سال پرماجرا

اقتصاددانان حاضر در پنجاه و چهارمین نشست سالانه مجمع جهانی اقتصاد در داووس سوئیس، شرایط اقتصاد جهانی در سال جاری میلادی را محتاطانه تحلیل کردند چرا که سال 2024 می‌تواند سالی پر از اتفاق‌های پیش‌بینی‌نشده، تغییرات ناگهانی و رویدادهایی با نتایج کاملاً متفاوت باشد. در این سال در کشورهای مختلفی انتخابات برگزار می‌شود که بدون تردید مهم‌ترین آن، انتخابات ریاست‌جمهوری آمریکاست که اثرگذاری زیادی در سیاست و اقتصاد جهان دارد. به همین دلیل بود که در اغلب نشست‌های داووس مسئله احتمال ریاست‌جمهوری ترامپ مطرح شد و دولتمردان اقتصادی و اقتصاددانان در مورد آن صحبت کردند و از ضرورت آمادگی برای حضور او در کاخ سفید گفتند.

موضوعات مهمی مانند هوش مصنوعی، بی‌ثباتی در خاورمیانه، احتمال بروز جنگ در برخی مناطق جهان، تنش در دریای سرخ و از بین رفتن امنیت در یک مسیر مهم تجارت جهانی، بحران بدهی کشورها و... مسائلی بود که توسط شرکت‌کنندگان در اجلاس داووس مطرح شد. محیط زیست و تغییرات اقلیمی نیز مانند یک دهه گذشته یکی از مهم‌ترین مباحث داووس بود و نشست‌های زیادی حول آن برگزار شد، با این تفاوت که امسال مسئله کربن‌زدایی از صنایع نیز مطرح بود و هم مدیران غول‌های نفتی و هم مدیران صنعتی و هم سیاستمداران در مورد آن سخن گفتند، گرچه هنوز به نظر می‌رسد روندی برای پایان سوخت‌های فسیلی مانند نفت شکل نگرفته است.

اقتصاد در داووس

در نخستین روز اجلاس داووس، گزارش چشم‌انداز اقتصاددانان ارشد از سوی مجمع جهانی اقتصاد منتشر شد که نشان می‌داد شرایط اقتصاد جهانی از جمله ناآرامی‌های منطقه‌ای، «تضعیف رشد اقتصادی» را در سال جاری به دنبال داشته و «نااطمینانی» بر چشم‌انداز اقتصاد دنیا مسلط شده است. «تنگنای مالی» و «شکاف‌های ژئوپولیتیکی» در حالی رخ داده که «هوش مصنوعی مولد» با سرعت بالایی در حال رشد است. اگرچه چشم‌انداز اقتصاد جهانی در سال 2024 با چند رخدادی همراه بوده است که می‌توان به آنها محتاطانه خوش‌بین بود، از جمله کاهش فشارهای تورمی و افزایش بهره‌وری تولید با هوش مصنوعی؛ اما در نهایت همچنان شتاب رشد اقتصادی ضعیف باقی مانده و اکثر تحلیلگران معتقدند اختلافات ژئواکونومیکی در سال جاری بیشتر و عمیق‌تر خواهد شد.

اقتصاددانان ریسک افزایش تورم و کاهش رشد اقتصادی را در اغلب نقاط دنیا بالا می‌دانند. حدود 56 درصد اقتصاددانان ارشد مجمع جهانی اقتصاد معتقدند اقتصاد جهانی در سال 2024 تضعیف خواهد شد. و دلایل عمده آن به شرایط بازار کار و بازار مالی برمی‌گردد. جالب است که 77 درصد اقتصاددانان ارشد بر این باورند که رشد اقتصادی اروپا تضعیف خواهد شد و این بالاترین اجماع برای کاهش نرخ رشد در سراسر دنیاست. 43 درصد این اقتصاددانان انتظار مشابهی هم برای آمریکا دارند و معتقدند رشد اقتصادی ایالات‌متحده نیز نسبت به سال قبل کمتر خواهد بود.

بعد از این دو منطقه، خاورمیانه و شمال آفریقا احتمال بیشتری برای تضعیف رشد دارد و 39 درصد اقتصاددانان بر این باورند که کشورهای این منطقه نمی‌توانند رشد سال 2023 را تکرار کنند. بعد از آن هم کشورهای پایین صحرای آفریقا قرار دارند که 35 درصد اقتصاددانان چنین پیش‌بینی‌ای برای آنها دارند. این منطقه البته از نظر احتمال رشد تورم در جایگاه نخست قرار دارد و 36 درصد اقتصاددانان به رشد تورم در این منطقه رای داده‌اند. همچنین 35 درصد از اقتصاددانان هم گفته‌اند نرخ تورم در منطقه خاورمیانه و شمال آفریقا افزایشی خواهد بود. این در حالی است که درصد پیش‌بینی برای افزایش تورم در دیگر نقاط معمولاً پایین است و اقتصاددانان احتمال می‌دهند سال جاری، تورم چندان مسئله مهمی برای اقتصادها نباشد، جز در دو منطقه‌ای که گفته شد.

