طعنه یارانه‌ای

  معین حسین‌پور: اولین یارانه نقدی آذرماه سال 89، یعنی تقریباً 9 سال پیش ‌پرداخت شد. مبلغ یارانه در آن زمان 45 هزار و 500 تومان بود و البته تاکنون هم این عدد ثابت مانده است. طبق داده‌های مرکز آمار، شاخص قیمت مصرف‌کننده در سال 89 معادل 2 /34 واحد بوده و در سال 97، این شاخص به 9 /136 واحد رسیده است. یعنی اگر قرار باشد، ارزش یارانه نقدی سال 89 در پایان سال 97 لحاظ شود و تورم شش ماه نخست سال جاری را نادیده بگیریم، این عدد معادل 182 هزار تومان برای هر ایرانی خواهد بود. به عبارت دیگر، 45 هزار و 500 تومان فعلی، ارزشی در حدود 11 هزار تومان سال 89 را دارد. پس پرداختی یارانه‌ای دولت به مردم در حالت حقیقی به یک‌چهارم تقلیل یافته است. البته یارانه‌های پنهان، چون متناسب با نرخ ارز جابه‌جا می‌شوند (همچون فاصله قیمت بنزین در داخل با قیمت فوب خلیج‌فارس)، از ارزش‌شان کم نشده و در دو سال اخیر، با توجه به جهش نرخ ارز، بارشان سنگین هم شده است. در این بین علی مطهری، نماینده مجلس شورای اسلامی در لحنی کم‌سابقه گفت: «پرداخت یارانه نقدی به همه مردم کار خوبی نیست، مردم باید کار کنند و به دولت پول دهند نه اینکه آخر ماه دستشان دراز باشد که دولت چیزی به آنها بدهد.» او یارانه را مختص خانوارهای تحت پوشش کمیته امداد، سازمان بهزیستی، زنان بی‌سرپرست و اقشاری در این سطح دانست. سخنان مطهری فارغ از لحنش، مبتنی بر اصول اقتصادی است. در یک اقتصاد کارآمد و اشتغال‌زا، مردم کار می‌کنند و از محل درآمد خود، مالیات به دولت می‌پردازند تا وظایف حاکمیتی دولت، از جمله تولید کالاهای عمومی تامین مالی شود. اما صفت چنین اقتصادی، «کارآمد» بودنش است که به نظر اقتصاد ایران از این صفت فاصله قابل توجهی پیدا کرده است. در مورد یارانه نقدی، از ابتدا هم قرار نبود که به شکل دائمی و به طور مساوی بین همه مردم توزیع شود. در شرایط فعلی از خاصیت این عدد به حدی کاسته شده که مطابق اعلام سازمان برنامه و بودجه، سهم یارانه نقدی در پوشش هزینه‌های خانوار در خانوارهای شهری از ۱۱ درصد در سال ۱۳۹۰ به چهار درصد در سال ۱۳۹۷ افول کرده است. احتمالاً مردم برای پوشش چهار درصد از هزینه‌هایشان جلوی دولت دست دراز نکرده‌اند. کمااینکه با حذف 700 هزار نفر از لیست یارانه‌بگیران در یک ماه اخیر، کمتر از پنج درصد معترض به این اقدام بودند. در لحن علی مطهری، نوعی طلبکاری از مردم حس می‌شود. در حالی که این مردم نبودند که انتخاب کنند ماهی 45 هزار تومان یارانه بگیرند و در مقابل، قدرت خریدشان با این پول به یک‌چهارم کاهش یابد. مردم نه 45 هزار تومان را انتخاب کردند و نه تورم این سال‌ها را. اینکه اصلاح نظام یارانه‌ای صورت نمی‌گیرد و سیاست‌های حمایتی همچنان مانند سابق است، تصمیم سیاستگذاران بوده است یا مردم؟ شاید اگر قرار باشد لحن تند و طلبکارانه‌ای به‌کار گرفته شود، مخاطبش باید تصمیم‌گیران باشند. در این پرونده کارشناسان و صاحب‌نظران بررسی می‌کنند که رابطه میان دولت و مردم در ایران چگونه به وضعیت فعلی رسیده و نظام حمایتی جایگزین یارانه نقدی فعلی، چه گزینه‌ای می‌تواند باشد.