند پاکستانی که کشور را اداره می‌کنند صرفاً با بی‌اعتنایی روبه‌رو شده‌اند. گروه تحریک طالبان پاکستان که شاخه پاکستانی طالبان است، در ماه دسامبر و در یک حمله مرزی 16 سرباز پاکستانی را به قتل رساند. ارتش پاکستان با بمباران مناطق اختفای آنها در افغانستان واکنش نشان داد. این امر باعث شد رژیم طالبان گروه تحریک را مهمانان خود بخواند و وعده انتقام بدهد. نیروهای طالبان همان ماه به ارتش پاکستان در مرز حمله کردند.

خشم پاکستان از این همسایه دردسرساز توجیه‌پذیر است. خشونت‌ها زیاد هستند. طبق گزارش موسسه مطالعات صلح پاکستان که یک اندیشکده مستقر در اسلام‌آباد است، 521 حمله تروریستی علیه پاکستان در سال 2024 انجام شد که نسبت به سال قبل‌تر 70 درصد افزایش داشت. این حملات حدود دو هزار قربانی به جای گذاشت. پس از خروج نیروهای آمریکایی از افغانستان در سال 2021 و به قدرت رسیدن طالبان خشونت‌های نظامی در پاکستان هر سال افزایش یافت. اکثر خشونت‌های سال قبل با بیش از 300 حمله را می‌توان به گروه تحریک طالبان پاکستان نسبت داد. مقامات برآورد می‌کنند که بیش از 10 هزار نیروی این گروه در مرزهای دو کشور استقرار دارند. آنها دامنه تمرکز و اهدافشان را دقیق‌تر کرده‌اند و بیشتر به اهداف نظامی حمله می‌کنند. همچنین آنها درخواست دارند که ادغام مناطق قبیله‌ای در استان خیبر پاختون‌خا ملغی شود.  اندرو وایلدر از اندیشکده موسسه صلح ایالات‌متحده می‌گوید پاکستان به اشتباه تصور می‌کرد که طالبان پس از به قدرت رسیدن به یک متحد قابل اتکا و انعطاف‌پذیر تبدیل می‌شوند، اما روابط متناقض این کشور با گروه‌های مختلف طالبان افغان مشکلات را چند برابر کرد. ارتش پاکستان با گروه حقانی که پایگاه‌هایی در شرق افغانستان دارد روابط نزدیکی برقرار کرده است. در مقابل، گروه تحریک طالبان پاکستان خود را به هیبت‌الله آخوندزاده، رهبر طالبان وفادار می‌داند. این در حالی است که رهبر طالبان و ژنرال‌های پاکستان روابط سردی دارند.

نیروهای طرفدار افغان‌ها در پاکستان از همان ابتدا طالبان را متحدانی لجوج می‌دانستند. طالبان در دهه 1990 از شبه‌نظامیان فرقه‌گرای پاکستانی که شیعیان را آزار می‌دادند حمایت و از تحویل رهبران آنها به پاکستان خودداری کرد. سیاست ضعیف پاکستان هم روابط دو کشور را پیچیده می‌کند. سال گذشته 295 حمله نظامی در استان خیبر پاختون‌‌خا انجام شد. حزب تحریک انصاف پاکستان که عمران‌خان، نخست‌وزیر سابق زندانی، تاسیس‌ کرده بود، اداره این استان را بر عهده دارد. استاندار اصرار می‌کند که دولت فدرال را دور بزند و به‌طور یک‌جانبه با طالبان مذاکره کند. در مقابل، ارتش که با چنین گفت‌وگوهایی مخالف است از دولت محلی می‌خواهد تا نیروی پلیس را برای مقابله با تحریک طالبان پاکستان بسیج کند. دولت تاکتیک‌های مذاکراتی دیگری را امتحان می‌کند. حدود 815 هزار افغان از سپتامبر سال 2023 تاکنون از پاکستان اخراج شده‌اند. طبق برآورد سازمان ملل، هنوز سه میلیون آواره جنگی افغان در پاکستان حضور دارند. تجارت بین دو کشور سقوط کرده است، اما طالبان هیچ واکنشی ندارند. آنها می‌دانند که قدرت‌نمایی پاکستان بی‌انتها نیست. طالبان در ماه گذشته برای اولین‌بار از سال 2017 به بعد میزبان وزیر امور خارجه ایران بود. تجارت در دستور کار گفت‌وگوها قرار داشت. قبل از آن و در ماه ژانویه وزیر امور خارجه هند با همتای طالبانی خود در دوبی دیدار کرد که ناراحتی پاکستان را به همراه داشت. یک مقام عالی امنیتی پاکستان می‌گوید، «ما از آنها می‌خواهیم که همانند یک دولت عمل و رفتار کنند و تعهداتشان را بفهمند، اما هیچ چیز تغییر نمی‌کند».