بازار داغ در فصل سرما

 مجید حیدری:‌ هفته گذشته بازارهای داخلی، روزهای پرنوسانی را پشت سرگذاشتند، به نحوی که تا روز چهارشنبه بهای سکه به بالای یک میلیون و 500 هزار تومان و نرخ دلار نیز به حدود چهار هزار و 400 تومان رسید. با این حال به نظر می‌رسد، این یک گذر موقت برای سکه و ارز بوده است. زیرا فضای بازار هفته گذشته تحت تاثیر فضای اجتماعی کشور، نوسان داشته و با آرام شدن این فضا در هفته‌های آینده، از میزان نوسان بالای این بازار نیز کاسته خواهد شد. افزایش قیمت دلار در هفته گذشته، با واکنش بازار‌ساز روبه‌رو شد و عرضه دلار برای کنترل قیمت‌ها از سوی صرافی‌های رسمی با قیمت کمتر از بازار ادامه یافت. اخبار داخلی از تحولات ایران، در بازارهای جهانی نیز اثرگذار بوده و تحلیلگران یکی از علل افزایش بهای نفت در روزهای ابتدایی سال 2018 را ریسک بازگشت تحریم‌های آمریکا عنوان می‌کنند.

در هفته دوم دی‌ماه، روند صعودی در بازار دلار و طلا، ادامه یافت، به نحوی که در روزهای زمستانی سال 96، دمای بازار همچنان بالا بود. روز شنبه، سکه تا نرخ یک میلیون و ۴۳۲ هزار تومان صعود کرد. این بالاترین قیمت فلز گرانبهای داخلی از اواخر آبان سال جاری بود. بخشی از رشد سکه ناشی از صعود اونس به بالای مرز هزار و ۳۰۰ دلار در بازارهای جهانی بود. در کنار این، حرکت افزایشی دلار در کانال چهار هزار و ۲۰۰ تومان دیگر عاملی بود که سکه را تحریک کرد. همسو با قیمت سکه، شاخص ارزی نیز به قیمت چهار هزار و 240 تومان صعود کرد که بیشترین قیمت ثبت‌شده دلار بود. در این روز، افزایش خریدهای ارزی، رشد نرخ حواله درهم و بالا رفتن ارزش دلار در کشورهای همسایه از جمله عواملی بودند که به رکوردزنی این ارز در بازار داخلی کمک کردند. یکی از اتفاقات دیگری که در بازار روز شنبه رخ داد، نزدیک شدن نرخ دلار نقدی به قیمت آن در معاملات امروزی بود. به گفته یکی از بازیگران باتجربه بازار، در مقاطعی از اولین روز هفته قیمت دلار در معاملات نقدی و امروزی یکسان شدند؛ این در حالی بود که در روزهای گذشته عموماً نرخ دلار در معاملات اعتباری در سطح پایین‌تری نسبت به معاملات نقدی قرار داشت.

