تا حدودی آفتابی

تنها مکانی که می‌تواند نزدیک به سه هزار نفر از مدیران و رهبران حوزه‌های مختلف را از 130 کشور جهان دور هم جمع کند، مجمع جهانی اقتصاد در داووس، سوئیس است که امسال با حرارت و جذابیت بیشتری برگزار شد. از یک‌سو 60 رئیس و نماینده عالی‌رتبه دولت در اجلاس داووس 2025 حضور داشتند و از سوی دیگر، 900 مدیرعامل از شرکت‌ها، کسب‌وکارها و برندهای مطرح جهان دور هم جمع شدند تا با موضوع «همکاری برای عصر هوشمند» به تبادل نظر بپردازند و ارتباطات قوی‌تری بسازند. حضور 170 سیاست‌گذار و تصمیم‌گیر از اتحادیه‌های کارگری، سازمان‌های غیردولتی، گروه‌های مذهبی و بومی و همچنین روسای دانشگاه‌ها و موسسه‌های تحقیقاتی پیشرو نیز سبب شد تا داووس 2025، نکته‌های متمایزتری داشته باشد. مجمع جهانی اقتصاد 2025 که از 20 تا 24 ژانویه (یکم تا پنجم بهمن‌ماه 1403) برگزار شد، بر اهمیت همکاری در عصر پیشرفت‌های سریع فناوری مانند هوش مصنوعی، محاسبات کوانتومی و بیوتکنولوژی تاکید کرد. بسیاری از بحث‌هایی که در این دوره از اجلاس داووس مطرح شد، حول این محور چرخید که چگونه می‌توان از این فناوری‌ها برای افزایش بهره‌وری و بالاتر بردن استانداردهای زندگی و در عین حال پرداختن به چالش‌های جهانی مانند تغییرات آب‌وهوا و نابرابری استفاده کرد. تجسم مجدد رشد با شناسایی منابع جدید در اقتصاد جهانی، بررسی عملکرد صنایع در عصر هوشمند، تمرکز بر سرمایه انسانی و مشارکت‌های عمومی-خصوصی، محافظت از سیاره با صحبت درباره پایداری و تغییرات آب‌وهوایی و بازسازی اعتماد با پرداختن به اصل اعتماد در نهادها و اقتصادهای جهانی، از جمله اصلی‌ترین موضوعاتی بود که در میان حاضران مورد بررسی قرار گرفت. از آن‌سو، دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور ایالات‌متحده یکی از اصلی‌ترین سخنرانان بود که البته یکی از نخستین سخنرانی‌های رسمی‌اش در آغاز دوری جدید از رهبری آمریکا را نیز در داووس انجام داد. همچنین ولودیمیر زلنسکی، رئیس‌جمهور اوکراین، خاویر میلی، رئیس‌جمهور آرژانتین، سیریل رامافوزا، رئیس‌جمهور آفریقای جنوبی، اولاف شولتز، صدراعظم آلمان و چهار وزیر ارشد از هند در این اجلاس به سخنرانی پرداختند که موجب شد توجه حاضران در اجلاس جلب شود. داووس 2025 یک برگ برنده جذاب برای قطر نیز بود. این کشور در پاویون نوآوری خود، تلاش کرد با تمرکز بر خلاقیت، همکاری‌های جهانی‌اش را بیش از پیش تقویت کند. قطر در یک اقدام مبتکرانه دیگر، از موضوع «برابری در عمل؛ فراتر از وعده‌های پیشرفت» رونمایی کرد که با تحسین رهبران جهانی نیز روبه‌رو شد. همچنین، مراسم صبحانه توسعه ارتباطات این کشور، از سوی سازمان مناطق آزاد و مرکز مالی قطر برگزار شد که تعداد زیادی از دولتمردان، مدیران عامل کسب‌وکارهای بین‌المللی و روسای اتحادیه‌ها و تشکل‌ها را گرد هم جمع کرد تا در فضایی غیررسمی، بیشتر با هم گفت‌وگو کنند.

