تهدید افزایش ریسک

مدیران سیاسی و اقتصادی ایران در بالاترین سطح کشوری و لشکری در همه سال‌های اخیر و به ویژه با وقوع برخی رخدادها در کشورهای مستقر در خاورمیانه مثل جنگ در سوریه، شرایط امنیتی و نظامی در عراق، ادامه جنگ در افغانستان و برخی شاخص‌های دیگر باور دارند و بارها بر زبان آورده‌اند که ایران جزیره‌ای امن به حساب می‌آید.

این ادعا با توجه به شاخصه‌های ناامنی به ویژه ناامنی نظامی و تروریستی در اکثر کشورهای منطقه خاورمیانه مابه‌ازای واقعی دارد و ایران در چهار دهه اخیر کمتر با بی‌ثباتی مواجه شده است. این وضعیت اما هرگز در ذهن و اندیشه کشورهایی که با ایران خصومت تاریخی و فزاینده دارند قابل قبول نبوده و نیست. شماری از کشورهایی که در شرایط حاضر با صراحت در مخالفت و دشمنی با نظام سیاسی در حلقه نخست جای دارند با توجه به این مزیت و برتری ایران در داشتن مقوله ارزشمند امنیت بالا، تلاش گسترده‌ای برای نشان دادن نقض این موضوع را دارند.

این دسته از کشورها با هدف نشان دادن اینکه ایران برخلاف ادعای مدیران ارشد سیاسی و اقتصادی‌اش کشوری فاقد امنیت است برنامه‌ریزی گسترده و همه‌سویه‌ای را در دستور کار قرار داده‌اند. این دسته از کشورها برای رسیدن به این هدف خود حاضرند منابع مالی، اطلاعاتی و نظامی تامین کرده و در اختیار همکاران خود در سازمان‌های تروریستی و همکاران خارجی خود که در سطح منطقه فعالیت دارند قرار دهند و از نیروی تخریبی آنها برای ضربه زدن به شاخ و برگ‌های امنیت در ایران استفاده کنند.

 این روند و اراده از چند سال پیش در دستور کار قرار گرفته است. حمله و تهاجم تروریستی به شهروندان در نزدیکی مجلس قانونگذاری ایران و در آرامگاه بنیانگذار جمهوری اسلامی در بهار 1396، حمله تروریستی در تابستان امسال به رژه نظامیان در اهواز و حالا حمله تروریستی به یک محل نیروهای انتظامی در چابهار از شهرهای شرقی ایران در یک مسیر ارزیابی می‌شوند.

بررسی کارشناسانه این سه یورش تروریستی در کمتر از 18 ماه از سوی شبکه‌های تروریستی و ابعاد یورش و نتایج آن نشان می‌دهد سرشاخه و سرچشمه زاینده این اقدام‌های تخریبی این است که به جهانیان نشان دهند ایران واجد امنیت نظامی و اقتصادی نیست. این اقدام‌های تروریستی بیش از هر چیز تخریب ذهنیت علاقه‌مندان به سرمایه‌گذاری بلندمدت در ایران و در مناطق گوناگون این کشور را هدف قرار داده است. برنامه‌ریزان صدور تروریسم آشکار و عریان به ایران هدف‌های بلندمدتی برای ایجاد شرایطی ناامن در ایران دارند و با همه نیروهای اهریمنی در اختیار خود این ایده را دنبال می‌کنند.

 فلسفه امنیت

پس از مقدمه‌ای که در سطرهای نگاشته‌شده در بالا خواندید حالا به نظر می‌رسد بررسی مقوله امنیت اقتصادی و پیش از آن مقوله امنیت به معنای اعم آن یک ضرورت تمام‌عیار است. درباره تعریف امنیت می‌توان تاکید کرد که تعریف قابل قبول و مورد اتفاق‌نظری وجود ندارد زیرا این عنصر در ذات خود دارای پیچیدگی‌ها و تناقض‌های قابل اعتنایی است.

 با این همه می‌توان با استدلال مورد علاقه برخی دیدگاه‌ها که تعریف هر پدیده را به ضد آن مشروط می‌کنند تصریح کرد امنیت به معنای نبود تهدید و نبود یا اندک بودن ریسک در هر فعالیتی از جمله فعالیت‌های اقتصادی است.

یک تعریف کوتاه دیگر در همین باره این است که امنیت یعنی «آزادی نسبی از جنگ». درباره فلسفه امنیت نیز با توجه به مکتب‌ها و دیدگاه‌ها فلسفه‌های متفاوتی وجود دارد. یک فلسفه از امنیت این است که برای به دست آوردن، حفظ و توسعه امنیت در سطح ملی انباشت قدرت باید صورت گیرد. در این فلسفه امنیت باید جامعه‌ها بتوانند منابع مالی، دارایی‌های فیزیکی، تسلیحات نظامی و ارتش نیرومند تامین کنند. فلسفه دیگری از امنیت این است که امنیت یعنی رهایی و برای کسب امنیت در این فلسفه نیازمند تامین عدالت و حقوق انسان و گروه‌ها هستیم. با این تعاریف و با این فلسفه‌های متفاوت اما در یک چیز اشتراک نظر وجود دارد. جامعه‌ای که می‌خواهد در مسیر پیشرفت اقتصادی و اجتماعی قرار گیرد باید امنیت اقتصادی داشته باشد. بدون وجود امنیت اقتصادی دستیابی به توسعه اقتصادی ناممکن یا بسیار دشوار است. تجربه تاریخ جامعه‌های انسانی در همین سده اخیر نشان می‌دهد آن دسته از کشورهایی که توانایی تامین امنیت اقتصادی را داشته‌اند نسبت به کشورهایی که در تامین این مقوله ناتوان بوده‌اند سطح بالایی از توسعه‌یافتگی را تجربه کرده و در مقوله توسعه بر مدار پایداری بوده‌اند.