چشم‌انداز اقتصاد جهان

یکی از مهمانان همیشگی اجلاس سالانه داووس، کریستین لاگارد فرانسوی است. نخستین زنی که رئیس صندوق بین‌المللی پول شد و در دولت نیکولا سارکوزی هم وزیر دارایی فرانسه بود. لاگارد پس از استعفا از صندوق بین‌المللی پول به ریاست بانک مرکزی اروپا انتخاب شد و هم‌اکنون در این سمت فعالیت می‌کند. او پای ثابت نشست‌های داووس است و تقریباً همیشه در نشست ویژه روز پایانی این اجلاس که به چشم‌انداز اقتصاد جهان اختصاص دارد، حضور می‌یابد. لاگارد اگرچه اقتصاددان نیست و دانش‌آموخته حقوق و علوم سیاسی است اما تقریباً تمام پست‌های مهمی که طی سال‌های حرفه‌ای خود داشته، در حوزه سیاستگذاری اقتصاد بوده است.

لاگارد در داووس 2024 و در نشست چشم‌انداز اقتصاد جهان به یک نکته مهم اشاره کرد، اینکه با توجه به داده‌ها و عملکرد اقتصاد جهان، با وجود مشاهده روندهای رو به بهبود، انتظار بازگشت به «عادی شدن» اقتصاد را در سال 2024 ندارد. او دوران پس از همه‌گیری کووید 19 را دورانی «عجیب، غیرعادی و دشوار برای تحلیل» توصیف کرد. او عنوان کرد که در سال گذشته میلادی (2023) سه روند اصلی اقتصادی یعنی مصرف، تجارت و تورم رو به عادی شدن حرکت کرده‌اند. او عنوان کرد که دوران همه‌گیری کرونا باعث کاهش هزینه‌ها و رشد پس‌انداز مردم شد و تجارت جهانی را نیز مختل کرد، با این حال با بازگشت این روندها به سمت عادی شدن، تورم کاهشی شد و برای مثال نرخ تورم منطقه یورو که در اکتبر 2022 به 6 /10 درصد رسیده بود در سال 2023 کاهش یافت و در دسامبر 2023 نرخ 9 /2 درصد را ثبت کرد.

لاگارد در این میزگرد گفت: در سال 2023 شاهد آغاز عادی‌سازی اقتصاد بودیم. به عنوان مثال به روند مصرف نگاه کنید؛ در سراسر جهان، مصرف همچنان یک نیروی محرکه برای رشد است، اما آن طوفان اولیه پس از فروکش کردن کرونا، که اقتصاد از آن بهره‌مند شد، با کاهش پس‌انداز مصرف‌کنندگان و فروکش کردن هیجان بازار کار، از اوج افتاد. همچنین روند تجارت که در دوران همه‌گیری به دلیل ترجیح مشتریان برای خرید خدمات بر کالا در سال‌های 2021 و 2022 مختل شده بود، اکنون واقعاً شروع به افزایش کرده است و در ماه اکتبر 2023 شاهد افزایش در میزان تجارت جهانی بودیم که در چند ماه قبل از آن کم‌سابقه بود. سازمان تجارت جهانی (WTO) بر اساس پیش‌بینی منتشرشده در ماه اکتبر، انتظار دارد تجارت در سال 2024 به میزان 3 /3 درصد افزایش یابد.

رئیس بانک اروپا با اشاره به بازگشت تدریجی تجارت به روند عادی خودش، به روند کاهشی تورم در سال 2023 در سراسر جهان اشاره کرد و گفت نرخ تورم در ماه نوامبر در اغلب اقتصادها کاهش داشت. لاگارد گفت: این چیزی است که من آن را عادی‌سازی می‌نامم، همان روندی که اقتصاد در سال 2023 طی کرد.