همکاری برای عصر هوشمند

مجمع جهانی اقتصاد در سال 2025 برخلاف سال پیش از آن (2024) درگیر حاشیه‌ها و مباحث سیاسی نشد و به اصل اقتصادی و توسعه‌ای خود بازگشت. تمرکز بر موضوع «همکاری برای عصر هوشمند» با هدف پرداختن به پیشرفت‌های سریع فناوری و تاثیر آن بر بخش‌های مختلف به اندازه‌ای جذابیت داشت که نقش هوش مصنوعی در دگرگونی صنعت، پیامدهای اخلاقی و اجتماعی و همکاری برای نوآوری در آن مورد بحث و بررسی قرار گیرد و سیاست‌گذاران و برنامه‌ریزان جهانی را مجذوب خود کند. در این مجمع، دو پنل مهم با عناوین «هوش مصنوعی و محاسبات کوانتومی» و «لجستیک جهانی» برگزار شد که به پتانسیل تحول‌آفرین هوش مصنوعی و محاسبات کوانتومی و بررسی چالش‌ها و فرصت‌ها در بخش لجستیک پرداختند. در پنل هوش مصنوعی و محاسبات کوانتومی، نقش هوش مصنوعی در دگرگونی صنعت مورد توجه بیشتری قرار گرفت. شرکت‌کنندگان در این جلسه تاکید کردند که هوش مصنوعی چگونه به یک اولویت استراتژیک برای سازمان‌ها تبدیل شده است. آنها در مورد سطوح مختلف بلوغ و پذیرش فناوری‌های هوش مصنوعی و نیاز کسب‌وکارها برای تطبیق استراتژی‌های خود برای استفاده موثر از هوش مصنوعی به صحبت پرداختند. همچنین، محاسبات کوانتومی به دلیل توانایی در حل مسائل پیچیده‌ای که در حال حاضر با رایانه‌های کلاسیک غیرقابل حل هستند، به‌عنوان یک تغییردهنده بازی برای صنایع مورد بررسی و تاکید قرار گرفت. اعضای این پنل در مورد پتانسیل محاسبات کوانتومی برای متحول کردن زمینه‌هایی مانند رمزنگاری، علم مواد و داروسازی به صحبت پرداختند. یک موضوع دیگر هم در داووس 2025 مورد توجه قرار گرفت و آن، پیامدهای اخلاقی و اجتماعی پیشرفت هوش مصنوعی بود. در این زمینه، به نگرانی‌های مربوط به حریم خصوصی، تعصب و جابه‌جایی مشاغل، همراه با نیاز به مقررات و چهارچوب‌هایی برای اطمینان از استفاده مسئولانه فناوری‌های مبتنی بر هوش مصنوعی پرداخته شد تا حساسیت این موضوع بیش از پیش مورد تاکید قرار گیرد. در «پنل لجستیک جهانی»، چالش‌ها و فرصت‌های این حوزه مورد تاکید و بررسی قرار گرفت. اعضای پنل در مورد نیاز به تاب‌آوری در زنجیره‌های تامین جهانی، به‌ویژه در مواجهه با اختلالاتی مانند همه‌گیری‌ها و تنش‌های ژئوپولیتیک به بحث و بررسی پرداختند. آنها همچنین بر نقش نوآوری در افزایش کارایی و پایداری زنجیره تامین تاکید کردند. این پنل به صورت ویژه بر ادغام فناوری‌های نوظهور مانند هوش مصنوعی، بلاک‌چین و اینترنت اشیا در لجستیک متمرکز شد و تلاش کرد نشان دهد این فناوری‌ها چگونه به‌عنوان ابزارهایی برای بهینه‌سازی عملیات زنجیره تامین، بهبود قابلیت ردیابی و کاهش هزینه‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرند. همچنین، پایداری موضوع اصلی این پنل بود که بر اساس آن، اعضای حاضر در مورد اهمیت کاهش ردپای کربن در عملیات لجستیک بحث و بررسی انجام دادند. آنها استراتژی‌هایی را برای دستیابی به پایداری، مانند استفاده از وسایل نقلیه الکتریکی، بهینه‌سازی مسیرها و اتخاذ اصول اقتصاد دایره‌ای در نظر گرفتند و آنها را مورد بررسی قرار دادند. در کنار این دو پنل تخصصی، پنل‌های دیگری نیز با موضوع همکاری در عصر هوشمند برگزار شدند که مباحث کلیدی مختلفی را مورد نقد و بررسی قرار دادند. اهمیت مشارکت‌های دولتی-خصوصی در پیشبرد نوآوری و پرداختن به چالش‌های اجتماعی یک موضوع تکراری بود اما دوباره در داووس 2025 مورد بررسی قرار گرفت. همچنین، نقش تحول دیجیتال در صنایع مختلف نیز بررسی شد و اعضای پنل در مورد اینکه چگونه فناوری‌های دیجیتال الگو‌های کسب‌وکار را تغییر می‌دهند و فرصت‌های جدیدی برای رشد و کارایی ایجاد می‌کنند، تبادل نظر کردند. نیاز به توسعه فراگیر پیشرفت‌های فناوری و اشتراک عادلانه آنها و تاثیر تنش‌های ژئوپولیتیک بر پیشرفت‌های فناوری و همکاری جهانی نیز دو مورد دیگری بود که در پنل‌های تخصصی مجمع جهانی اقتصاد 2025 مورد بررسی قرار گرفت.

