تکینگی نزدیک است
آیا فناوری می‌تواند از ما فراانسان‌های نامیرا بسازد؟
فیلم ماتریکس را به خاطر دارید؟ صحنه‌ای که در آن نئو برنامه‌ای را در مغزش آپلود می‌کند و بلافاصله «کونگ فو» یاد می‌گیرد! اگر بتوانید دانش، مهارت و حتی درمان را درست مانند یک برنامه نرم‌افزاری در ذهنتان آپلود کنید، زندگی چگونه خواهد شد؟ اصلاً می‌توانید دنیا را این‌گونه تصور کنید؟ به این پرسش می‌توان سوالات زیاد دیگری را افزود. تغییرات جهان چگونه شتاب می‌گیرد؟ رایانه‌ها در آینده چه شکلی خواهند بود و از چه ساخته می‌شوند؟ چرا تفکیک زیست‌شناسی و تکنولوژی از یکدیگر ناممکن خواهد شد و چرا نمی‌توانیم پیش‌بینی کنیم که پس از سال ۲۰۴۵ چه اتفاقی خواهد افتاد؟ ری کرزویل در کتاب «تکینگی نزدیک است؛ وقتی انسان‌ها از زیست‌شناسی فراتر می‌روند» با پاسخ به این سوالات می‌کوشد آینده فناوری، جهان و زندگی ما را ترسیم کند.
از آغاز قرن بیست و یکم، بشریت در آستانه تحول‌آفرین‌ترین و هیجان‌انگیزترین دوره تاریخی خود قرار گرفته است. این دوره‌ای خواهد بود که در آن ماهیت انسان بودن هم غنی شده و هم به چالش کشیده می‌شود، زیرا گونه ما قید و بند میراث ژنتیکی خود را می‌شکند و ارتفاعات غیرقابل تصوری از هوش، پیشرفت مادی و طول عمر را فتح می‌کند؛ اگر می‌خواهید بدانید این دستاوردهای شگفت‌انگیز به نفع ما خواهند بود یا می‌توانند مصائب بزرگی را برایمان رقم بزنند، باید با اندیشه‌های یک دانشمند پیشگو آشنا شوید!
مخترع و آینده‌پژوه بزرگ «کرزویل» دهه‌های متمادی، یکی از معتبرترین و جنجالی‌ترین مدافعان نقش فناوری در آینده ما بوده است. او در یکی از کلاس‌های درس خود این استدلال جسورانه را ارائه کرد که با سرعت فزاینده تغییرات تکنولوژیک، کامپیوترها در بهترین حالت، با طیف کامل هوش انسانی رقابت خواهند کرد. در کتاب تکینگی نزدیک است، او گام بعدی این فرآیند تکاملی اجتناب‌ناپذیر را بررسی می‌کند: اتحاد انسان و ماشین، که در آن دانش و مهارت‌های نهفته در مغز ما با ظرفیت، سرعت و دانش بسیار بیشتر و توانایی به اشتراک گذاشتن خلاقیتِ خودمان ترکیب می‌شود.
ری کرزویل ۷۵ساله، یکی از مخترعان، متفکران و آینده‌پژوهان برجسته جهان است. او را مرد آینده گوگل می‌دانند؛ به تعبیر وال‌استریت ژورنال «نابغه بی‌قرار» است و فوربس او را «ماشین تفکر غایی» خوانده است. به انتخاب مجله .Inc یکی از کارآفرینان برتر جهان است و لقب «وارث برحق ادیسون» را یدک می‌کشد. شبکه PBS نیز او را به عنوان یکی از «۱۶ انقلابی‌ای که آمریکا را ساختند» معرفی کرده است.
او با موضوعاتی مانند آینده‌گرایی، فراانسان‌گرایی (غلبه بر محدودیت‌های اساسی انسانی مانند مرگ) و البته هوش مصنوعی سرگرم است و اختراعاتش طیف وسیعی از نخستین دستگاه‌های تشخیص کاراکتر نوری گرفته تا اسکنرها و ماشین‌های تبدیل متن به گفتار برای نابینایان را دربر می‌گیرد. کرزویل هفت کتاب در این زمینه‌ها و در موضوعات دیگر نوشته که بسیاری از آنها شامل پیش‌بینی‌هایی درباره آینده است. اغلب پیش‌بینی‌های او در گذشته درست از آب درآمده‌اند (مثلاً اینکه رایانه‌ها تا سال ۲۰۰۰ بهترین شطرنج‌بازان جهان را شکست خواهند داد. یادتان هست در سال ۱۹۹۷ کاسپاروف مغلوب دیپ بلوی IBM شد!). بنابراین دیدن اینکه کدام یک از پیشگویی‌های او در کتاب «تکینگی نزدیک است» به تحقق می‌پیوندد، هیجان‌انگیز خواهد بود. در میان دیگر افتخارات کرزویل جایزه گرمی فنی سال ۲۰۱۵ برای دستاوردهای برجسته در زمینه فناوری موسیقی را نیز می‌توان مشاهده کرد. مدال ملی فناوری دریافت کرده، در تالار مشاهیر مخترعان ملی ثبت شده، دارای ۲۱ دکترای افتخاری است و از سه رئیس‌جمهور ایالات متحده نشان افتخار دریافت کرده است.
