کارنامه دلار
تغییرات بازار ارز در نیمه نخست امسال چگونه بود؟
بازار ارز در نیمه نخست امسال با رفتاری سینوسی در پایان شهریور، به کانال صعود برگشت. دلار اگرچه در فصل بهار هم صعودی ارزیابی شد اما در تابستان نرخ‌ها تا حدودی تعدیل شد. البته روند نزولی بازار ارز چندان پایدار نبود. گزارش زیر با بهره‌گیری از داده‌های تحقیقی، به بررسی بازار ارز در شش ماه ابتدایی امسال پرداخت.
♦♦♦
رفتار بازار ارز در نیمه نخست امسال متاثر از ریسک‌های سیستماتیک در یک بازه مشخص دنبال شد. البته بازار ارز به غیر از ارز ترجیحی (دلار 4200تومانی) که سفره آن بالاخره برچیده شد، حداقل با سه نرخ متفاوت قیمت‌گذاری می‌شود. ارز سامانه سنا، سامانه نیما و بازار آزاد سه نرخ متفاوتی هستند که برای تبیین بیشتر رفتار بازیگران بازار بهتر است درباره هریک از این نرخ‌ها به مقدماتی اشاره کنیم.
سامانه سنا (مخفف عبارت سیستم نظارت ارز) درگاهی است که صرافی‌ها باید معاملات روزانه ارزی خود را در آن ثبت کنند. صرافان موظف‌اند همه معاملات ارزی خود را در سنا یا سامانه نظارت ارزی به ثبت برسانند و در صورت تخلف یا امتناع از ثبت معاملات، بانک مرکزی با آنها برخورد می‌کند.
ارز نیمایی، ارزی است که آن را در سامانه‌ای به نام نیما معامله می‌کنند. در سامانه نیما صادرکنندگان و واردکنندگان به خرید و فروش آنلاین ارز می‌پردازند. ارز مورد نیاز برخی کالاهای وارداتی از این طریق تامین می‌شود.
ارز آزاد همان ارزی است که از طریق دلال‌ها یا برخی صرافی‌ها و مراجع دیگر می‌شود آن را دریافت کرد. همچنین نرخ آن بسیار بالاتر از ارز نیمایی و ارز سناست و می‌توان از آن برای تمام هزینه‌های شخصی خریدار استفاده کرد. فرق ارز سنا و نیما نیز در این است که ارز نیما به واردکنندگان و صادرکنندگان اختصاص دارد.
از مقدمات بالا این نتیجه حاصل می‌شود که ارز معروف به ارز نیمایی به دلیل سهم بالایی که در تخصیص ارز دارد، شاخص و ملاک اصلی تعیین قیمت توسط دولت برای تخصیص ارز به فعالان اقتصادی بوده و به همین دلیل نرخ آن مهم است. نرخ سامانه سنا هم تنها برای خرید و فروش داخلی ایجاد شده است و باید تمام معاملات روزانه صرافی‌ها در آن ثبت شود. به همین دلیل ارز نیمایی شاخص تعیین‌کننده‌ای برای تخصیص ارز به صادرکنندگان و واردکنندگان خواهد بود.
اما نکته اصلی اینجاست که ارز بازار آزاد با وجود سهم ناچیز در تخصیص ارز می‌تواند در جهت‌دهی و حرکت ارز نیمایی یا ارز سامانه سنا اثرگذار باشد، چرا که به صورت لحظه‌ای نسبت به ریسک‌های سیستماتیک و غیرسیستماتیک (اخبار و رویدادها) واکنش نشان می‌دهد. از این‌رو تحلیلگران و ناظران، بررسی روند بازار آزاد را هم ملاک عمل و توجه قرار می‌دهند.
بازار ارز در شش ماه نخست سال 1401 همچون دو سال گذشته متاثر از مذاکرات در جریان احیای برجام بود. با انتشار اخبار مثبت از روند مذاکرات بازار سیگنال‌های کاهشی و برعکس آن، سیگنال‌های افزایشی دریافت می‌کرد.