آنچه در سخنرانی‌ها اهمیت پیدا کرد

در داووس 2025 بیش از 35 دولتمرد برجسته از کشورهای مختلف جهان به سخنرانی پرداختند. اما سخنرانی‌های ولودیمیر زلنسکی، رئیس‌جمهور اوکراین، خاویر میلی، رئیس‌جمهور آرژانتین و اولاف شولتز، صدراعظم آلمان بیشتر از دیگران مورد توجه قرار گرفت. رئیس‌جمهور اوکراین بخش اصلی صحبت‌های خود را بر موضوعاتی مانند نقش اروپا در سیاست جهانی، اهمیت اتحاد و استقلال اروپا، امنیت و دفاع در اروپا و تلاش‌های حفظ صلح در اوکراین استوار کرد و بر لزوم تثبیت اروپا به‌عنوان یک بازیگر قوی جهانی و عدم تکیه صرف به ایالات‌متحده تاکید کرد. او همچنین خواستار افزایش هزینه‌های دفاعی و استقرار 200 هزار نیروی حافظ صلح اروپایی برای جلوگیری از حملات آینده روسیه شد. زلنسکی در سخنرانی خود هشدار داد که اروپا باید آماده باشد روی پای خود بایستد، به‌ویژه اینکه با توجه به بازگشت دونالد ترامپ به کاخ سفید، شرایط تازه‌ای در حوزه بین‌الملل ایجاد خواهد شد. به اعتقاد او، کاهش فعالیت ارتش اوکراین در فرآیند صلح، یک موضوع کلیدی در مذاکرات صلح احتمالی خواهد بود و البته تاکید کرد کی‌یف به چنین خواسته‌هایی تن نمی‌دهد. خاویر میلی، رئیس‌جمهور آرژانتین اما برخلاف همتای اوکراینی‌اش، موضوعات را به سمت مباحث سیاسی و اقتصادی پیش برد. او بر نکاتی مانند تحول اقتصادی و سیاسی آرژانتین، نقد ایدئولوژی‌های سیاسی غرب و تاکید بر آزادی و اصول آزادی‌خواهانه تمرکز کرد و آرژانتین را نمونه‌ای از شیوه جدید انجام سیاست دانست که شامل گفتن حقیقت به مردم و پذیرش آزادی است. او از «ایدئولوژی بیدار» انتقاد کرد و خواستار بازگشت به آزادی‌خواهی شد و البته تاکیدی هم بر تعهد آرژانتین به مسئولیت مالی و حل مشکلات تورم داشت. میلی «ایدئولوژی بیدار» را «ویروس روانی» و «سرطانی که باید ریشه‌کن شود» توصیف کرد. او دولت‌ها و نهادهای غربی را به دلیل ترویج ایده‌هایی پیرامون ایدئولوژی جنسیتی، فمینیسم، تغییرات آب‌وهوایی، مهاجرت دسته‌جمعی و سیاست‌های چپ‌گرا محکوم کرد. میلی رهبران دیگری مانند دونالد ترامپ، بنیامین نتانیاهو، جورجیا ملونی، ویکتور اوربان و نایب بوکله را مورد ستایش قرار داد و خواستار اتحاد جهانی ملت‌هایی شد که به آزادی و برچیدن بنای ایدئولوژیک «ووکیسم» معتقد هستند. اولاف شولتز، صدراعظم آلمان هم بر موضوعاتی مانند اهمیت نهادهای قوی و حاکمیت قانون، صلح و امنیت در اروپا و تاثیر جنگ در اوکراین بر نظم بین‌المللی تاکید کرد. سخنرانی شولتز بر اهمیت همکاری برای عصر هوشمند و نقش هوش مصنوعی در شکل دادن به آینده متمرکز بود. او بر نیاز به همکاری جهانی برای رسیدگی به عدم قطعیت ژئواکونومیک و چالش‌های ناشی از پیشرفت‌های سریع فناوری تاکید کرد. شولتز همچنین اهمیت بازنگری در نقش هوش مصنوعی و تاثیر آن بر جامعه، اقتصاد و حکومت را مورد توجه قرار داد. او گفت که «در درازمدت مسیر شکوفایی از سوی نهادهای معتمد هموار می‌شود و مهم این است که با تدبیر و پیش‌بینی عمل کنیم؛ برای حفظ و پایداری اصول اساسی نظم بین‌المللی باید هر کاری انجام دهیم». صدراعظم آلمان البته درباره حمله روسیه به اوکراین نیز به تندی صحبت کرد و گفت: «پوتین می‌خواست اوکراین و اتحادیه اروپا را تجزیه کند. در مقابل، اوکراین قوی‌تر از همیشه ایستاده و ناتو با دو عضو دیگر، سوئد و فنلاند، رشد کرده است. این حمایت، مسیری است برای رسیدن به صلح واقعی و عادلانه برای اوکراین؛ به لطف مردان و زنان شجاع اوکراین و حمایت ما، این کشور توانسته به بهترین شکل ممکن مقاومت کند.»

