تشکیل سبد دارایی

وارد کردن سرمایه به هر بازاری، ریسک، سود و ضررهای خاص خود را دارد؛ در ایران نیز گزینه‌ها برای سرمایه‌گذاری محدودتر از کشورهای پیشرفته است. چند بازار در ایران از مقبولیت و سابقه بیشتری برای سرمایه‌گذاری برخوردار هستند و بهتر است ریسک‌ها و فرصت‌های هر یک را به تنهایی بررسی کنیم.

1- سهام

به نظر می‌رسد، اولین و محبوب‌ترین گزینه افراد برای سرمایه‌گذاری در شرایط کنونی در کشور ما، بازار سهام باشد. با این حال، احتمالاً اکنون زمان مناسبی برای وارد شدن به بازار سهام نیست؛ این به معنای آن نیست که بخواهیم بگوییم، این بازار از این پس سود نمی‌دهد؛ بلکه منظور آن است، سودی که می‌توان از این بازار دریافت کرد، متناسب با ریسکی که در این بازار وجود دارد، نیست. در واقع این بازار حداقل تا اطلاع ثانوی ریسک و بازدهی متناسبی نخواهد داشت. دلیل این موضوع هم این است که بازار سهام به میزان بسیار زیادی رشد کرده است و ارزش برخی سهم‌ها به اصطلاح overvalue شده است.

 در چنین موقعیتی، زمان مناسب برای ورود به بازار سهام هنگامی است که بازار دچار یک ریزش جدی و اصلاح حسابی شود. پس از آن ریزش، ریسک ورود به بازار کمتر خواهد بود و احتمال کسب سود بیشتر افزایش خواهد یافت. هم‌اکنون ممکن است ورود به بازار سهام برای افراد عادی حتی با سود همراه باشد، ولی سایه ریزش نیز بر سر این بازار قرار دارد و آماتورها حداقل در چنین شرایطی می‌توانند ضرر بیشتری را متحمل شوند.

در صورتی که بازار سهام دچار ریزش شود، نمی‌توان انتظار داشت که حتماً این سرمایه‌ها وارد بازارهای ارز و سکه یا سایر بازارها خواهند شد. این نکته را باید در نظر گرفت که بخش زیادی از این سرمایه‌ها متعلق به افراد عادی است که همیشه پول خود را در بانک‌ها نگه می‌داشتند و اکنون وارد بازار سهام شده‌اند. به عبارت دیگر، بسیاری از سرمایه‌های ورودی به بورس متعلق به افراد حرفه ای نیست و به خانوارهای معمولی تعلق دارد که ریسک بازارهایی چون سکه و ارز را نمی‌پذیرند.

2. اوراق بهادار با درآمد ثابت

در مورد اوراق بهادار با درآمد ثابت (Fixed-Income Security)، اوراق خزانه اسلامی (اخزا) یک ریسک مشخص برای سرمایه‌گذاری دارد و آن، عقب بودن نرخ سود آنها نسبت به تورمی است که در کشور وجود دارد. در چنین شرایطی مسلماً به افراد توصیه نمی‌شود که در این حوزه‌ها سرمایه‌گذاری کنند، مگر اینکه به یک ذخیره احتیاطی نیاز داشته باشند که دسترسی به آن آسوده باشد. در واقع ریسک زیادی وجود دارد که افراد بخش زیادی از سرمایه خود را در این بخش قرار دهند، ولی می‌توانند بخشی از آن را به عنوان ذخایر احتیاطی در چنین مکان‌هایی سرمایه‌گذاری کنند. در مورد نرخ سود سپرده نیز چنین مساله‌ای وجود دارد و مادامی که پایین‌تر از نرخ تورم است، مکان مناسبی برای کسب سود نیست. با این حال، اگر فرد نقدینگی خود را در بانک‌ها قرار دهد، یک سود مشخص بدون ریسک را در طول سال دریافت خواهد کرد.

3-املاک و مستغلات

محبوب‌ترین بخشی که ایرانی‌ها به طور سنتی سرمایه‌گذاری در آن را می‌پسندیدند، بازار املاک و مستغلات بود. با وجود این، این کلاس دارایی (asset class) نیز اکنون دارای ریسک‌های خود برای سرمایه‌گذاری است. بودجه خانوارها بسیار کوچک شده و قدرت خرید پول کاهش پیدا کرده است. این موضوع موجب می‌شود که بیشتر به سمت رکود حرکت کنیم تا رونق. در واقع احتمال اینکه این کلاس دارایی در میان‌مدت بازاری دارای رونق داشته باشد، کم است. خانوارهای ایرانی همیشه به مسکن به عنوان یک بازار دارایی و سرمایه مطمئن نگاه می‌کردند، ولی به‌هرحال قدرت خرید آنها کاهش پیدا کرده است و نمی‌توانند به راحتی اقدام به خرید مسکن کنند. وقتی سمت تقاضا تضعیف شده باشد، رشد قیمتی هم اگر صورت بگیرد در شرایط رکودی خواهد بود.