کرزویل پنج کتاب پرفروش ملی را به تحریر درآورده؛ از جمله کتاب‌های پرفروش نیویورک‌تایمز The Singularity Is Near (2005) و How To Create A Mind (2012). او یکی از بنیانگذاران و رئیس دانشگاه Singularity و مدیر مهندسی گوگل است؛ در آنجا سرپرست تیمی است که روی هوش ماشینی و درک زبان طبیعی کار می‌کند. حیف است کتاب چنین اعجوبه‌ای را نخوانیم!
به سوی نامیرایی
تا سال ۲۰۴۵، فناوری‌های رایانه‌ای، ژنتیکی، نانو و روباتیک به‌طور تصاعدی پیشرفت خواهند کرد، تا جایی که از هوش انسانی فراتر خواهند رفت و تقریباً هر چیزی را که می‌خواهیم به ما می‌دهند؛ این پیش‌فرض اصلی کتاب خوش‌بینانه کرزویل است. او با پرداختن به موضوعات متنوعی مانند شیمی مغز، جنگ آینده، واقعیت مجازی و خونِ قابل برنامه‌ریزی، توضیح می‌دهد که چگونه چنین جهش متعالی در فناوری امکان‌پذیر خواهد بود- عمدتاً با توسعه ماشین‌هایی که فرآیندهای ذهن انسان را «مهندسی معکوس» می‌کنند. از آنجا که ذهن‌های الکترونیکی ذاتاً سریع‌تر از مغز انسان هستند، به اعتقاد کرزویل ماشین‌ها در نهایت آنقدر پیشرفته خواهند شد که ما قادر خواهیم بود آگاهی انسان را کپی کرده و سپس «آپلود» کنیم. این به انسان اجازه می‌دهد تا فرآیندهای فکری سریع‌تری را با محاسباتی به سرعت نور تجربه کند. در حالی که رایانه‌ها دانش برنامه‌نویسی را برای تقلید، تکرار، و سپس فراتر رفتن از توانایی‌های فکری انسان به دست می‌آورند، اتفاقی رخ می‌دهد که تکینگی فناوری (Technological Singularity) نامیده می‌شود.
همه اینها مطابق با «قانون مور» است، که می‌گوید توانایی محاسبات در آینده هر دو سال یا کمتر، دو برابر می‌شود. همان‌طور که رایانه‌های ما قابلیت‌های خود را گسترش می‌دهند، ما را قادر می‌کنند تا سلول‌های خونیِ هوشمند را توسعه دهیم و این، بدن ما را از نظر فیزیکی متحول می‌کند. به این ترتیب می‌توانیم حواس خود را مستقیماً به واقعیت‌های مجازی متصل کنیم و فوراً دانش خود را افزایش دهیم. این روند در نهایت ما را قادر می‌کند به صورت الکترونیکی -اگر نه از نظر فیزیکی- جاودانه شویم. همان‌طور که ماشین‌ها به سطوح کوانتومی محاسبات بیشتر و بیشتری می‌رسند، تمام مواد جهان در نهایت قادر به ذخیره دانش خواهند بود. این، در اصل، کل جهان را آگاه می‌کند.