داووس و خاورمیانه

مجمع جهانی اقتصاد 2025 در داووس سوئیس تمرکز ویژه‌ای بر خاورمیانه داشت، اما میزان توجه این رویداد در سال جاری به خاورمیانه، به اندازه اجلاس سال گذشته نبود. در سال گذشته، تحولات عجیب‌وغریبی در خاورمیانه در حال وقوع بود؛ از سویی حملات هفتم اکتبر شکل گرفته بود و از سوی دیگر تنور تحولات ایران، سوریه، اسرائیل، یمن و عراق به درجه انفجار رسیده بود. در سال جاری اما با تغییر رویکردهای تحولات در خاورمیانه، مجمع جهانی اقتصاد نیز ترجیح داد به آرامی از کنار خاورمیانه عبور کند. با وجود این، موضوعاتی مانند ژئواکونومیک و سیاست، چالش‌های اقتصادی و پیشرفت‌های تکنولوژیک در این منطقه بیش از دیگر مباحث مورد توجه قرار گرفت. سران کشورهای حاضر در داووس، در بخش زیادی از صحبت‌های خود بر تنش‌زدایی درگیری‌ها در خاورمیانه، تقویت گفت‌وگو و گسترش حمایت‌های بشردوستانه تاکید کردند. فروپاشی حکومت بشار اسد در سوریه و آتش‌بس اسرائیل و حماس نیز از دیگر مواردی بود که مطرح و بررسی شد. همچنین، منطقه خاورمیانه و شمال آفریقا (MENA) با چالش‌های مهمی مانند تورم، رکود اقتصادی، درگیری‌های مسلحانه، کمبود آب و بیکاری جوانان روبه‌رو شده است. بر همین اساس، بحران آب‌وهوا و به‌ویژه کمبود آب به‌عنوان یک نگرانی مهم مورد توجه مجمع جهانی اقتصاد قرار گرفت. در کنار این دو موضوع، بحث «همکاری برای عصر هوشمند» به این‌سو رفت که بررسی کند هوش مصنوعی و سایر فناوری‌های نوظهور چگونه می‌توانند به رفع چالش‌های منطقه‌ای کمک کنند؟ در این اجلاس، سخنرانی اسحاق هرتزوگ، رئیس‌جمهور اسرائیل و محمد مصطفی، نخست‌وزیر تشکیلات خودگردان فلسطین مورد توجه قرار گرفت. محمد مصطفی، نخست‌وزیر تشکیلات خودگردان فلسطین در سخنرانی خود بر اهمیت توافق آتش‌بس غزه به‌عنوان نخستین گام در راستای تقویت ثبات در منطقه تاکید کرد. او همچنین اهمیت تعهد دو طرف به توافق و نقش قطر به‌عنوان ضامن و میانجی را مورد تاکید قرار داد و نسبت به مشارکت تشکیلات خودگردان فلسطین در بازسازی غزه و تشکیل دولت فلسطینی برای رسیدگی به مسائل پیش‌روی فلسطینیان ابراز امیدواری کرد. در مقابل، اسحاق هرتزوگ، رئیس‌جمهور اسرائیل درباره اهمیت رهبری، دیپلماسی و رسیدگی به چالش‌های جهانی به صحبت پرداخت. او نیاز به راه‌حل‌های مشترک برای کاهش تنش‌ها و تقویت گفت‌وگو به‌ویژه در مورد دسترسی بشردوستانه و تلاش‌های بازسازی در سوریه و غزه را از اصلی‌ترین مباحث مورد نیاز خاورمیانه در سال آینده میلادی دانست. پنل تخصصی «اکوسیستم‌های نوآوری در خاورمیانه» نیز یکی از پرطرفدارترین پنل‌های برگزار‌شده در مجمع جهانی اقتصاد 2025 بود. در این پنل، توانایی‌ها و ظرفیت‌های این منطقه برای نوآوری فناورانه و رشد اقتصاد مورد بحث قرار گرفت و موضوعاتی مانند Reskilling Revolution، تلاش‌های خاورمیانه برای تقویت مجدد نیروی کار برای پاسخگویی به تقاضاهای یک اقتصاد به‌سرعت در حال تغییر را بررسی کرد. همچنین، راه‌حل‌های ابتکاری مانند نمک‌زدایی و بازیافت آب برای رسیدگی به مسئله بحرانی کمبود آب در منطقه و اهمیت تعمیق همکاری‌های اقتصادی و تجاری برای کاهش رکود اقتصادی و ترویج رشد پایدار نیز در این پنل به بررسی گذاشته شد. صحبت‌های مطرح‌شده در مجمع جهانی اقتصاد 2025، ماهیت پویا و پیچیده خاورمیانه را بیشتر برجسته کرد. این منطقه با چالش‌های مهمی از جمله تنش‌های متعدد، بی‌ثباتی اقتصادی و مسائل زیست‌محیطی روبه‌رو است. با این حال، فرصت‌هایی برای همکاری و نوآوری به منظور مقابله با این چالش‌ها نیز وجود دارد. سخنرانی‌های دولتمردان خاورمیانه، بر اهمیت تلاش‌های دیپلماتیک و حمایت‌های بشردوستانه در تقویت ثبات و صلح تاکید داشت. پنل‌های متعدد در مورد اکوسیستم‌های نوآوری خاورمیانه نیز پتانسیل‌های منطقه برای پیشرفت فناوری و رشد اقتصاد را به نمایش گذاشت و بر نیاز به همکاری‌های منطقه‌ای و راه‌حل‌های نوآورانه تاکید کرد.