او همچنین به تصمیم‌های بانک مرکزی اروپا در عدم تغییر نرخ‌های بهره برای دومین‌بار متوالی اشاره داشت که نشان از تغییر دیدگاه نهادهای سیاستگذار پولی نسبت به تورم است. به‌زعم لاگارد، بانک‌های مرکزی انتظار داشتند که تورم برای مدتی طولانی در حد بالاتری از سطوح عادی خود بالا بماند اما حالا به این نتیجه رسیده‌اند که نرخ تورم به‌طور تدریجی در سال 2024 کاهشی خواهد بود و به همین دلیل فعلاً از تغییر نرخ‌های بهره امتناع کرده‌اند.

یک «عادی جدید»

کریستین لیندنر، وزیر دارایی آلمان، یکی دیگر از حاضران نشست پایانی اجلاس داووس در مورد چشم‌انداز اقتصاد جهان بود که هم به وضعیت اقتصادی جهان پرداخت و هم از آلمان، بزرگ‌ترین اقتصاد اروپا، گفت و شرایط کنونی اقتصاد دنیا را «عادی جدید» توصیف کرد. او با اشاره به سخنان کریستین لاگارد با نگاه به آنچه در سال‌های آینده اتفاق می‌افتد، تایید کرد که اقتصاد جهانی در روند عادی‌سازی قرار گرفته است. او گفت: من می‌توانم بگویم که ما شاهد یک وضعیت عادی جدید هستیم و سال 2023 نشان‌دهنده این شرایط جدید است. به مسابقه هوش مصنوعی فکر کنید، به تنش‌های ژئوپولیتیکی و تهدید جدا شدن منطقه‌ها که باید در سال‌های آینده با آن مقابله کنیم.

وزیر دارایی آلمان با اشاره به افزایش سطوح بدهی و افزایش قیمت انرژی در دوران همه‌گیری که شرایط برای تامین مالی تحولات را تنگ‌تر و سخت‌تر کرده است عنوان کرد که این شرایط چشم‌انداز رشد اقتصادی در دنیا را پایین آورده است. او در مورد اینکه آیا شرایط اقتصادی جهان در سال 2023 به او امید داده است، گفت: سال 2023 مانند یک فراخوان برای عمل کردن بود، زیرا ما باید برخی از سیاست‌ها را دوباره تنظیم کنیم. احتمالاً در آغاز یک دوره اصلاحات ساختاری جدید هستیم.

آلمان مریض نیست، خسته است

لیندنر همچنین در این میزگرد در مورد اقتصاد آلمان، بزرگ‌ترین اقتصاد اروپا، نیز سخن گفت که سخنان مورد توجه حاضران و رسانه‌ها قرار گرفت. او در شرایطی در این نشست حاضر شده بود که اداره آمار فدرال آلمان اعلام کرده بود اقتصاد آلمان در سال 2023 نسبت به مدت مشابه سال قبل 3 /0 درصد کوچک‌تر شده است. آلمان در سه‌ماهه سوم سال دچار رکود شد و وزیر دارایی آلمان در داووس در توضیح این مسئله که آیا قدرت سنتی اروپا به «مرد بیمار اروپا» تبدیل شده است، قیاس جدیدی برای اقتصاد بیمار کشورش ارائه کرد و گفت: من می‌دانم که برخی از شما به چه فکر می‌کنید؛ اینکه آلمان احتمالاً یک بیمار است؛ اما این‌گونه نیست. آلمان بعد از یک دوره بسیار موفق از سال 2012 و گذراندن بحران‌های سال‌های اخیر خسته شده است؛ آلمان یک مرد خسته است پس از گذراندن یک شب کوتاه سخت.

عنوان «مرد بیمار اروپا» برای اولین بار نیست که در توصیف آلمان به کار می‌رود و نخستین‌بار در سال 1998 که چالش‌های پرهزینه پس از اتحاد مجدد دو آلمان را پشت سر گذاشته بود، به این کشور اطلاق شد. سال گذشته دوباره برخی تحلیلگران و رسانه‌ها از آلمان به عنوان «مرد بیمار اروپا» یاد کردند چون داده‌ها نشان می‌داد که اقتصاد این کشور در آستانه رکود است و دلیل آن نیز هزینه‌های بالای انرژی، تورم و نرخ‌های بهره بود که در نهایت موجب رشد منفی 3 /0درصدی اقتصاد آلمان شد. تولید ناخالص داخلی آلمان در سال 2023 بدون احتساب ساخت‌وساز کاهشی دودرصدی را تجربه کرده است.

