سکوت بازارها

دستورالعمل جدید بانک مرکزی برای مهار نرخ سود سپرده‌ها ابلاغ شد. اگرچه اصل اجرای این فرمان از سوی کارشناسان نظام بانکی زیر سوال است و بسیاری معتقدند امسال هم مانند سال گذشته، بانک‌ها به اجرای این فرمان تن نمی‌دهند، اما سوال دیگر این است که اگر این فرمان اجرا شود، تاثیر آن بر دیگر بازارها چیست؟ آیا کاهش نرخ سود سپرده‌ها می‌تواند سپرده‌های بانکی را به دیگر بازارها روانه کند یا بازار سپرده مانند چند سال اخیر، همچنان جذابیت خود را حفظ می‌کند؟ چند عامل متعدد نشان می‌دهد با این کاهش دستوری نرخ سود، بانک‌ها همچنان عنوان «محبوب‌ترین مکان» برای جذب سپرده‌ها را حفظ خواهند کرد. بر اساس بخشنامه جدید، کاهش نرخ سود سپرده‌ها «عطف بما سبق» نمی‌شود و نرخ سود سپرده‌های پیشین به روال قبل خواهد بود. از طرفی گزارش‌های میدانی حاکی است بانک‌ها پیش از سررسید موعد مقرر بانک مرکزی، در فراخوانی سپرده‌گذاران خود را تشویق کرده‌اند که سپرده‌های کوتاه‌مدت خود را به سپرده‌های بلندمدت تبدیل کنند. با توجه به این دو عامل و در شرایطی که بانک‌ها همچنان به سپرده‌های پیشین سود 20 درصد بدهند، احتمال نمی‌رود سپرده‌گذاران بخواهند سپرده‌های خود را از یک بازار با سود تضمین‌شده و درجه نقدشوندگی بسیار بالا، به دیگر بازارهای موجود منتقل کنند. بر این اساس کارشناسان اقتصادی معتقدند کاهش نرخ سود، تغییری در آرایش بازارها حداقل در کوتاه‌مدت ایجاد نخواهد کرد. اما آیا نرخ سود 10 و 15 درصد برای سپرده‌گذاران جدید جذاب است و این نرخ می‌تواند سپرده‌های جدید برای بانک‌ها بیاورد؟ کارشناسان اقتصادی معتقدند چند عامل در جذب منابع به سمت یک بازار موثرند. مهم‌ترین عامل مقایسه نرخ بازدهی بازارها با یکدیگر است. بانک‌ها در چند سال گذشته در حافظه شفاهی مردم، بالاترین بازدهی قطعی را داشته‌اند. بازدهی که مشابه آن در بازارهایی مانند سکه و ارز، سهام و مسکن دیده نمی‌شود. از طرفی قیمت سکه، ارز و مسکن در چند سال اخیر کاملاً ثابت بوده است. البته کارنامه بازارها در مردادماه امسال نشان می‌دهد بیشترین بازدهی متعلق به بازار سهام بوده است (1 /2 درصد). دلار، نرخ سود و نرخ سکه هم به ترتیب با بازدهی 6 /1، 25 /1 و 7 /0‌درصدی در رتبه‌های بعدی قرار گرفته‌اند. اگرچه بر اساس این گزارش احتمالاً بازار سهام و دلار باید جذاب‌تر از سپرده‌گذاری در بانک باشد، اما فاکتورهای دیگری هم در رفتار سرمایه‌گذاران تاثیر می‌گذارد. بازدهی انتظاری، ریسک‌پذیری و میزان نقدشوندگی از دیگر معیارهای مهم در تصمیم‌گیری برای هدایت سرمایه‌هاست. چند فاکتوری که به طور قطع سپرده‌گذاری در بانک نمره بهتری در مقایسه با دیگر بازارها از آن خواهد گرفت. چون سپرده‌گذاری در بانک هم کمترین ریسک را دارد و هم بالاترین درجه نقدشوندگی را؛ دو ویژگی‌ای که بازار ارز رتبه دوم را در آن می‌گیرند. بازار سهام یک پله پایین‌تر و بازار مسکن احتمالاً به دلیل درجه نقدشوندگی بسیار پایین در انتهای این رتبه‌بندی خواهد بود. اما مساله دیگری هم وجود دارد. کاهش دستوری نرخ بهره در سال‌های اخیر یک تجربه ناکام بوده و سپرده‌های بانکی را تغییر نداده است. این تجربه احتمالاً بازارها را تا مدتی بدون تغییر و در حالت آماده‌باش نگه دارد. سرمایه‌گذاران منتظر خواهند ماند که جدیت بانک مرکزی در اجرای این بخشنامه از یک‌سو و فن‌بدل‌های بانک‌ها برای خنثی کردن آن از سوی دیگر را ببینند.