ایران متفاوت در داووس 2025

حضور ایران در مجمع جهانی اقتصاد 2025 بیشتر از دوره‌های گذشته مورد توجه قرار گرفت. بخشی از این توجه به دلیل حضور محمدجواد ظریف، معاون راهبردی رئیس‌جمهور جلب شد که هم در داخل و هم در خارج از کشور واکنش‌های متعددی به خود اختصاص داد. حضور ایران در داووس 2025 یک نکته عمیق در خود جای داده بود: تمایل به بازتعریف موقعیت ایران در صحنه‌های جهانی. محمدجواد ظریف نیز در این اجلاس با تاکید بر آمادگی ایران برای مذاکره مجدد تاکید کرد، «کشورمان هیچ‌گونه جاه‌طلبی ندارد و ساخت بمب هسته‌ای را نیز دنبال نمی‌کند». او تاکید کرد ایران هیچ تهدیدی برای همسایگان خود یا کشورهای مختلف جهان به شمار نمی‌رود. بر مبنای این صحبت‌ها، او خواستار تغییر رویکرد مبتنی بر تهدید به رویکرد مبتنی بر فرصت‌ها شد. در مجموع، موضوعاتی که درباره ایران در مجمع جهانی اقتصاد 2025 مطرح شد، حول سه محور گردش می‌کرد: توافق هسته‌ای، ثبات منطقه‌ای و تحریم‌های اقتصادی. مذاکره مجدد در مورد توافق هسته‌ای، موضوع محوری صحبت‌ها درباره ایران در داووس 2025 بود. این گفت‌وگوها بر پتانسیل یک توافق جدید متمرکز بود که نگرانی‌های بین‌المللی را برطرف می‌کند و در عین حال به ایران اجازه می‌دهد برنامه هسته‌ای خود را برای اهداف صلح‌آمیز دنبال کند. در گفت‌وگوهای مختلف این اجلاس همچنین نقش ایران در درگیری‌های منطقه‌ای به‌ویژه در سوریه و لبنان نیز مورد بحث و بررسی قرار گرفت. در کنار این موضوع، فروپاشی رژیم بشار اسد در سوریه و تضعیف حزب‌الله به‌عنوان تغییرات مهمی در پویایی قدرت منطقه‌ای تلقی شد. هر چند، تاثیر تحریم‌های اقتصادی بر اقتصاد ایران یک موضوع کلیدی دیگر بود و بر همین مبنا، درخواست‌هایی برای کاهش تحریم‌ها وجود داشت تا به ایران امکان مشارکت بیشتر در اقتصاد جهانی بدهد. سخنرانی محمدجواد ظریف، معاون راهبردی رئیس‌جمهور ایران نیز در پیشبرد اهداف سیاسی و اقتصادی ایران در مجمع جهانی اقتصاد بی‌تاثیر نبود. او بر مذاکره مجدد تاکید کرد و از تعاملات اقتصادی سخن گفت. ظریف در گفت‌وگوی خود تاکید کرد: «اکنون زمان آن فرا رسیده که بر اساس فرصت پیش برویم، نه تهدید.» او همچنین بر تمایل ایران برای مشارکت در گفت‌وگوهای سازنده به منظور دستیابی به توافقی جدید تاکید کرد و به جامعه بین‌المللی اطمینان داد ایران هیچ قصدی برای ساخت بمب هسته‌ای ندارد. ظریف برنامه هسته‌ای ایران را فقط اقداماتی برای اهداف صلح‌آمیز دانست و با قدردانی از تغییرات در پویایی قدرت منطقه‌ای و ابراز تعهد به ثبات، نقش ایران در مناقشات منطقه‌ای را واکاوی کرد. ظریف در نهایت نیز خواستار کاهش تحریم‌های اقتصادی شد تا امکان مشارکت بیشتر ایران در اقتصاد جهانی فراهم شود. نکته مهم این بود که گفت‌وگوهای مجمع جهانی اقتصاد 2025 ماهیت در حال تحول موقعیت ایران در صحنه جهانی را بیشتر برجسته کرد. تاکید بر مذاکره مجدد بر سر توافق هسته‌ای و پرداختن به ثبات منطقه‌ای، نشان‌دهنده چالش‌های ژئوپولیتیک گسترده‌تری است که منطقه با آن روبه‌رو خواهد بود. به اعتقاد تحلیلگران سیاسی، سخنرانی ظریف نوعی اقدام راهبردی برای تغییر جایگاه ایران به‌عنوان بازیگری مسئول و مایل به مشارکت در گفت‌وگوهای سازنده و همکاری اقتصادی بود. با این حال، نگرانی‌ها در مورد تاثیر تحریم‌های اقتصادی همچنان موانع مهمی بر سر راه حضور مجدد و البته کامل ایران در جامعه جهانی است. اصل موضوع، تفاوت دیدگاه‌های ایران در مجمع جهانی اقتصاد طی سال‌های 2024 و 2025 است. ایران در داووس 2025 تغییرات قابل ‌توجهی نسبت به حضور خود در سال 2024 ایجاد کرد. در سال 2025، هیات ایران به سرپرستی محمدجواد ظریف، معاون راهبردی رئیس‌جمهور، فعال‌تر در بحث‌ها و گفت‌وگوها حضور پیدا کرد. ظریف در گفت‌وگوهای پرمخاطب، از جمله گفت‌وگو با فرید زکریا، خبرنگار سی‌ان‌ان حضور یافت و مباحث مهمی را مطرح کرد که مرتبط با دیدگاه‌های حکمرانی ایران بود. از سوی دیگر، در شرایطی که ایران در سال 2024 بیشتر روی تحریم‌های اقتصادی مانور می‌داد اما در سال 2025 راهبرد خود را بر لزوم کاهش تحریم‌ها به منظور امکان مشارکت بیشتر ایران در اقتصاد جهانی تعیین کرده بود. به گفته تحلیلگران بین‌المللی، ایران در اجلاس داووس امسال، تاکید بیشتری برای تعهد به ثبات منطقه‌ای نشان داد.

