معضل بازار‌گشایی

آمارهای سازمان توسعه تجارت نشان می‌دهد طی 12 ماه سال 1395 صادرات 9 گروه محصولات غذایی شامل روغن نباتی، اسانس و عرقیات، محصولات خوراکی گوناگون، فرآورده‌های غلات، بیسکویت، نان‌شیرینی، فرآورده‌های لبنی، خمیرهای غذایی، ماکارونی و خمیرمایه، رب گوجه‌فرنگی، قند و شکر و فرآورده‌های آن از لحاظ ارزش افزایش داشته‌اند و چهار گروه شامل کمپوت و کنسرو، کنستانتره و آبمیوه، عسل و نوشیدنی‌ها با کاهش ارزش روبه‌رو شده‌اند. از میان این دسته از محصولات غذایی، صادرات فرآورده‌های لبنی با 19 درصد بیشترین افزایش و صادرات کنستانتره و آبلیمو با 29 درصد، بیشترین کاهش صادرات محصولات غذایی در 12 ماه سال 1395 را از آن خود کرده‌اند و بسیاری از کارشناسان معتقدند در سال 1395 رکورد صادرات محصولات لبنی شکسته شده است. بر اساس آمار سازمان توسعه تجارت صادرات سایر محصولات نیز از جمله فرآورده‌های غلات7 /3، بیسکویت، نان‌شیرینی و انواع شکلات 10، خوراکی‌های گوناگون 4 /14، روغن نباتی 6 /15، اسانس و عرقیات 6 /16، خمیرهای غذایی، ماکارونی و خمیرمایه دو، رب گوجه‌فرنگی یک و قند و شکر و فرآورده‌های آن 1 /4 درصد افزایش نشان می‌دهند. در مقابل روند صادرات کمپوت و کنسرو 5، عسل 16 و نوشیدنی‌ها 10 درصد کاهش داشته‌اند.

درست است که بر اساس این آمار در صادرات برخی از محصولات غذایی پیشرفت خوبی داشته‌ایم اما ناگفته نماند که به طور کلی همچنان در بحث صادرات با مشکلاتی روبه‌رو هستیم چرا که در مواردی همچون شناسایی بازارهای هدف، سیاست‌های خارجی، مسائل اقتصادی، نرخ تورم، نرخ ارز، بسته‌بندی محصولات و... با کاستی‌هایی مواجه هستیم. برای مثال بسته‌بندی زیبای محصولات یکی از ساده‌ترین راهکارها برای مورد استقبال قرار گرفتن آنها در سایر کشورها به شمار می‌رود اما متاسفانه مشاهده می‌شود که در این زمینه همچنان با کاستی‌های زیادی روبه‌رو هستیم. حتی گفته می‌شود به‌رغم آنکه تولید زعفران در کشوری مانند اسپانیا بسیار پایین است اما سالانه مقدار زیادی از این محصول را از کشور ما خریداری کرده و به اسم خود بسته‌بندی و صادر می‌کند. کارشناسان بر این باورند که موضوعات اینچنینی و صادرات فله‌ای خرما، زعفران، پسته، کشمش و... در سال‌های اخیر به اعتبار کالاهای ایرانی آسیب‌های جدی زده است. از طرفی گفته می‌شود نوسانات تولید محصولات کشاورزی در سال 1395 و افزایش هزینه‌های تولید، از جمله مهم‌ترین نگرانی‌های تولید و صادرات محصولات این گروه است که با تاثیرپذیری از این عوامل، وضعیت صادرات این محصولات در سال گذشته افت و خیزهایی داشته است. همچنین تنش‌هایی که در سال‌های اخیر در کشورهای همسایه پدید آمده است، تا حدودی صادرات ما به این کشورها را تحت‌الشعاع قرار داده است.

 با تمام این تفاسیر می‌توان عنوان کرد که یکی از راهکارهای اصلی موجود برای حضور موفق صنایع غذایی کشورمان در بازارهای جهانی شناسایی بازارهای هدف است تا به این ترتیب تولیداتی متناسب با سلایق و نیازهای این کشورها داشته باشیم. اما اکنون شناسایی بازارهای هدف در چه وضعیتی قرار دارد و صنایع غذایی ایران چقدر آمادگی حضور در بازارهای منطقه را دارند؟ برای پاسخ به این سوالات با حمید صافدل، رئیس سابق سازمان توسعه تجارت به گفت‌وگو پرداختیم.