کریستین لیندنر با اشاره به اینکه رشد پایین اقتصادی مانند یک زنگ خطر است، گفت: ما نشسته‌ایم و یک فنجان قهوه خوب می‌خوریم یعنی اینکه اصلاحات ساختاری دارند کار خود را خوب انجام می‌دهند و ما به موفقیت‌های اقتصادی خود ادامه خواهیم داد. ما باید مشکلات بدهی و کسری خود را حل می‌کردیم، حرکت در این مسیر من را به تنهاترین وزیر کابینه تبدیل کرد، اما در نهایت ما موفق شدیم مشکلات بدهی خود را حل کنیم.

سال آینده بهتر است اگر جنگی نباشد

دبیرکل سازمان تجارت جهانی (WTO) نیز در این نشست حضور داشت و برابر انتظار از ریسک‌هایی که برای روند تجارت در دنیا ایجاد شده از جمله ناآرامی‌های دریای سرخ و کانال سوئز ابراز نگرانی کرد. او همچنین متزلزل شدن مسیر تجارت در کانال پاناما در اثر تغییرات آب‌وهوایی را نیز نگران‌کننده توصیف کرد.

نگوزی اوکونجو ایوه‌آلا، دانش‌آموخته اقتصاد و توسعه از دانشگاه ام‌آی‌تی آمریکاست و سابقه کار در کابینه کشورش نیجریه به عنوان وزیر دارایی دارد و اقتصاددانی است که در بانک جهانی نیز کار کرده است. او که این روزها مدیریت سازمان تجارت جهانی را بر عهده دارد نیز از چهره‌های پرخبر در اجلاس داووس 2024 بود. او در نشست چشم‌انداز اقتصاد جهان، با اشاره به اینکه حجم تجارت کالا در سال 2023 به میزان قابل‌ توجهی پایین بود، گفت این میزان پایین تجارت، سازمان را مجبور کرد که پیش‌بینی خود از رشد تجارت را از 7 /1 درصد به 8 /0 درصد تغییر دهد. با این حال، در سه‌ماهه آخر سال 2023، با رونق گرفتن تجارت خودرو و قطعات آن، تجارت جهانی نیز رو به بهبود رفت. نگوزی اوکونجو ایوه‌آلا در این نشست گفت: ما نسبت به سال 2024 خوش‌بین‌تر بودیم و بهبود قابل‌توجهی را برای تجارت جهانی تا 3 /3 درصد پیش‌بینی کرده‌ایم. درست است که اقتصاد به سمت عادی شدن حرکت کرده است اما هنوز تا روند عادی خود راه درازی دارد چرا که همچنان رشد تجارت پایین‌تر از رشد تولید ناخالص داخلی است.

او با تاکید بر اینکه عدم قطعیت‌های احتمالی، پیش‌بینی را بسیار دشوار کرده است، گفت: با این حال، من کمی ریسک می‌کنم و می‌گویم که سال 2024 بهتر از سال 2023 خواهد بود، مگر اینکه یک جنگ بزرگ آغاز شود، که در این صورت همه پیش‌فرض‌ها باطل می‌شود.

دبیرکل سازمان تجارت جهانی همچنین در نشست دیگری در اجلاس داووس که با عنوان «بدون تجارت و سرمایه‌گذاری خبری از بهبود نیست»، از رهبران و سیاست‌گذاران دنیا خواست تا در مدل‌های رشد قدیمی تجدیدنظر کنند و اطمینان حاصل کنند که جهانی شدن برای همه کار می‌کند. او در صحبت‌های خود در این نشست با اشاره به رخدادهای متعددی از جمله ظهور بیماری‌های جدید مانند کرونا و تنش‌های ژئوپولیتیک مانند جنگ روسیه و اوکراین، که طی چهار سال گذشته به‌طور قابل توجهی بر جهانی شدن تاثیر گذاشته است، تاکید کرد که در پیروی از مدل‌های جدید رشد اقتصادی ضرورت دارد که این اطمینان حاصل شود که نسبت به مدل‌های گذشته، فراگیرتر هستند. نگوزی اوکونجو ایوه‌آلا گفت: ما باید به جهانی شدن فکر کنیم اما نه به روشی که قبلاً انجام شده است، بلکه به‌گونه‌ای دیگر؛ و ما باید مطمئن شویم کسانی که در دور اول از جهانی شدن سود نبرده‌اند، این‌بار سود می‌برند. دلیل اینکه جهانی شدن نام بدی پیدا کرد، این است که مردم فقیر در کشورهای ثروتمند کنار گذاشته شدند و کشورهای فقیر یا کشورهای در حال توسعه در حاشیه بودند. در پارادایم جدید، ما نمی‌خواهیم همان داستان را تکرار کنیم.