چشم‌ها خیره به آمریکا و ترامپ

حاضران در مجمع جهانی اقتصاد 2025 در داووس همچنین شاهد بحث‌های مهمی در مورد ایالات‌متحده بودند؛ به‌ویژه اینکه آغاز دوره جدید ریاست‌جمهوری دونالد ترامپ نیز بر برگزاری داووس امسال سایه انداخته بود. بر همین اساس، مجمع جهانی اقتصاد نقش مهم ایالات‌متحده را در شکل دادن به چشم‌انداز اقتصادی و ژئوپولیتیک جهانی مورد تاکید قرار داد. ترامپ در سخنرانی خود بر تمرکز دولتش بر احیای اقتصادی، استقلال انرژی و سیاست‌های تجاری تاکید داشت و در کنار او، گفت‌وگوهای مینا العریبی و پاتریک فولیس، دو روزنامه‌نگار برجسته بین‌المللی، بینش‌هایی را در مورد پیچیدگی‌های قدرت آمریکا و تاثیر آن بر تنش‌ها و تعاملات جهانی و مسئولیت‌های داخلی به حاضران ارائه کرد. همچنین، سران سایر کشورها و رهبران تجاری هم بر نیاز به سیاست‌های اقتصادی مشترک، اقدامات اقلیمی و ثبات ژئوپولیتیک تاکید کردند. یکی از اصلی‌ترین موضوعاتی که در داووس 2025 مطرح شد، سیاست‌های اقتصادی ایالات‌متحده در دوران ریاست‌جمهوری ترامپ بود. در این اجلاس، نگرانی‌های زیادی در مورد تاثیر سیاست‌های اقتصادی ترامپ، از جمله کاهش مالیات، مقررات‌زدایی و تعرفه‌ها مطرح شد. همچنین حاضران تلاش کردند تمرکز خود را بر چگونگی تاثیر این سیاست‌ها بر تجارت و ثبات اقتصادی جهانی قرار دهند. خروج ترامپ از معاهده آب‌وهوایی پاریس و پایان حمایت از خودروهای برقی نیز زنگ خطرهایی را در مورد تعهد این کشور به مقابله با تغییرات آب‌وهوایی به صدا درآورد. البته که نقش ایالات‌متحده در تنش‌ها و تعاملات جهانی، به‌ویژه جنگ روسیه و اوکراین یکی از اصلی‌ترین موضوعاتی بود که به آن پرداخته شد. بحث‌هایی در مورد اینکه ایالات‌متحده چگونه می‌تواند از نفوذ خود برای تقویت صلح و ثبات استفاده کند، نقل مجالس بود و حاضران با دقت فراوان درباره آن بررسی‌هایی انجام دادند. در سخنرانی دونالد ترامپ که به صورت ویدئوکنفرانس انجام شد نیز نکات کلیدی بسیاری وجود داشت که از آن جمله می‌توان به احیای اقتصاد، استقلال انرژی، سیاست‌های تجاری و روابط خارجی این کشور اشاره کرد. ترامپ در صحبت‌هایش بر تلاش‌های دولت خود در زمینه احیای اقتصاد ایالات‌متحده از طریق کاهش هزینه‌های دولت، کاهش مقررات و کاهش قابل توجه مالیات برای کارگران و مشاغل تاکید کرد. او اقداماتی مانند توقف استخدام فدرال و ایجاد یک وزارت کارایی در دولت جدید را به صورت رسمی اعلام کرد. همچنین ترامپ به کسب‌وکارهای جهانی اولتیماتوم داد که یا محصولات خود را در ایالات‌متحده تولید کنند، یا با تعرفه‌های گمرکی مواجه می‌شوند. او وعده داد برای افرادی که به این اولتیماتوم عمل کنند، مالیات کمتری در نظر گیرد و شرکت‌هایی را که با این موضوع کنار نمی‌آیند، تحت تحریم‌های اقتصادی قرار دهد. رئیس‌جمهور آمریکا در بخش دیگری از صحبت‌هایش، تمایل خود را برای دیدار با رهبران جهان برای پایان دادن به درگیری‌هایی مانند جنگ روسیه و اوکراین نشان داد و بر تعهد خود برای بازگرداندن صلح و ثبات جهانی تاکید کرد. سخنرانی مینا العریبی، سردبیر روزنامه اماراتی نشنال نیز یکی از قابل‌توجه‌ترین سخنرانی‌های مجمع جهانی اقتصاد در سال 2025 بود. او بخش زیادی از سخنرانی‌اش را به درگیری‌های جهانی و قدرت آمریکا اختصاص داد و درباره تاثیر نسلی درگیری‌ها در خاورمیانه و اهمیت راه‌حل دودولتی برای اسرائیل و فلسطین به صحبت پرداخت. این روزنامه‌نگار تاکید کرد، مدیریت آمریکا چگونه با کاهش یا افزایش چنین تنش‌هایی، بر جایگاه این کشور در منطقه تاثیر می‌گذارد. او همچنین بر لزوم استفاده آمریکا از نفوذ خود برای تقویت صلح و ثبات تاکید کرد و گفت که «تاکید آمریکا بر قدرت سخت اگر با تلاش‌های دیپلماتیک متعادل نشود، می‌تواند به خشونت جهانی دامن بزند». پاتریک فولیس، سردبیر خارجی اکونومیست هم در مورد دستور کار داخلی ترامپ، از جمله تلاش برای کاهش هزینه‌های زندگی و رسیدگی به هرج‌ومرج اقتصادی به ارث‌رسیده از دولت قبلی صحبت کرد و چالش‌هایی را که ترامپ در ایجاد توازن میان اولویت‌های داخلی و مسئولیت‌های بین‌المللی با آن مواجه است، بررسی کرد. در این میان، رهبران کشورهای مختلف از ایالات‌متحده خواستند در سیاست‌های اقتصادی مشارکتی، بیشتر حضور داشته باشد. برخی کشورهای حاضر در متن تنش‌های بین‌المللی مثل اوکراین نیز به دنبال حمایت ایالات‌متحده برای تقویت صلح و ثبات بودند. رهبران کسب‌وکارهای بین‌المللی نیز درخواست‌های متعددی از ایالات‌متحده مطرح کردند. آنها نگرانی خود را در مورد تاثیر مقررات ایالات‌متحده بر تجارت بین‌المللی مطرح کردند و به دنبال شفافیت در مورد چگونگی هدایت ایالات‌متحده در چهارچوب‌های نظارتی در مناطقی مانند اتحادیه اروپا بودند. کسب‌وکارهای بین‌المللی در بخشی دیگر از ایالات‌متحده خواستند اقدامات حمایتی را که می‌تواند زنجیره تامین جهانی را مختل کند، انجام ندهد. در واقع، آنها خواستار نوعی رویکرد متوازن برای تجارت شدند که همکاری بین‌المللی را تقویت می‌کند.

