مشت‌های برافراشته

رضا طهماسبی: اعتراضات خیابانی نسبت به مشکلات یا اصلاحات اقتصادی، نه پدیده جدیدی است و نه منحصر به کشورهایی خاص. رویکرد دولت‌ها نیز در برابر این اعتراضات، کمابیش مشابه و مبتنی بر دخیل دانستن گروه‌ها و احزاب مخالف و عوامل خارجی بوده و غالباً به برخوردهای خشونت‌آمیز منجر شده است. پایان کار نیز معمولاً نتیجه مثبتی نداشته است: خسارت‌های جانی و مالی، به تعویق افتادن اصلاحات ساختاری یا در پیش گرفتن سیاست‌های پوپولیستی که در درازمدت به زیان همان مردم معترض منجر شده است. اثربخشی این اعتراضات در جایی متفاوت است که منجر به تحولی بنیادین مانند تغییر دولت یا سرنگونی حکومت شده است که ارزیابی آثار آن، جای تحلیل بسیار گسترده و جامع‌نگرانه‌ای دارد.

با این حال تجربه اعم از اقتصادهای توسعه‌نیافته، در حال توسعه و توسعه‌یافته، می‌گوید رمز موفقیت در اجرای اصلاحات اقتصادی آگاه‌سازی جامعه با شفاف کردن طرح‌هاست. روشن ساختن جامعه در قبال نفع همگانی اصلاحات اقتصادی در بلندمدت می‌تواند ضربه‌گیر غلیان خشم بازندگانِ در کوتاه‌مدت باشد. چرا‌که ناآگاهی مردم در برابر اصلاحات اقتصادی و نتایج آن، سهم عمده‌ای در چرایی شکل‌گیری اعتراضات مردم چه در یونان، چه در برزیل و چه فرانسه داشته است.

همچنین در مورد اعتراضاتی که به دلیل مشکلات معیشتی و فشارهای اقتصادی برپا می‌شود نیز بهتر است دولت‌ها بدون غلتیدن به ورطه پوپولیسم، تعهداتی مبنی بر تلاش برای بهبود وضعیت رشد اقتصادی و کاهش بیکاری، در کنار اجرای طرح‌هایی اجرایی و ملی برای به حداقل‌رساندن مشکلات مشخصی که معترضان مطالبه بحقی در مورد آنها دارند، بدهند. 

با این حال نباید فراموش کرد که تمام اینها در حالتی قابل درک است که حداقل‌هایی از آزادی سیاسی، اجتماعی و اقتصادی فراهم باشد. در غیر این صورت ناشنوایی در برابر خواسته‌های مردم به نتایج مثبتی منجر نمی‌شود. این هفته به مرور تجربه جوامع مختلف در برخورد با اعتراضات اقتصادی و اهمیت شاخص‌هایی چون رفاه ذهنی در پیشگیری از آن پرداخته‌ایم.