شکاف هشت هزارتومانی قیمت دلار
قیمت دلار در سه کانال قیمت‌گذاری، الگوی متفاوتی دارد. به همین دلیل در گزارش پیش‌رو برای انسجام بیشتر، قیمت‌های دلار ارز سنا و نیما از سایت بانک مرکزی و سایت اتحادیه طلا و جواهر تهران و قیمت دلار بازار آزاد بر اساس نرخ آنلاین سبزه و هرات و سلیم محاسبه شده است. روزهای ملاک محاسبه هم شنبه تا پنجشنبه هر هفته (به جز ایام تعطیل و روز جمعه) در نظر گرفته شده است. به خاطر آسان شدن مطالب، اعداد در گزارش، جداول و نمودار گِرد شده‌اند.
محدوده قیمت دلار در نیمه نخست امسال برای هر یک از سه کانال معاملاتی متفاوت بود؛ به‌طوری که دلار بازار آزاد در محدوده 2 /26 تا 1 /33 هزار تومان، دلار نیمایی در محدوده 8 /23 تا 27 هزار تومان و دلار سنا در محدوده 5 /24 تا نزدیک 29 هزار تومان قیمت‌گذاری شد. قیمت ارز نیمایی پایین‌تر از ارز سنا و ارز بازار آزاد بود و ارز سنا هم پایین‌تر از بازار آزاد قرار گرفت.
شکاف قیمت میان ارز سنا، نیما و بازار آزاد هم در نیمه نخست امسال در محدوده سه تا هشت هزار تومان بود که بیشینه آن در دو ماه خرداد و تیر (شش تا هشت هزار تومان) و کمینه آن برای فروردین و شهریور (سه تا چهار هزار تومان) بود. در ماه‌های اردیبهشت و مرداد شکاف قیمت‌ها در محدوده متوسط (پنج هزار تومان) قرار داشت. همچنین دامنه تغییرات قیمت در نیمه نخست امسال برای دلار بازار آزاد 6900 تومان، دلار نیمایی 3185 تومان و دلار سنا 3968 تومان بود. بیشترین شکاف قیمت دلار بازار آزاد، نیما و سنا در نیمه نخست امسال برای روز 22 خرداد بود که به نزدیک هشت هزار تومان رسید.
در بازار آزاد، متوسط قیمت دلار در سه ماه ابتدایی سال (فروردین، اردیبهشت و خرداد) با حرکت روبه‌جلو دنبال شد و به کانال 31 هزار تومان رسید. در فاصله میان ماه خرداد تا تیر، قیمت دلار در همان محدوده کانال 31 هزار تومان دنبال شد و حتی در 22 خرداد به کانال جدید 1 /33 هزار تومان هم رسید اما در روزهای آخر خرداد دوباره به کانال 32 هزار تومان برگشت. کمترین قیمت دلار در نیمه نخست امسال در 6 فروردین امسال (نخستین روز کاری سال 1401) با عدد 26200 تومان به ثبت رسید. از ماه تیر تا دهه نخست شهریور، متوسط قیمت دلار با سیر نزولی دنبال داشت و حتی به کانال 29 هزار تومان هم برگشت. البته قیمت دلار در مرداد در کانال 31 هزار تومان هم دنبال شد. با این وصف شرایط بازار در اواخر شهریور هم ناپایدار بود؛ به‌طوری که قیمت دلار در محدوده کانالی 31 تا 32 هزار تومان تثبیت شد.
متوسط قیمت دلار نیما در نخستین ماه امسال به‌طور متوسط افزایشی بود اما در اردیبهشت این وضعیت تا حدودی تعدیل شد. از ماه خرداد تا انتهای شهریور متوسط قیمت‌ها در کانال صعودی دنبال شد. بیشترین قیمت دلار نیمایی مربوط به تاریخ 29 شهریور با عدد 27111 تومان بود. کمترین قیمت ثبت‌شده ارز نیمایی هم به مثابه بازار آزاد و ارز سنا مربوط به روز نخست کاری سال 1401 با عدد 23926 تومان بود.
متوسط قیمت دلار سنا از ابتدای فروردین تا مرداد صعودی بود، هر چند قیمت دلار سنا از مرداد تا شهریور همساز با قیمت بازار آزاد تا حدودی برگشت. قیمت دلار سنا در 15 مرداد به اوج رسید و عدد 28834 تومان برای آن به ثبت رسید. کمترین قیمت ثبت‌شده برای دلار سنا در روز 6 فروردین 1401 با عدد 24866 تومان بود.