توسعه اقتصادی؛ سنگ‌بنای داووس

یکی از اصلی‌ترین موضوعاتی که در مجمع جهانی اقتصاد 2025 به آن پرداخته شد، توسعه اقتصادی جهانی بود که مورد توجه بسیاری از حاضران نیز قرار گرفت. چشم‌انداز مجدد رشد اقتصاد، یکی از مهم‌ترین موضوعاتی بود که در مجمع جهانی امسال مورد بررسی قرار گرفت. در این فرآیند، الگو‌های رشد سنتی مورد بررسی دقیق قرار گرفتند و تمرکز بر رویکردهای نوآورانه برای توسعه اقتصادی که پایداری و فراگیر بودن را در اولویت قرار می‌دهد نیز به وجود آمد. همچنین برخی از مهم‌ترین مباحث، روی شناسایی منابع جدید رشد اقتصادی و مالی متمرکز شد. بازسازی اعتماد، موضوع دیگری بود که در توسعه اقتصاد جهانی بررسی شد. با افزایش اطلاعات نادرست و بی‌اعتمادی، رهبران جهانی راهبردهایی را برای بازگرداندن اعتماد به نهادها و ترویج شفافیت بررسی کردند. این راهبردها موضوعاتی مانند رسیدگی به سطح بدهی عمومی را دربر می‌گرفت که در سطح جهان به 100 تریلیون دلار رسیده است. تغییر اقلیم و چالش‌های زیست‌محیطی و نیاز به اقدام جمعی کشورها، موضوع مهم دیگری بود که بر اساس آن بر لزوم گذار کشورها و شرکت‌ها به سوی انرژی‌های سبز و شیوه‌های پایدار تاکید شد. و در نهایت، سرمایه انسانی برای پیشرفت با تمرکز بر آموزش، توسعه مهارت‌ها و توانمندسازی نیروی کار بسیار مهم شناخته شد. در این راستا، سخنرانی‌های مهمی نیز از سوی چهره‌های شناخته‌شده حوزه اقتصاد انجام شد که بسیار موردتوجه قرار گرفت. محمد یونس، نویسنده کتاب «بانک تهی‌دستان» و مشاور ارشد دولت بنگلادش یکی از اصلی‌ترین سخنرانی‌های داووس2025 را در حوزه اقتصادی انجام داد. او با تمرکز بر جوانان و نوآوری، بر قدرت جوانان و نیاز به یک «نسل جهانی جدید» برای هدایت توسعه اقتصادی از طریق نوآوری و کارآفرینی تاکید کرد. همچنین، سیریل رامافوزا، رئیس‌جمهور آفریقای جنوبی صحبت‌های خود را بر همبستگی، برابری و توسعه پایدار استوار کرد. او بر اهمیت همکاری برای مقابله با چالش‌هایی مانند تغییرات آب‌وهوایی، فقر و پیشرفت‌های فناوری تاکید داشت. چهار وزیر ارشد دولت هند هم در مورد اصلاحات اقتصادی در حال انجام و فشار برای تحول دیجیتال به منظور تقویت رشد اقتصاد و بهبود حکمرانی سخنرانی کردند. رئیس مجمع جهانی اقتصاد هم بر اهمیت همکاری جهانی در رسیدگی به مسائل مبرمی مانند تغییرات آب‌وهوایی، همه‌گیری‌ها و نابرابری اقتصادی تاکید کرد. فیلیپ هیلدبراند، نایب رئیس BlackRock نیز با محور قرار دادن نقش سرمایه‌گذاری در توسعه پایدار، در مورد نیاز به سرمایه‌گذاری قابل‌توجه در پروژه‌های توسعه پایدار برای تضمین ثبات و رشد اقتصادی بلندمدت صحبت کرد. در مجموع، گفت‌وگوها و سخنرانی‌های مجمع جهانی اقتصاد2025 بر اهمیت نوآوری، همکاری و توسعه پایدار در شکل دادن به آینده توسعه اقتصادی جهانی تاکید داشت. در این اجلاس مشخص شد که بازاندیشی در الگو‌های رشد و سرمایه‌گذاری در سرمایه انسانی، نشان‌دهنده تغییر به سمت اقتصادهای فراگیرتر و انعطاف‌پذیرتر است. همچنین تمرکز بر تغییرات اقلیمی و پیشرفت‌های تکنولوژیک، بر نیاز به اقدام جمعی و سازگاری برای تضمین ثبات و رفاه بلندمدت تاکید می‌کند.