در روز دوم هفته گذشته، هیجان در بازار ارز و سکه ادامه داشت. این فضای هیجانی بازار، موجب غافلگیری معامله‌گران خالی‌فروش و ورود تقاضای جدید به معاملات ارزی شد. در حالی که بازار در آخرین روزهای پرتقاضای فصلی خود به ‌سر می‌برد و همه نشانه‌ها حاکی از برگشت تقاضا به سطوح عادی‌تر بودند، هیجان‌های این روزها موجب شد که تقاضای جدیدی با ماهیت سفته‌بازانه به معاملات ارزی وارد شود. این تقاضا اگرچه بسیار محدود بود، اما به ‌واسطه کاهش حجم معاملات به‌ صورت برجسته‌تری در بازار نمود پیدا کرد. روز یکشنبه، دلار با ۵۷ تومان افزایش به قیمت چهار هزار و ۲۹۷ تومان رسید. این بیشترین افزایش روزانه در سال ۹۶ بود و دلار را به سقف تاریخی تازه‌ای رساند. بازار سکه نیز مرز یک میلیون و ۴۵۰ هزارتومانی را شکست و این فلز گرانبها روی عدد یک میلیون و ۴۵۶ هزار تومان قرار گرفت. این بیشترین رشد روزانه سکه از ۲۹ آبان ۹۶ بود و موجب شد که فلز گرانبهای داخلی به بالاترین قیمت از اواخر سال ۹۱ برسد. روز یکشنبه، علاوه بر دلار، یورو، پوند و درهم نیز افزایش قیمت را تجربه کردند. در این میان، بیشترین افزایش سهم یورو بود که با ۱۵۰ تومان رشد خود را به قیمت چهار هزار و ۲۵۰ تومان رساند. رشد غیرمنتظره یورو در شرایطی صورت گرفت که روز یکشنبه عمده بازارهای جهانی تعطیل بودند و نرخ برابری این ارز در برابر دلار تغییر خاصی نداشت.

در روز سوم، دلار به مرز چهار هزار و 299 تومان رسید و آمادگی خود را برای رسیدن به کانال بالاتر اعلام کرد. بخشی از معامله‌گران بازگشت دلار از سقف و کاهش سطح نوسانات آن را نشانه‌ای از احتمال پایان گرفتن جو روانی افزایشی در بازار عنوان کردند، این در حالی است که عده دیگری عرضه سنگین بازارساز را در کاهش نوسانات موثر دانستند.

یکی از بازیگران با‌تجربه بازار عنوان کرد، حتی بازیگران بازارساز در انتهای روز دوشنبه به‌طور مستقیم در میدان رو‌به‌روی پاساژ افشار اقدام به عرضه دلار کردند. صعود قیمت دلار، قیمت سکه را نیز در مسیر افزایشی قرار داد. سکه که در ابتدای این روز معاملات خود را با قیمت یک میلیون و ۴۵۴ هزار تومان آغاز کرده بود، در ادامه روز حتی سقف یک میلیون و ۵۰۰ هزارتومانی را تجربه کرد. در نهایت در این روز سکه با قیمت یک میلیون و ۴۹۰ هزار تومان به کار خود پایان داد که رشد ۳۴ هزارتومانی نسبت به روز پیشین داشت.

 عبور از مرز 4300 تومان

در روز سه‌شنبه، دلار از مرز چهار هزار و ۳۰۰ تومان گذر کرد، ولی نتوانست از مرز مقاومتی دوم یعنی عدد چهار هزار و ۳۵۰ تومان عبور کند. در چهارمین روز هفته، شاخص بازار ارز با قیمت چهار هزار و ۳۳۰ تومان به کار خود پایان داد که افزایشی ۳۱تومانی نسبت به قیمت بسته‌شده روز دوشنبه داشت. به گفته فعالان، دپوی ارزی از سوی صرافی‌های مجاز موجب شد بازیگران بازارساز از ابتدای روز سه‌شنبه به‌طور مستقیم وارد معاملات میدان روبه‌روی پاساژ افشار شوند و اقدام به فروش دلار کنند. با این حال، فاصله زیاد قیمت صرافی‌های بانکی با قیمت معاملاتی موجب شد تقاضای کاذب زیادی وارد بازار شود. با توجه به این فاصله، به نظر می‌رسد فشارهای بیرونی موجب شده است که بازارساز به جای سیاست پیشین مدیریت نوسانات، سعی کند قیمت‌ها را کنترل کند. روز سه‌شنبه بار دیگر سیاست عرضه ارز با قیمت پایین‌تر کلید خورد. در ابتدای روز سه‌شنبه در حالی که قیمت بازار در حوالی چهار هزار و ۳۰۰ تومان بود، بازیگران بازارساز با قیمت چهار هزار و ۲۷۸ تومان اقدام به عرضه ارز کردند. با این حال در ادامه روز قیمت دلار در بازار آزاد تا محدوده چهار هزار و ۳۵۰ تومان بالا رفت، ولی قیمت عرضه ارز توسط بازیگران بازارساز تغییری نکرد. در مقایسه با بازار دلار، روز سه‌شنبه فضای بازار سکه آرام‌تر بود؛ این فلز گرانبها در ساعات ابتدایی روز مرز یک میلیون و ۵۰۰ هزار تومان را شکست، ولی در نهایت با قیمت یک میلیون و ۴۹۴ هزار تومان به کار خود پایان داد که چهار هزار تومان بالاتر از روز پیشین بود.

