شمشیر داموکلس
قطع ارتباط اینترنتی با جهان چه تبعاتی در اقتصاد دارد؟
مرضیه محمودی: 10 سال قبل، لایحه‌ای به سنای آمریکا رفت که به دولت آمریکا امکان می‌داد یک «سوئیچ قطع اینترنت» ایجاد کند و در شرایط اضطراری اینترنت سراسری این کشور را قطع کند. جنجال‌ها چنان زیاد بود که این لایحه حتی به رای‌گیری هم نرسید و از دستور کار خارج شد. اما مدل سوئیچ قطع اینترنت در برخی از کشورها اجرا شد. البته موقتی و گذرا. برای چند روز کوتاه یا چند ساعت و اغلب به قصد مقابله با اعتراضاتی که دولت‌ها تمایلی به نشر و شیوع آن نداشتند. اما در ایران از 24 آبان‌ماه، به تصمیم شورای امنیت کشور، حداقل برای یک هفته اینترنت سراسر کشور قطع شد. ایران تمام ارتباطات خود با جهان خارج را از دست داد. نه پیام‌رسان‌های خارجی در دسترس بود و نه ای‌میل و نه حتی موتورهای جست‌وجو. هیچ فیلترشکنی هم نتوانست آن‌گونه که باید راه ارتباطی با دنیا باز کند. اما در مقابل اینترنت ملی وصل بود؛ پیام‌رسان‌های داخلی، ای‌میل ملی، سایت‌های داخلی و جستجوگرهای بومی. کیفیت اینترنت ملی چنان بود که بسیاری عطای استفاده از آن را به لقایش بخشیدند و منتظر وصل شدن اینترنت جهانی ماندند اما گویا اینترنت نیم‌بند ملی به مذاق بسیاری خوش آمد و حتی آن را به‌عنوان مطالبه‌ای عمومی مطرح کردند. رئیس سازمان بسیج ابراز امیدواری کرد «روزی برسد که اینترنت ملی راه‌اندازی شود و به همه نیازهای کشور پاسخ دهد.» حسن علیدادی‌سلیمانی، خطیب جمعه کرمان گفت می‌توان با «ایجاد شبکه ملی اطلاعات، کشور را از آنچه از خارج تحمیل می‌شود، بی‌نیاز کرد». رئیس سازمان پدافند غیرعامل هم گفت «داشتن شبکه ملی ارتباطات هم شرط عقل است و هم حکم ضرورت.»
اما در سوی دیگر ماجرا فعالان اقتصادی بودند که از قطع اینترنت گله داشتند. رئیس کمیسیون حمل‌ونقل اتاق بازرگانی ایران گفته بود «این اقدام باعث تعجب شرکای خارجی ما شده است آنها مدام به‌صورت تلفنی با ما در تماس هستند و می‌خواهند بدانند قطعی اینترنت تا چه زمانی طول می‌کشد و تنها پاسخ ما «نمی‌دانیم» است. این پاسخ توان برنامه‌ریزی را از ما و شرکای خارجی می‌گیرد.» برخی از آژانس‌های مسافرتی کار را برای یکی دو هفته تعطیل کردند. استارت‌آپ‌ها گفتند اینترنت برای آنها مانند هواست و بدون آن زنده نمی‌مانند. دبیر کل کانون صرافان ایران هم خبر داد «تمام فعالیت صرافی‌ها متوقف شده است. تنها راه برقراری ارتباط با جهان الان فکس است. اما مشکل این است که طرف مقابل در کشور خارجی فکس ندارد که بتواند حواله را دریافت کند.» هفته آخر آبان‌ماه، بالاخره برخی با فلش و فکس کار خود را راه انداختند و برخی کار را تعطیل کردند تا اینترنت وصل شود و شد. اما این تجربه در کنار زمزمه اینترنت ملی، نگرانی جدیدی به لیست نگرانی‌های فعالان اقتصادی اضافه کرد؛ قطع شدن اینترنت و بسته شدن راه‌های ارتباطی با دنیای خارج. شمشیر داموکلسی که هر لحظه ممکن است فرود بیاید و سوئیچ قطع اینترنت زده شود.
ظریفی گفته بود به گواه تاریخ رسانه‌ها وقتی وارد یک عصر رسانه‌ای شویم زمین و زمان هم نمی‌تواند ما را به دوره قبل برگرداند. سوال این پرونده هم این است که آیا قطع اینترنت در دنیای کنونی شدنی است؟ آیا به نام امنیت و هر چیز دیگری، می‌توان وضع ارتباطات را به چند دهه قبل بازگرداند یا نه؟