یک جایزه و سه برنده متفاوت

مجمع جهانی اقتصاد در سال 2025 فقط به موضوعات اقتصادی، سیاسی و بین‌المللی توجه نکرد و مباحث فرهنگی را نیز با جدیت بیشتری مورد توجه قرار داد. «مراسم جوایز کریستال» نقطه‌عطف این رویداد جهانی بود و در آن، از رهبران فرهنگی که سهم قابل‌ توجهی در پیشرفت اجتماعی، زیست‌محیطی و فعالیت‌های خلاقانه داشتند تجلیل به عمل آمد. در این مراسم که روز بیستم ژانویه (یکم بهمن‌ماه) برگزار شد، از دستاوردهای دیوید بکام، سفیر حسن‌نیت یونیسف، دایان فون فورستنبرگ، طراح مد و فعال عرصه نیکوکاری و ریکن یاماموتو، معمار و فعال اجتماعی به‌عنوان سه فرد استثنایی تاثیرگذار در حوزه‌های اجتماعی و فرهنگی تجلیل شد. قرار بود برگزاری این مراسم، تاکیدی بر قدرت خلاقیت و رهبری در ایجاد تغییرات اجتماعی باشد و بستری را برای رهبران فرهنگی فراهم کند تا الهام‌بخش باشند و مخاطب را به چالش بکشند تا فراتر از دیدگاه‌های کوتاه‌مدت فکر کنند. دیوید بکام، سفیر حسن‌نیت یونیسف، جایزه کریستال را برای فعالیت‌های بشردوستانه خود دریافت کرد. او در سخنرانی خود بر اهمیت ارائه فرصت به کودکان برای تحقق رویاهایشان تاکید کرد و به بررسی چالش‌های پیش‌روی دختران به دلیل فقر، خشونت و تبعیض پرداخت. بکام از رهبران جهان خواست اقدامات عملی ویژه‌ای برای ارائه فرصت‌های برابر به همه کودکان انجام دهند. همچنین، دایان فون فورستنبرگ، طراح مد و فعال اجتماعی امور بشردوستانه، به دلیل تلاش‌هایش در ترویج برابری جنسیتی و توانمندسازی زنان مورد تجلیل قرار گرفت. او در سخنرانی خود، افراد را تشویق کرد تا قدرت خود را برای تاثیرگذاری مثبت بر جهان به کار بگیرند. فون فورستنبرگ همچنین با تاکید بر اهمیت اقدام جمعی برای دستیابی به برابری جنسیتی، تعهدش را به الهام بخشیدن و ارتقای زنان در سراسر جهان از طریق کار و پلت‌فرمی که ایجاد کرده است، به اشتراک گذاشت. سومین فردی که جایزه کریستال مجمع جهانی اقتصاد در سال 2025 را دریافت کرد، ریکن یاماموتو، معمار و فعال اجتماعی بود. او که این جایزه را به دلیل مشارکت در بازسازی و پایداری جامعه دریافت کرد، در صحبت‌هایش از این موضوع سخن گفت که معماری چگونه می‌تواند حس حافظه و جامعه را غنی کند. یاماموتو همچنین اعتقاد خود را به نقش حیاتی معماری در بهبود زندگی انسان‌ها و حفظ محیط زیست با حاضران در مراسم به اشتراک گذاشت و بر اهمیت طراحی متفکرانه و پروژه‌های جامعه‌محور در ایجاد آینده‌ای فراگیرتر و پایدار تاکید کرد.