در پنجمین روز هفته، دلار به یک قدمی کانال چهار هزار و 400 تومان رسید و سکه از مرز یک میلیون و 500 هزار تومان عبور کرد. روز چهارشنبه شاخص بازار ارز با 69 تومان افزایش به قیمت چهار هزار و 399 تومان رسید. به گفته فعالان، بخش زیادی از افزایش دلار در همان یک ساعت ابتدایی روز رقم خورد که بدون معامله خاصی حدود 70 تومان رشد کرد. روند افزایش قیمت به این‌گونه بود که خریداران قیمت‌های خود را به طور مرتب بالا می‌بردند، ولی همزمان هیچ معامله‌گری حاضر به فروش نبود. به گفته فعالان، شایعات پیرامون پرداخت مالیات ارزش افزوده برای حواله‌های درهم، تحرکات معامله‌گران غیررسمی در بازار، چگونگی توزیع ارز، حباب قیمت یورو و برخی دیگر از ارزها از جمله محرک‌هایی بودند که انتظارات بازار را تحت تاثیر قرار دادند. همزمان رشد شاخص ارزی در روزهای اخیر موجب شده که تعداد زیادی از افراد برای اولین بار وارد بازار شوند. به گفته یکی از فعالان، به طور عمومی زمانی که قیمت دلار از یکی دو سطح مقاومتی مهم عبور می‌کند، تقاضای جدید زیادی وارد بازار می‌شود. روز چهارشنبه بازار سکه نیز هیجانات خود را داشت، هیجانی که به حراج بانک کارگشایی نیز کشیده شد. در این روز هر سکه تمام بهار آزادی با 14 هزار تومان افزایش به قیمت یک میلیون و 508 هزار تومان رسید. این در حالی بود که بر اساس گزارش خبرگزاری‌ها در یکی از معاملات حراجی، سکه به بهای یک میلیون و 519 هزار تومان به فروش رفت.

بازدهی 8 /12درصدی در پاییز

بررسی آمارهای منتشر‌شده بر سایت بورس اوراق بهادار تهران در سه‌ماهه سوم سال نشان می‌دهد که شاخص کل بورس تهران در فصل پاییز حدود 11 هزار واحد رشد کرد و 10 کانال را پشت سر گذاشت. به این ترتیب، دماسنج تهران در ابتدای مهرماه از حدود 85 هزار و 832 واحد به حدود 96 هزار و 816 واحد در پایان آذرماه رسید که بازدهی در حدود 8 /12 درصد را ثبت کرد. عبور شاخص کل از سقف تاریخی در دی‌ماه 92 و عبور آن از کانال 89هزارتایی ورود به دوره رونق بازار را تقویت کرد.