تکینگی نزدیک است در سال ۲۰۰۵، در ۹ فصل و ۶۵۲ صفحه توسط انتشارات وایکینگ منتشر شده است. کرزویل کتابش را با توصیف «شش دوره» تمدن -که در تکینگی به اوج خود می‌رسد- آغاز می‌کند. فصل دوم خواننده را با مثال‌ها و نمودارهایی همراه می‌کند که پیشرفت و توسعه تصاعدی سخت‌افزار رایانه را نشان می‌دهد. فصل‌های سوم و چهارم ظرفیت محاسباتی مغز انسان و چگونگی تلاش دانشمندان برای مهندسی معکوس آن را مورد بحث قرار می‌دهد. این همان جایی است که خواندن کتاب طول خواهد کشید، به‌خصوص اگر علاقه خاصی به شیمی مغز یا محاسبات نداشته باشید. فصل پنجم، در مورد انقلاب‌هایی که در «GNR» (ژنتیک، نانوتکنولوژی و هوش روباتیک /کامپیوتری) رخ می‌دهد، بحث می‌کند. فصل‌های شش و هفت با ایده‌ها و مفاهیم تکینگی بازی می‌کنند و درباره اینکه چرا کرزویل معتقد است من یک تکینگی‌گرا (Singularitarian) هستم! بعد از هفت فصل مقدماتی نخست، فصل هشت از رهاوردها و ریسک‌های GNR سخن می‌گوید و حتی راه‌حل‌های بالقوه‌ای را ارائه می‌کند، اما کرزویل تردیدی ندارد که می‌توان بر هر خطری از طریق توسعه بیشتر -و نه کمتر- غلبه کرد. و سرانجام، کتابش را با یک فصل طولانی با عنوان «پاسخ به منتقدان» به پایان می‌رساند که در آن با استدلال نشان می‌دهد چرا تکینگی غیرممکن نیست. حالا دوست دارید آینده را در گوی بلورین ری کرزویل ببینید؟ کتاب را ورق بزنید.
پیشگویی‌های یک دانشمند
آینده هوش مصنوعی بالا و پایین‌های بسیاری دارد. اجازه بدهید این گزاره را با اشاره به چند پیشگویی کرزویل روشن‌تر کنیم:
اول: سرعت تکامل طبق قانون شتاب بازده‌ها (Law of Accelerating Returns) هر سال افزایش می‌یابد.
یک لحظه به تمام تغییراتی که پدربزرگ و مادربزرگ شما در طول زندگی خود دیده‌اند فکر کنید. آنها شاهد ظهور ماشین، تجاری‌سازی، سفر با هواپیما و اولین فرود روی ماه بودند. و حالا احتمالاً از معدود افرادی هستند که به سختی می‌توانند با گوشی‌های هوشمند و اینترنت کار کنند! این همه را با آنچه در ۱۵ سال گذشته دیده‌اید مقایسه کنید. اکنون کل جهان به هم متصل است. ماشین‌ها خودشان رانندگی می‌کنند. شما می‌توانید بخش عمده دانش جهان را در جیب خود حمل کنید. و موشک‌های فضایی قابل بازیافت شده‌اند!
هرچه زمان بیشتر بگذرد، تکاملِ سریع‌تر، تغییرات جدیدی را رقم خواهد زد. حدود چهار میلیارد سال پیش روند تکامل آغاز شده. فقط نیمی از آن زمان (دو میلیارد سال) طول کشیده تا موجودات چندسلولی از موجودات تک‌سلولی رشد کنند. پس از آن، تکامل از اولین پستانداران تا هوموساپین‌ها تنها ۲۰۰ میلیون سال طول کشیده. به اعتقاد ری، آنچه او «قانون بازده پرشتاب» می‌نامد می‌گوید که علاوه بر خودِ تغییرات، مزایای آن تغییرات برای بشریت نیز در حال افزایش است. برای مثال، تعداد محاسبات یک کامپیوتر هزاردلاری در ثانیه، تا سال ۱۹۵۰ هر سه سال یک‌بار دو برابر می‌شد. تا سال ۱۹۶۶، این فاصله هر دو سال یک‌بار شد. اکنون هر سال دو برابر می‌شود و رایانه‌ها از همیشه ارزان‌ترند!
دوم: پزشک شما به زودی بیکار می‌شود زیرا نانوروبات‌ها می‌توانند بدن شما را از درون ترمیم کنند.