فروردین: آغاز صعود قیمت‌ها
در فروردین روند بازار ارز به‌طور کلی صعودی بود. در این ماه، متوسط قیمت دلار بازار آزاد 27407 تومان، دلار نیمایی 24438 تومان و دلار سنا 25299 تومان بود. اخبار و گزارش‌های مربوط به احیای برجام با وجود اینکه در اواخر اسفند و روزهای ابتدایی سال مثبت ارزیابی می‌شد اما ورق برگشت و بازار ارز سریع به این اتفاقات واکنش نشان داد؛ به‌طوری‌که قیمت دلار به کانال 28 هزار تومان هم وارد شد. در 23 فروردین قیمت دلار بازار آزاد به عدد 28020 تومان هم رسید. ارز سنا هم در همین روز (23 فروردین) با عدد 25432 تومان به ثبت رسید. روز بعد، در 24 فروردین قیمت دلار نیمایی به اوج خود در فروردین رسید و با عدد 24757 تومان به ثبت رسید. در این ماه بیشترین رشد قیمت دلار برای بازار آزاد بود؛ به‌طوری‌که دلار بازار آزاد افزایش 8 /5درصدی، دلار نیمایی افزایش 2 /3درصدی و دلار سنا هم افزایش دودرصدی را در پایان فروردین تجربه کردند.
اردیبهشت: واگرایی نیما با سنا
در اردیبهشت هم روند قیمت‌ها صعودی بود. متوسط قیمت‌ها برای دلار بازار آزاد 29067 تومان، دلار نیمایی 24971 تومان و دلار سنا 25663 تومان بود. در روزهای پایانی ماه دوم، قیمت دلار در بازار آزاد به کانال 30 هزار تومان وارد شد. این در حالی بود که در روزهای ابتدایی اردیبهشت قیمت دلار بازار آزاد در کانال 27 هزار تومان دنبال می‌شد. شکاف قیمت‌ها در فاصله اردیبهشت تا خرداد میان بازار آزاد و سنا و نیمایی بیشتر شد و اوج آن در روزهای انتهایی اردیبهشت بود. البته شکاف میان ارز سنا و نیمایی در اردیبهشت شروع به واگرایی کرد. دلار بازار آزاد در 22 اردیبهشت به 30860 تومان رسید. دلار نیمایی با وجود اینکه به‌طور متوسط مسیر کاهشی را دنبال کرد اما در 25 اردیبهشت با بیشترین قیمت یعنی 25240 تومان به ثبت رسید. دلار سنا هم در 24 اردیبهشت به کانال 26 هزار تومان وارد شد. در پایان اردیبهشت روند صعودی قیمت دلار بازار آزاد با 9 /9 درصد، دلار نیمایی با 9 /0 درصد (کمتر از یک درصد) و دلار سنا با 5 /1 درصد دنبال شد.
خرداد: قیمت تاریخی دلار
در خردادماه شکاف قیمت‌ها با همان شدت قبلی دنبال شد. متوسط قیمت دلار بازار آزاد 31563 تومان، دلار نیمایی 24831 تومان و دلار سنا 25663 تومان بود. در خرداد اخبار و گزارش‌های مربوط به احیای برجام چندان امیدبخش نبود و قیمت‌ها در همان محدوده بالا دنبال شدند. در این ماه قیمت دلار بازار آزاد در کانال بالای 30 هزار تومان دنبال شد. دلار بازار آزاد با سرعت، کانال‌های 32 و 33 هزار تومان را در این ماه هم تجربه کرد؛ به‌طوری‌که قیمت دلار در 22 خرداد با عدد تاریخی 1 /33 هزار تومان به ثبت رسید. دلار نیمایی هم در 30 خرداد با بالاترین نرخ 25487 تومان معامله شد. دلار سنا نیز در همین روز (30 خرداد) با بالاترین نرخ یعنی 27491 تومان به ثبت رسید. دلار بازار آزاد با وجود اینکه در این ماه رکوردشکنی کرد اما در روزهای پایانی خرداد، عقبگرد داشت و همین باعث شد رشد قیمت دلار در پایان خرداد 6 /4 درصد به ثبت رسید. قیمت دلار نیمایی هم 2 /3 درصد افزایش یافت. قیمت دلار سنا نیز 3 /7 درصد افزایش پیدا کرد.