اما به‌رغم عملکرد مثبت بازار بورس، در فصل پاییز، شاخص بازار بورس در هفته گذشته با روند کاهشی روبه‌رو شد و دو درصد از ارزش خود را از دست داد. بازار سهام پس از یک رالی پرشتاب و بی‌وقفه صعودی که منجر به رشد 20درصدی در شش ماه گذشته شد، در این هفته جدی‌ترین عقب‌نشینی هفتگی خود را از خرداد 95 ثبت کرد و با عقبگرد دودرصدی شاخص کل، بازدهی بورس در سال جاری به سطح 24 درصد بازگشت. همزمان، با رشد قیمت دارایی‌های ریسک‌گریز شامل ارز و سکه در هفته جاری، بورس تهران پس از مدت‌ها صدرنشینی، اینک با فاصله در جایگاه دوم لیست بازدهی بازارها پس از سکه قرار گرفته است. به گزارش «دنیای اقتصاد» با وجود افت بورس به دلایل سیاسی، توجه به این نکته حائز اهمیت است که در اثر رشد ممتد و سریع قیمت‌های سهام در فصل پاییز، شرایط بازار به گونه‌ای بود که مستعد یک موج کاهشی باشد و حال تحت تاثیر ریسک‌های سیستماتیک (غیراقتصادی) زمینه اصلاح قیمت‌های سهام فراهم شده است. در همین حال، حمایت گسترده برخی سرمایه‌گذاران حقوقی با هدف جلوگیری از تشدید افت قیمت‌ها، شدت کاهش شاخص را کنترل کرده است. از این منظر انتظار می‌رود در صورت بازگشت آرامش به فضای محیطی، بازار سهام شرایط عادی خود را پس از کاهش اخیر قیمت‌ها پیدا کند، به ویژه آنکه متغیرهای موثر بر سودآوری شامل نرخ ارز و قیمت‌های جهانی کماکان ضعف مشخصی از خود بروز نداده‌اند. اعلام تصمیم سازمان بورس مبنی بر اصلاح دستورالعمل افشای اطلاعات شرکت‌ها واکنش‌های متفاوتی را میان فعالان بازار برانگیخت. بر اساس این دستورالعمل، شرکت‌ها از انتشار گزارش پیش‌بینی درآمد فصلی ممنوع شدند و به جای آن مکلف به انتشار گزارش موسوم به «تفسیر مدیریت» شده‌اند که طی آن ارزیابی مدیریت از چشم‌انداز آتی با توجه به نتایج دوره اخیر اعلام می‌شود. ماهیت این گزارش‌ها به طور طبیعی به گونه‌ای است که پیش‌بینی مشخص و کمی از روند آتی آن هم بر اساس یک سناریوی مشخص ارائه نمی‌کند و وظیفه تحلیل اطلاعات را بر عهده استفاده‌کنندگان می‌گذارد. رصد واکنش‌ها به این گزارش جدید نشان می‌دهد بخش مهمی از فعالان بازار از این تصمیم استقبال نکرده و معتقدند با عنایت به نبود زیرساخت‌ها از جمله شرکت‌های مشاوره و تحلیلگران مجرب، این اقدام منجر به خلأ اطلاعاتی و زمینه‌ساز دستکاری قیمتی سهام بر اساس اطلاعات غیررسمی می‌شود. با این حال، با رجوع به تجربه بین‌المللی می‌توان دریافت که حذف گزارش‌های پیش‌بینی درآمد نه‌فقط در بازارهای توسعه‌یافته بلکه در بسیاری از کشورهای در حال توسعه نیز مدت‌هاست اجرا شده و علت آن هم به زمینه سوءاستفاده ناشی از انتشار رسمی پیش‌بینی سود از سوی شرکت‌ها (که ماهیتاً به دلیل تغییر عوامل اقتصادی با نوسان زیادی مواجه‌اند) مربوط است؛ وضعیتی که نمونه آن اخیراً در بورس تهران در وقایع مربوط به سهام کنتورسازی مشاهده شد.