بیایید این نرخ پرشتاب بازده را به حوزه‌ای منتقل کنیم که روزبه‌روز بیشتر با فناوری درهم‌آمیخته می‌شود: پزشکی. آیا می‌توانید تصور کنید که پزشکی ۱۰ یا ۲۰ سال آینده چگونه خواهد بود وقتی سرعت تکامل آن هر سال بیشتر می‌شود؟ نانوروبات‌ها تنها یک نمونه از فناوری‌های این حوزه‌اند. این مینی‌روبات‌ها به قدری کوچک‌اند که می‌توانند در تمام بدن شما حرکت کنند، مثلاً از جریان خون شما به عنوان وسیله حمل‌ونقل استفاده کنند. شما می‌توانید آنها را به عنوان گلبول‌های سفید خون روی استروئیدها تصور کنید. آنها می‌توانند باکتری‌ها، سموم یا ویروس‌های بدن شما را -در هر کجا که لازم باشد- از بین ببرند، رگ‌ها و شریان‌های شما را تمیز نگه دارند و مواد زائد شیمیایی را در مغزتان حذف کنند. نانوروبات‌ها حتی می‌توانند برای رساندن دارو فقط به سلول‌های خاص، (سلول‌های سرطانی) یا ترمیم ژن‌های شما در هنگام آسیب‌دیدگی (مثلاً بر اثر آفتاب‌سوختگی) استفاده شوند.
این نانوروبات‌ها جدا از اینکه از طریق اینترنت قابل کنترل هستند، می‌توانند خودشان را تکرار (تکثیر) کنند، به این معنی که می‌توانند برای مراقبت از بدن شما هر تعداد کپی که نیاز دارند از خود تهیه کنند. شما فقط باید یک‌بار به دکتر بروید و تزریق اولیه را انجام دهید- پس از آن، می‌توانید با پزشک خود خداحافظی کنید!
هوش علیه حیات!
و اما پیشگویی سوم: اگر نانوروبات‌ها از کنترل خارج شوند، همه ما محکوم به فنا هستیم.
هر چیزی که جنبه مثبت دارد یک جنبه منفی نیز دارد. کرزویل فکر می‌کند که این تکینگی یا سینگولاریتی تا سال 2045 اتفاق خواهد افتاد و در واقع، بخش مهمی از بقای ما خواهد بود. تصور کنید برخی از نانوروبات‌هایی که از مغز یا سیستم ایمنی شما محافظت می‌کنند و آنها را التیام می‌دهند، از بین می‌روند؛ پس باید خیلی سریع جایگزین شوند! به همین دلیل است که می‌توانند خودشان را تکرار کنند. اما درست مانند سلول‌های بدن که می‌توانند خارج از کنترل بچرخند و با تکثیر غیرقابل کنترل، به سلول‌های سرطانی تبدیل شوند، نانوروبات‌ها نیز می‌توانند. هیچ‌کس نمی‌داند اگر یک ویروس، نانوروبات‌های بدنِ شما را علیه شما فعال کند چه اتفاقی می‌افتد؟ و این البته ترسناک‌ترین سناریو نیست. اگر نانوروبات‌ها به‌طور غیرقابل کنترلی در خارج از بدن انسان شروع به تکثیر کنند، یک انفجار هسته‌ای چندان دور از ذهن نخواهد بود!
نانوروبات‌ها از اتم‌های کربن به‌عنوان بلوک‌های اصلی ساختمان خود استفاده می‌کنند، به این معنی که برای زنده ماندن به کربن نیاز دارند. نانوروبات‌هایی که بی‌نهایت تکثیر می‌شوند شروع به مکیدن اتم‌های کربن از هر تکه توده زنده اطرافشان -درختان، حیوانات، حتی انسان‌ها- می‌کنند تا زمانی که چیزی باقی نماند. از آنجا که تعداد نانوروبات‌ها با هر تکرار دو برابر می‌شود، تنها ۱۳۰ تکرار طول می‌کشد تا تمام حیات روی زمین از بین برود. این بین سه ساعت تا چند روز طول می‌کشد. ترسناک است، نه؟ در واقع آینده‌ای که به وسیله روبات‌های هوشمند اداره می‌شود، بی‌نقص نیست. آنها می‌توانند عملکرد نادرست داشته باشند و زمین را به باد فنا دهند.
من یک مورد از پارادوکس‌های هوش مصنوعی را از کتاب کرزویل مطرح کردم، زیرا می‌خواستم به شما نشان دهم که آینده در یک طیف قرار خواهد داشت. مرگ و نامیرایی در دو سر اکستریم این طیف قرار دارند و ما به احتمال زیاد، جایی در میانه نابودی و ابرانسان‌های جاودانه قرار خواهیم گرفت. به نظر می‌رسد کتاب کرزویل، یکی از بهترین انتخاب‌ها برای یادگیری چیزی در مورد آینده است، بنابراین اگر می‌خواهید درباره دیگر پیش‌بینی‌های او بیشتر بدانید، سری به The Singularity Is Near بزنید!