او در این اجلاس از بینش‌های عملی جدید در مورد چگونگی دستیابی به این هدف، با توجه به نگرانی‌های کشورها، به ویژه در مورد مسائلی مانند انعطاف‌پذیری زنجیره تامین، سخن گفت و با اشاره به این پارادایم به عنوان جهانی‌سازی توضیح داد که سازمان تجارت جهانی الگویی دارد که می‌تواند به انجام این کار و رسیدن به این هدف کمک کند. او تاکید کرد که دنیا باید زنجیره‌های تامین خود را متنوع کند و تمرکز را از بخش‌ها و مناطق جغرافیایی که باعث ایجاد مشکل می‌شوند، بردارد و این کار در کشورهای در حال توسعه و سایر بخش‌هایی از جهان که دارای محیط تجاری مناسب هستند، ممکن است. نگوزی اوکونجو ایوه‌آلا توضیح داد که مشابه این اتفاق قبلاً بین اقتصادهای اروپا و آفریقا افتاده است. به عنوان مثال، در ماه دسامبر، رواندا و بانک سرمایه‌گذاری اروپا اعلام کردند برای تقویت سرمایه‌گذاری در زنجیره‌های ارزش مواد خام حیاتی به تفاهم و اتحاد رسیده‌اند.

دبیرکل سازمان تجارت جهانی با بیان اینکه «جهان به جهانی شدن به شکل پیشین پشت کرده است» گفته که در چهار سال گذشته، در بسیاری از اقدامات، پیشرفت اقتصادی متوقف شده، رشد تجارت کُند بوده، شوک‌های همه‌گیر، ژئوپولیتیک و مرتبط با آب‌وهوا باعث آشفتگی زنجیره تامین شده و سیاست‌های اقتصادی حمایت‌گرایانه نیز رو به افزایش بوده است.

اقتصاد و انتخابات

با توجه به اینکه یکی از اعضای حاضر در نشست چشم‌انداز اقتصاد جهان در داووس دیوید روبنستین، سرمایه‌گذار آمریکایی و بنیانگذار گروه کارلایل، بود طبیعی بود که بخشی از صحبت‌هایش به مسئله احتمال انتخاب مجدد دونالد ترامپ به ریاست‌جمهوری آمریکا و رخدادهای آن برگردد. او صحبت‌هایش را با پاسخ به این پرسش مجری نشست آغاز کرد که از او پرسید بیش از همه در مورد چه مساله‌ای در سال 2024 نگران است و او پاسخ داد: در مورد همه‌چیز نگرانم.

او ابتدا خواست که همه به یک سال قبل برگردند و سخنانی را که در ژانویه 2023 در مورد اقتصاد آمریکا گفته شد، مرور کنند که اغلب اشاره به این داشت که آمریکا شرایط سختی خواهد داشت و اگر هم شرایط سخت نباشد، رشد اقتصادی بسیار اندک خواهد بود اما در نهایت آمریکا یک رشد 5 /2درصدی را تجربه کرد که تقریباً از تمام پیش‌بینی‌ها بهتر بود. او گفت: قطعاً آمریکا با چالش‌هایی جدی مواجه بود اما تورم در حال کاهش است و به نظر می‌رسد در آینده نزدیک فدرال‌رزرو نرخ‌های بهره را کاهش خواهد داد. این مساله‌ای است که تقریباً هر کسی در آمریکا آن را باور دارد و در نتیجه فدرال‌رزرو این کار را خواهد کرد.

او با بیان اینکه احتمالاً فدرال‌رزرو کاهش نرخ بهره را در سه یا چند مرحله انجام خواهد داد عنوان کرد که دلیل این تصمیم انتخابات ریاست‌جمهوری آمریکاست. فدرال‌رزرو این کار را یکباره و قبل از انتخابات انجام نمی‌دهد، چون باعث بهبود دفعتی اقتصاد می‌شود و حتماً ناراحتی نامزد جمهوریخواهان را به دنبال خواهد داشت. روبنستن گفت: تاریخ نشان داده است که اقتصاد آمریکا همیشه در سال‌های انتخابات ریاست‌جمهوری شرایط خوبی دارد چون کنگره در این سال پول بیشتری هزینه می‌کند و سیاست تسهیل پولی در پیش می‌گیرد. با این حال بزرگ‌ترین ریسک برای اقتصاد آمریکا چیست؟ یک جنگ بزرگ یا یک همه‌گیری دیگر؟ نه واقعیت این است که ما باید در آینه نگاه کنیم و دشمنان را بشناسیم، بله، خودمان. چون بزرگ‌ترین تهدید که با آن مواجه هستیم کارکرد بد دولت آمریکاست. مسئله بدهی‌های دولت و سررسیدهای آن که به دلیل مشکلات سیاسی در کشور ما به یک مسئله لاینحل تبدیل شده است. ما انتخابات را در پیش داریم که قاعدتاً چیز جذابی برای تماشا خواهد بود.