شروع پرقدرت نفت

هفته گذشته، بازارهای جهانی به دلیل آغاز سال نو میلادی تعطیل بودند، اما شاخص‌های جهانی، از شروع پرقدرت طلای سیاه خبر دادند. بازار جهانی نفت اولین روز کاری سال ۲۰۱۸ را در اوج آغاز کرد. این شروع قدرتمند از ژانویه ۲۰۱۴ به این‌سو بی‌سابقه بوده است زیرا هر دو نفت شاخص بازار معاملات در روز سه‌شنبه را با قیمت بیش از ۶۰ دلار در هر بشکه کلید زدند. افزایش ریسک بازگشت تحریم‌های آمریکا علیه ایران به علت تجمعات شهری در روزهای اخیر و تداوم طرح کاهش تولید از سوی کشورهای عضو و غیرعضو اوپک، از مهم‌ترین دلایلی بوده‌اند که قیمت نفت‌های شاخص بازار را در اوج قرار داده‌اند. هرچند تحلیلگران رویترز عقیده دارند «حتی اگر اتفاقات اخیر در ایران نیز رقم نمی‌خورد، بازار نفت روندی رو به رشد داشت»؛ با این حال نمی‌توان از تحولات ایران و اثرگذاری آن بر بازار جهانی نفت چشم پوشید.

کمتر از دو هفته دیگر رئیس‌جمهور آمریکا درباره بازگشت احتمالی تحریم‌های آمریکا علیه ایران تصمیم خواهد گرفت. این در حالی است که تجمعات روزهای اخیر در برخی شهرهای ایران، ریسک بازگشت تحریم‌های آمریکا علیه کشور و از کار افتادن سیستم برجام را افزایش داده است. این ریسک با دو اثر متفاوت در داخل ایران و بازار جهانی نفت همراه خواهد بود. به عقیده کارشناسان چنانچه تحریم‌های آمریکا بار دیگر علیه ایران اعمال شود، اگرچه روند تولید و صادرات نفت کشور را به سطح پیش از برجام نخواهد رساند اما قطعاً فروش آن با تنگناهایی همراه خواهد شد.

بر اساس آمارهای موجود، میزان واردات چهار مشتری عمده آسیایی ایران در ماه نوامبر ۲۰۱۷ نسبت به مدت مشابه سال گذشته ۲۹ درصد کاهش داشته و به کمترین سطح از آوریل ۲۰۱۶ رسیده است. تداوم یا تشدید این ‌روند در حالی مشکلات کاهش درآمدهای نفتی را به کشور تحمیل می‌کند که برای بازار جهانی نفت مزیت به شمار می‌رود زیرا باعث خروج تولیدات ایران از بازار اشباع‌شده نفت خام می‌شود. خروج احتمالی نفت ایران از معاملات جهانی، به خصوص می‌تواند به نفع بزرگان عضو و غیرعضو اوپک باشد که در تلاش‌اند در قالب طرح کاهش تولید، بازار نفت را به تعادل برسانند. به این ترتیب به نظر می‌رسد یکی از مهم‌ترین عوامل تاثیرگذار در بازار جهانی نفت در سال ۲۰۱۸، ایران و تحولات آن باشد، هرچند تحولات خاورمیانه و عربستان نیز از اهمیت بسزایی برای معامله‌گران طلای سیاه برخوردار است.

شوک قیمتی بنزین در عربستان

هفته گذشته، افزایش 80درصدی بهای بنزین در عربستان، نشان از تغییر سیاست‌های این کشور، در خصوص اعطای یارانه به این حامل انرژی بود. آن‌طور که خبرگزاری رویترز اعلام کرده است، خبرگزاری دولتی اس‌پی‌ای (آژانس خبری سعودی) روز گذشته خبر از افزایش نرخ بنزین در عربستان با سه هدف افزایش بهینه‌سازی مصرف، تنوع‌بخشی به درآمدهای دولت و قطع وابستگی این کشور به درآمدهای نفتی داده است.