امنیت و رشد سرمایه‌گذاری

همه نظریه‌های اقتصادی گوناگون حتی آن دسته از نظریه‌ها که به دخالت حداقلی دولت‌ها ایمان دارند اما دخالت دولت در تامین چند کالای عمومی مثل بهداشت، آموزش عمومی و امنیت را مجاز می‌دانند. بنابر این نظریه اگر دولت‌ها می‌خواهند جامعه و شهروندان به رشد و توسعه اقتصادی برسند باید امنیت را به مثابه یک کالای عمومی برای شهروندان و سرزمین در سطحی قابل قبول فراهم کنند. دولت ایران نیز از این قاعده بیرون نیست و راه‌های تامین امنیت را هموار می‌کند. امنیت اقتصادی به مثابه عضوی مهم از امنیت ملی پایه و اساس رشد اقتصادی از مسیر رشد سرمایه‌گذاری است. حمله تروریستی به چابهار درست همین نقطه را نشانه گرفته است و می‌خواهد زمینه‌های رشد سرمایه‌گذاری در یکی از راهبردی‌ترین مناطق ایران را که ظرفیت فوق‌العاده‌ای برای جذب سرمایه خارجی در حوزه‌های صنعت کارخانه‌ای پتروشیمی، توسعه روستایی و توسعه گردشگری و حمل‌ونقل دارد ناامن نشان دهد. با توجه به اهمیت بندر چابهار در برنامه‌های توسعه مکران که یک منطقه بکر برای سرمایه‌گذاری به حساب می‌آید یورش تروریستی به بی‌رغبتی سرمایه‌گذاران در ورود به این منطقه کمک می‌کند. چابهار به مثابه محور توسعه شرق ایران اگر در مسیر احتمالی ناامنی قرار گیرد و ذهنیت سرمایه‌گذاران ایرانی و خارجی نسبت به وجود امنیت کافی برای حفظ سرمایه‌هایشان تخریب شود راه برگشت دشوار خواهد شد. تخریب ذهنیت به وجود شرایط مناسب برای سرمایه‌گذاری در منطقه‌ای بسیار مهم می‌تواند پیامدهای دامنه‌داری در حوزه‌های گوناگون از جمله بدبین کردن شهروندان ساکن در چابهار و استان سیستان و بلوچستان نسبت به توانایی دولت و نهادهای موظف به تامین امنیت را به دنبال داشته باشد که در صورت نهادینه شدن به ناهنجاری اجتماعی تبدیل شده و همچنین پیامدهای ناشناخته‌ای برای سیاست داخلی داشته باشد.

 یکی دیگر از پیامدهای تضعیف مقوله امنیت منطقه‌ای در یورش تروریستی این است که نیروهای نخبه و کارشناس بومی و خارج از استان برای ماندن در این منطقه با تردید مواجه شده و نیروی انسانی ورزیده برای امر توسعه جایش را به نیروهای با کیفیت پایین می‌دهد. در این صورت فرآیند عبور از توسعه‌نایافتگی تاریخی چابهار به مثابه موتور توسعه منطقه با دردسر واقعی مواجه خواهد شد. افزایش هزینه‌های سرمایه‌گذاری با ریسک بالاتر از دیگر موارد بااهمیت در پس اهداف یورش‌برندگان به چابهار است. خوشبختانه دولت و نهادهای تامین‌کننده امنیت در شرق و در چابهار به اهمیت نکات در پیش گفته‌شده آگاهی کافی دارند و نیک می‌دانند که باید با سرسختی ولی با حفظ چارچوب مداراجویی و بردباری کارشناسانه هدف‌های تهاجم تروریستی را از منطقه دور نگه دارند.

هر برنامه‌ریزی که شرایط را به شکلی ناکارآمد به سوی امنیتی کردن مطلق منطقه سوق دهد به همان میزان از جذابیت‌های سرمایه‌گذاری در منطقه می‌کاهد. هوشیاری همراه با سیاست‌های کارآمد تامین امنیت بدون ایجاد هراس در میان سرمایه‌گذاران داخلی و خارجی در این روزها و هفته‌های آتی یک ضرورت تمام‌عیار و سرنوشت‌ساز است.

چابهار را با داشتن پتانسیل عظیم برنامه‌های راهبردی برای توسعه باید در کانون توجه بیشتری قرار داده و برای شهروندان بومی و علاقه‌مندان به سرمایه‌گذاری چشم‌اندازی روشن فراهم کنیم. باید باور داشت که این یورش تروریستی اثرات منفی بر ذهنیت شهروندان برجای گذاشته و زدودن این آثار منفی در چارچوب برنامه‌های دقیق کارشناسانه ممکن خواهد بود. با هوشمندی و پرهیز از افتادن در گردابی که هدف تروریست‌ها را تامین می‌کند روزهای خوشی برای چابهار رقم بزنیم.