او در مورد احتمال انتخاب شدن دونالد ترامپ به ریاست‌جمهوری آمریکا در انتخابات پیش‌رو نیز به نکته جالبی اشاره کرد و گفت: این یک مسئله کاملاً غیرقابل پیش‌بینی بود که دونالد ترامپی که در یک سال گذشته 91 مورد اتهامی در دادگاه داشت، رشد محبوبیتش آن‌قدر صعودی باشد که به نامزد شماره یک جمهوریخواهان تبدیل شود. اگر او نامزد نهایی جمهوریخواهان باشد این اولین بار است که حزب جمهوریخواه در سه انتخابات پیاپی یک نفر را نامزد می‌کند. با این همه من معتقدم به این مسئله باید طوری نگاه کرد که بسیاری از تحلیلگران به آن توجهی ندارند، دادگاه‌ها احتمالاً تا زمان انتخابات تصمیم نخواهند گرفت و احتمال انتخاب مجدد ترامپ را هم نباید پایین ارزیابی کرد. اگر در اروپا که ما الان در آن به سر می‌بریم ترامپ محبوبیت چندانی ندارد اما ممکن است که برنده انتخابات باشد.

او با اشاره به سن دو نامزد احتمالی انتخابات یعنی جو بایدن و دونالد ترامپ به شوخی گفت: بسیاری هم به من می‌گویند تو باید نامزد انتخابات می‌شدی اما گفتم من تنها 74 سال دارم و برای انتخابات باید بزرگ‌تر از اینها باشم.

این فعال اقتصادی آمریکایی با بیان اینکه 45 ایالت از 50 ایالت آمریکا همیشه رای‌شان مشخص است گفت: تنها پنج ایالت آریزونا، جورجیا، میشیگان، پنسیلوانیا و ویسکانسین هستند که تعیین‌کننده هستند، همان ایالت‌هایی که هیلاری کلینتون در رقابت با ترامپ در آنها باخت و به نظرم اگر همین امروز انتخابات برگزار شود، احتمال باخت ترامپ در آنها بسیار کم است، چون او فعلاً‍ پیشتاز است. با این حال هنوز راه درازی تا انتخابات باقی مانده و حداقل تا یک ماه قبل از انتخابات نمی‌توان پیش‌بینی درستی داشت. در آمریکا سرعت تغییرات بسیار زیاد است.

او همچنین در این نشست اعلام کرد که انتظار نمی‌رود روابط دوجانبه بین ایالات‌متحده و چین در سال جاری بهبود یابد چون در ایالات‌متحده هیچ منفعتی برای گفتن حرف‌های سودمند یا خوب در مورد چین در طول سال انتخابات ریاست‌جمهوری وجود ندارد.

بیان احتمال انتخاب مجدد ترامپ در انتخابات در این نشست البته با واکنش‌هایی از سوی دیگر حاضران مواجه شد و وزیر دارایی آلمان تاکید کرد که اروپا باید بر رقابت‌پذیری و اتکای بیشتر بر خود تمرکز کند. لیندنر پیشنهاد کرد که اروپا باید با تقویت موقعیت اقتصادی و قابلیت‌های دفاعی خود برای هر نتیجه‌ای در عرصه سیاسی ایالات‌متحده آماده شود و از این طریق بدون در نظر گرفتن دولت ایالات‌متحده، مشارکت قوی با ایالات‌متحده را تضمین کند. او گفت انجام درست وظایف و تکالیف، ما را در بهترین شرایط و آماده‌ترین شرایط قرار می‌دهد و باعث می‌شود شریک جذابی در اقتصاد برای آمریکا باشیم.

کریستین لاگارد نیز با حمایت از گفته‌های لیندنر و بیان عبارت «بهترین دفاع، حمله است»، اعلام کرد بهترین راهبرد اروپا برای رویارویی با ریاست‌جمهوری بالقوه ترامپ یا هر چالش سیاسی خارجی، تقویت ساختارهای اقتصادی و سیاسی خود از طریق «یک بازار قوی، عمیق و واقعی» اروپایی است.

در نشست چشم‌انداز اقتصاد جهان، رئیس‌جمهور سنگاپور نیز حضور داشت. ثارمان شانموگاراتنام که اقتصاد و مدیریت خوانده دانشگاه‌های مهمی چون مدرسه اقتصادی لندن و دانشگاه هاروارد است، یکی از نگرانی‌های مهم را حوزه مالی عنوان کرد و گفت: مهم‌ترین و نادیده گرفته‌شده‌ترین حوزه سیاست عمومی، اصلاحات مالی است.