بر این اساس، نرخ بنزین با اکتان ۹۱ از ۷۵ /‌۰ ریال سعودی با ۸۳ درصد افزایش به ۳۷ /‌۱ ریال رسید. بهای بنزین سوپر یا همان اکتان ۹۵ اما با ۱۲۷ درصد رشد قیمت از ۹ /‌۰ ریال سعودی به ۰۴ /‌۲ ریال رسید. بر اساس نرخ برابری دلار به ریال سعودی، می‌توان گفت بنزین سوپر در حال حاضر در این کشور ۴ /‌۵۴ سنت و بنزین معمولی ۵ /‌۳۷ سنت به فروش می‌رسد. این رشد قیمت در نرخ بنزین در حالی رخ داده که پیش از این برخی منابع آگاه افزایش قیمت‌ها را ۸۰ درصد اعلام کرده بودند.

بر اساس یک طرح مالی بلندمدت که ماه گذشته منتشر شد، عربستان قصد دارد تا سال ۲۰۲۳ یارانه پرداختی به انرژی را کاملاً متوقف کند و از این سال به بعد انواع سوخت بر اساس قیمت‌های جهانی و به شکل آزاد قیمت‌گذاری خواهد شد. این هدف‌گذاری در حالی انجام شده که قیمت‌های تعیین‌شده در حال حاضر نیز با قیمت‌های جهانی فاصله چندانی ندارد و دولت سعودی با وجود درآمد سرشاری که از تولید روزانه ۱۰ میلیون بشکه نفت در روز به دست می‌آورد، یارانه چندانی برای سوخت پرداخت نمی‌کند. در واقع قیمت فوب خلیج فارس بنزین اکتان ۹۱ ماه گذشته حدود ۴۳ سنت برای هر لیتر بود. از این‌رو دولت سعودی برای هر لیتر بنزین معمولی تنها ۵ /‌۵ سنت یارانه پرداخت می‌کند. این رقم در طول سال بسته به مسیر قیمت‌های جهانی که ممکن است از ۴۳ سنت بیشتر یا کمتر شوند، تغییر خواهد کرد.

رکوردشکنی با صعود متوالی

هفته گذشته، بازار طلا شاهد یک رکورد پس از نیم‌قرن بود. طلا در روز سه‌شنبه پس از کاهش پنج‌دلاری، به قیمت 1317 دلاری ابتدای روز خود بازگشت. اونس فلز زرد در حالی سه‌شنبه را با رشد سپری کرد که رکورد جدیدی پس از 47 سال به ثبت رساند. دوازدهمین روز متوالی که طلا رشد مثبت داشته در این روز ثبت شد. این بازه زمانی، از ابتدای دهه 1970 میلادی تاکنون بی‌سابقه بود. فلز زرد طولانی‌ترین دوره زمانی با رشد متوالی روزانه از ابتدای دهه 1970 را ثبت کرد. با پایان معاملات طلا در روز سه‌شنبه دوازدهمین روز فعال بازارها (بدون احتساب روزهای تعطیل) با رشد مثبت برای فلز گرانبها محقق شد. این تقویت متوالی از زمان لغو سیستم «استاندارد طلا» در پایان سال 1971 میلادی بی‌سابقه بوده است. طلا روز سه‌شنبه، اولین روز فعالیت خود در سال 2018 را با قیمت 1302دلاری استارت زده بود و تا انتهای شب 1320 دلار نیز معامله شد. رشد 18دلاری اونس فلز زرد در این روز باعث شد دوازدهمین روز متوالی مثبت برای این فلز به ثبت برسد. طلا طی این روزها نزدیک به 90 /4 درصد رشد کرده بود. مشاهده سایر رکوردهای طولانی و پیاپی طلا در سال‌های پیشین، یک دوره 11روزه در سال 2011 را نشان می‌دهد که با رشد هشت‌درصدی قیمت اونس همراه شده بود. در ابتدای سال 1970 میلادی نیز یک دوره 10روزه با رشد سه‌درصدی در تاریخچه طلای جهانی ثبت شده است. استاندارد طلا در سال 1971 پس از یک دوره تورمی در آمریکا برای همیشه لغو شد.