4- ارز

بازار ارز به احتمال زیاد با جابه‌جایی‌های عمده قیمتی مواجه نخواهد شد، هر چند ریسک‌های افزایشی در این بازار هم در سمت عرضه و هم در سمت تقاضا وجود دارد. از یک سو دولت با کسری بودجه بی‌سابقه‌ای مواجه است و در هر صورت بخشی از این کسری از محل استقراض از بانک مرکزی به احتمال زیاد تامین خواهد شد. این موضوع موجب می‌شود که تقاضای ارزی از طریق تحریک نقدینگی، تحریک شود. از سوی دیگر، در سمت عرضه با کاهش درآمدهای ارزی مواجه هستیم. قیمت نفت و فروش آن کاهش پیدا کرده است و شرایط رکودی که بر بازارهای جهانی به واسطه کرونا حاکم است، موجب می‌شود که فروش محصولات برای شرکت‌های ما نیز دشوارتر و ارزآوری آنها سخت‌تر شود.

البته، بسیاری از شرکت‌های فعال در حوزه پتروشیمی و کانی‌های فلزی که منبع اصلی سازنده ارز در شرایط فعلی کشور هستند، کاهش فروش جدی را در دوران کرونا تجربه نکردند. ولی در هر صورت، شرایط حاکم بر بازارهای جهانی و ضعف تقاضا، می‌تواند درآمدهای ارزی کشور را تحت تاثیر قرار دهد.

با وجود چنین سیگنال‌های هشداردهنده‌ای، همچنان قدرت خرید نقدینگی به اندازه‌ای نیست که منجر به ایجاد فشار در بازار ارز شود. در واقع جهش ارزی که در سال 97 تجربه شده است، قدرت نقدینگی را پایین آورده و به احتمال زیاد افراد زیاد مایل به خرید ارز در چنین قیمت‌هایی نیستند. در کنار این به نظر می‌رسد بانک مرکزی نیز تا حدی در سیاست‌های خود بازنگری کرده و حداقل در مدت اخیر اجازه داده است که فشار بر قیمت به صورت تدریجی تخلیه شود تا بازار در معرض شوک‌هایی قرار نگیرد که حاصل فشارهای انباشته‌شده است. یکی از عواملی که کمک می‌کند قیمت ارز دچار شوک نشود، همین است که بانک مرکزی اجازه دهد قیمت ارز متناسب با تورم تعدیل بشود.

به طور خلاصه با اینکه می‌دانیم ممکن است طرف تقاضا به دلیل کسری بودجه تحریک شود و طرف عرضه نیز به خاطر کاهش فروش نفت و کاهش قیمت‌ها در بازارهای جهانی کانی‌های فلزی و مشتقات نفتی در معرض تضعیف قرار بگیرد، به احتمال زیاد بازار ارز با شوک خاصی مواجه نخواهد شد. البته در کشوری که تورم در حدود 20 تا 25 درصد است، نمی‌توان افزایش قیمتی ارز در چنین بازه‌ای را جابه‌جایی عمده تلقی کرد.

5 -فلزات گرانبها

با توجه به چشم‌اندازی که نسبت به سایر بازارها مطرح شد، به نظر می‌رسد که چندان گزینه‌های جدی برای سرمایه‌گذاری پیش روی ما نیست. شاید یکی از معدود گزینه‌های جذاب در حال حاضر، بازار فلزهای گرانبها باشد. البته مسلماً این مساله بیشتر از آنکه تحت تاثیر بازار داخلی باشد، متاثر از روند بازارهای جهانی است. در واقع فضای بازارهای جهانی به گونه‌ای است که می‌تواند فرصتی برای افزایش قیمت طلا ایجاد کند و سرمایه‌گذار داخلی نیز بتواند از این موقعیت به سود خود استفاده کند.

با این حال باید به‌خاطر داشت که هر سرمایه‌گذار سهمی از سبد خود را به این نوع دارایی‌ها باید اختصاص دهد و همزمان ریسک همیشگی ورود به چنین بازارهایی را مد نظر قرار داده باشد. فضای فعلی اقتصاد به گونه‌ای است که نشان می‌دهد بازار طلا و نقره چشم‌انداز رو به رشد جدی دارد و می‌تواند یکی از بخش‌های اصلی سرمایه‌گذاری باشد. انتظاراتی که پیرامون نظام پولی و اقتصادی ایالات متحده شکل گرفته است، دلیل اصلی فشاری است که برای افزایش قیمت طلا در بازارهای جهانی مشاهده می‌شود. فشارهای افزایشی بر طلا پس از بحران کرونا حتی شدت بیشتری گرفته است. در نتیجه برای کلاس دارایی فلزات گرانبها که طلا سردسته آن است، فعلاً یک فضای افزایشی وجود دارد. نقره هم به احتمال زیاد مکان امنی برای سرمایه‌گذاری است.

 با این حال، تاکید می‌شود که سرمایه‌گذاری در این بازار از این جهت پیشنهاد نمی‌شود که تصور افزایشی نسبت به بازار دلار وجود دارد، بلکه به واسطه تقویت قیمت اونس به دلار، احتمال افزایش طلا در بازار ما نیز وجود دارد. به این ترتیب، سرمایه‌گذاران باید برای ورود به این بازار نوسانات طلای جهانی را بیشتر از قبل مد نظر قرار دهند.