10 نکته کلیدی از داووس

داووس تنها اجلاسی در دنیاست که در آن در یک مقطع زمانی کوتاه پنج‌روزه، مهم‌ترین تصمیم‌سازان و تصمیم‌گیران دنیا جمع می‌شوند. سیاستمداران و سیاست‌گذاران و کسانی که به آنها مشاوره می‌دهند و برایشان خوراک تصمیم‌گیری را فراهم می‌کنند همزمان در نشست‌ها و پانل‌ها حضور دارند. گرچه همین امر باعث شده است تا برخی از این اجلاس با عنوان «تناقض داووس» یاد کنند چون معتقدند در این اجلاس چندروزه که پر از افراد نخبه و پولدار و مشهور است، همان افرادی برای حل مشکلات جهان جمع می‌شوند که خودشان دلیل به‌وجود آمدنشان هستند. با این حال تردیدی نیست که در این اجلاس همیشه در مورد مهم‌ترین مسائل دنیا بحث می‌شود و برخی از راهکارهای مهم نیز از دل همین گفت‌وگوها و مباحثه‌ها برمی‌آید. در این میان 10 مسئله بسیار مهم اقتصادی و سیاسی مطرح‌شده به شرح زیر است:

1- بن‌بست در خاورمیانه: یکی از مهم‌ترین مسائل مورد بحث در نشست امسال رویدادهای خاورمیانه بود اما هیچ پیشرفتی در یافتن راهی برای برقراری آتش‌بس در جنگ اسرائیل و حماس یا چگونگی ایجاد یک کشور فلسطینی در آینده حاصل نشد. رئیس صندوق سرمایه‌گذاری فلسطین در یکی از نشست‌های داووس گفت حداقل 15 میلیارد دلار برای بازسازی زیرساخت‌های مسکن غزه مورد نیاز است. اما کشورهای عربی تمایلی به کمک مالی تا رسیدن به صلح پایدار ندارند. شاهزاده فیصل بن فرحان، وزیر امور خارجه عربستان سعودی، هم در این نشست گفت: ما موافقیم که صلح منطقه‌ای باید شامل صلح برای اسرائیل هم باشد، اما این مهم تنها از طریق صلح برای فلسطینی‌ها با ایجاد یک کشور فلسطینی می‌تواند اتفاق بیفتد.

2- دریای سرخ؛ یک نقطه سیاه: به نظر می‌رسد صحبت‌ها در داووس میان سرمایه‌داران و سیاست‌گذاران برای حل مسئله دریای سرخ و حملات به کشتی‌های تجاری به نتیجه نرسیده و حوثی‌ها گفته‌اند تا زمانی که اسرائیل به جنگ غزه پایان ندهد این حملات ادامه خواهد داشت. این بی‌ثباتی حمل‌ونقل کالا از آسیا به اروپا را بسیار پرهزینه‌تر خواهد کرد. در نتیجه یکی از محورهای اصلی گفت‌وگو میان مدیران عامل و بیزینس‌من‌های در داووس انتخاب مسیرهای عرضه جایگزین برای اجتناب از عبور از دریای سرخ بود.

3- چین و درهای باز برای تجارت: لی کیانگ، نخست‌وزیر چین در اجلاس داووس تاکید کرد درهای اقتصاد کشورش برای تجارت باز است و سرمایه‌گذاری خارجی را تشویق می‌کند. با وجود این، تحلیلگران معتقدند سرمایه‌گذاران در نتیجه تنش‌های چین با ایالات‌متحده، همراه با عدم بهبود کامل اقتصاد پس از همه‌گیری در چین، همچنان برای سرمایه‌گذاری در چین «احتیاط می‌کنند».

4- کسب درآمد از هوش مصنوعی: اگرچه هوش مصنوعی (AI) و فرصت‌هایی که در اکتشافات علمی ایجاد کرده است یا حتی نگرانی‌هایی که در حوزه امنیت به‌ وجود ‌آورده یکی از مهم‌ترین مساله‌های اجلاس داووس بود اما به نظر می‌رسید که مسئله بزرگ‌تر این است که چگونه می‌توان از هوش مصنوعی درآمدزایی کرد. همچنان درآمدزایی از هوش مصنوعی بر همه دیگر جنبه‌هایش می‌چربد و این قدرت اقتصاد است.