تیر: رشد دلار نیمایی
در تیرماه شکاف قیمت دلار بازار آزاد، نیما و سنا همچنان بالا ارزیابی می‌شود. در فصل نخست تابستان، متوسط قیمت دلار بازار آزاد 31866 تومان، دلار نیمایی 25939 تومان و دلار سنا 27919 تومان بود. در تیرماه قیمت دلار بازار آزاد در محدوده 31 تا 32 هزار تومان تثبیت شد. اوج قیمت دلار بازار آزاد در روز پایانی کاری ماه (30 تیر) بود که 32300 تومان به ثبت رسید. اوج قیمت دلار نیمایی در روز 25 تیر با عدد 26345 تومان به ثبت رسید. بیشترین نرخ دلار سنا نیز در 26 تیر با عدد 28356 تومان به ثبت رسید. قیمت دلار بازار آزاد در پایان تیرماه یک درصد، دلار نیمایی 1 /3 درصد و دلار سنا 9 /2 درصد رشد کرد. بیشترین رشد قیمت در این ماه برای دلار نیمایی بود.
مرداد: عقبگرد دلار
متاثر از اخبار امیدوارکننده نسبت به احتمال جدی شدن به توافق رسیدن در مذاکرات در جریان احیای برجام، بازار ارز در مردادماه سیگنال‌های کاهشی دریافت کرد. در این ماه متوسط قیمت دلار بازار آزاد 31081 تومان، دلار نیمایی 26563 تومان و دلار سنا 28589 تومان بود. دلار بازار آزاد اگرچه در طول مرداد در کانال 30 تا 32 هزار تومان دنبال می‌شد اما روزهای پایانی قیمت دلار به کانال 28 هزار تومان برگشت؛ به‌طوری که در 29 مرداد قیمت دلار بازار آزاد به پایین‌ترین سطح سه ماه قبلی‌اش به سطح 28780 تومان برگشت. بیشترین قیمت دلار بازار آزاد برای روز نخست مرداد با عدد 32320 تومان بود. اوج قیمت دلار نیمایی برای پانزدهمین روز مرداد با عدد 26700 تومان بود. دلار سنا هم در 15 مرداد به بیشترین سطح قیمتی در نیمه نخست امسال با عدد 28834 تومان رسید. در پایان مرداد، دلار بازار آزاد افت 1 /8درصدی و دلار سنا کاهش 5 /2درصدی را تجربه کرد. دلار نیمایی نیز در مدت یادشده با رشد ناچیز 8 /0درصدی مواجه شد.
شهریور: ترس از آینده
در روزهای ابتدایی شهریور حرکت نزولی دلار متاثر از اخبار امیدوارکننده دنبال شد اما این وضعیت ناپایدار بود. در پایان شهریور دلار دوباره در مسیر صعودی قرار گرفت. اتفاقات ناگوار روزهای آخر شهریور و تشدید ریسک‌های سیاسی و اقتصادی، بازار ارز را دوباره ملتهب کرد. این در حالی بود که رسیدن به توافق احیای برجام بسیار کم‌رنگ شده و برخی پیشاپیش مرگ برجام را اعلام کردند. متوسط قیمت دلار در شهریور برای دلار بازار آزاد 30573 تومان، دلار نیمایی 26851 تومان و دلار سنا 28352 تومان بود. البته قیمت دلار بازار آزاد در 27 شهریور دوباره به اوج رسید و در سطح 31980 تومان به ثبت رسید. در 29 شهریور قیمت دلار نیمایی به بیشترین سطح خود در نیمه نخست سال، یعنی عدد 27111 تومان رسید. دلار سنا نیز در همین روز (29 شهریور) به قیمت 28627 تومان رسید. بدین ترتیب دلار بازار آزاد در پایان شهریورماه دوباره با 2 /8 درصد به کانال رشد برگشت. دلار نیمایی هم افزایش 68 /1درصدی و دلار سنا نیز افزایش 5 /3درصدی را به ثبت رساند.
بدین ترتیب در پایان شهریور امسال نسبت به ابتدای فروردین، قیمت دلار بازار آزاد افزایش 21درصدی، دلار نیمایی افزایش 13درصدی و دلار سنا نیز افزایش 15درصدی را به ثبت رساند.