5- سرمایه‌داری برای نجات از بدهی: تعدادی از کشورهای دارای بدهی از داووس به عنوان فرصتی برای پیشبرد طرح‌های بازسازی بدهی خود استفاده کردند. در میان این افراد، خاویر مایلی، رئیس‌جمهور تازه انتخاب‌شده آرژانتین با کریستالینا جورجیوا، مدیرعامل صندوق بین‌المللی پول برای بحث در مورد وضعیت بدهی کشورش گفت‌وگو داشت و تاکید کرد: سرمایه‌داری شرکت‌های آزاد تنها ابزاری است که برای پایان دادن به گرسنگی و فقر داریم.

غنا هم دیگر کشوری بود که برای کاستن از بدهی‌های انباشت‌شده خود تلاش کرد با دارندگان اوراق قرضه بین‌المللی، تعامل داشته باشد.

6- نگرانی‌های اقتصادی جهانی: با هشدار روسای بانک‌های جهانی نسبت به فشارهای تورمی، نگرانی‌ها در مورد اقتصاد جهانی همچنان باقی است؛ نگرانی از احتمال افزایش قیمت نفت و افزایش هزینه‌های حمل‌ونقل به ویژه با توجه به مشکلات فعلی در دریای سرخ. مدیران بانک‌ها نگران هستند که بازار از کاهش نرخ بهره انتظار نادرستی ایجاد و علامت‌های اشتباهی دریافت کند و از طرفی خطرات ژئوپولیتیکی می‌تواند موجب نوسان‌های اقتصادی بیشتر شود. سانی هارفورد، رئیس مدیریت دارایی بانک UBS در داووس گفت: سال 2024 به‌طور کلی سالی پرماجرا با انتخابات زیاد و اثرگذار در سراسر جهان است که می‌تواند به‌طور بالقوه نحوه مدیریت محرک‌های مالی در سراسر جهان را تغییر دهد.

7- آینده بانکداری اروپا: اگرچه گفت‌وگوهای خصوصی بین مدیران اجرایی در مورد ادغام بانک اروپایی انجام شد، اما نتیجه قابل توجهی به دست نیامد. این امر به این دلیل است که ادغام‌های فرامرزی بدون مقررات یکسان در سراسر منطقه قابل اجرا نیست. با این حال، ادغام انتخابی بازیکنان کلیدی ملی گزینه واقعی‌تری به نظر می‌رسد.

8- اوج نفت پایان ندارد: در حالی که چندین جلسه در داووس امسال با موضوع پایان دادن به سوخت‌های فسیلی برگزار شد، رئیس آرامکو اعلام کرد عدم‌تقاضا برای نفت در آینده قابل پیش‌بینی اتفاق نمی‌افتد. در داووس 2024 تعداد کمتری از مدیران حوزه انرژی به اجلاس آمده بودند اما باز هم روسای نفتی شل، توتال انرژی و آرامکو حضور داشتند و برای بحث در مورد چگونگی کمک به کربن‌زدایی صنایع گفت‌وگو کردند.

9- ادامه حمایت غرب از جنگ اوکراین: ولودیمیر زلنسکی، رئیس‌جمهور اوکراین، هم از حاضران اجلاس داووس بود که در مورد وضعیت اسفناک کشورش سخن گفت. پس از گفت‌وگو با بیش از 80 مشاور امنیت ملی، در نهایت سوئیس پیش‌قدم شد و با میزبانی مذاکرات صلح موافقت کرد. اما مسئله مهم اقتصادی حمایت مالی برای بازسازی اوکراین بود که در این مورد زلنسکی همچنین با رئیس جی‌پی مورگان، جیمی دیمون و دیگر رهبران بانکی دنیا دیدار کرد. اورسولا فون در لاین، رئیس کمیسیون اروپا، ضمن ترغیب متحدان غربی کی‌یف به ادامه تحویل تسلیحات و حمایت مالی، اعلام کرد: اوکراین می‌تواند در این جنگ پیروز شود، اما ما باید به مقاومت آنها ادامه دهیم.

10- رکورد زنان اقتصادی: داووس 2024 شاهد یک تغییر امیدوارکننده هم در ترکیب جنسیتی شرکت‌کنندگان بود. بنا به آمار موجود از سه‌هزار شرکت‌کننده، که شامل 350 رئیس دولت، دولت و وزیر بودند، حدود 800 نفر (28 درصد) زن بودند که گفته می‌شود بالاترین تعداد ثبت‌شده از حضور زنان در این اجلاس سیاسی-اقتصادی است و نشان‌دهنده حضور پررنگ‌تر زنان در اقتصاد جهانی است.