دردسر بزرگ

78 ماه یا شش سال و شش ماه است که قانون هدفمندی یارانه‌ها اجرا می‌شود. دولت ماهانه سه هزار و 400 میلیارد تومان، سالانه بیش از 40‌هزار میلیارد تومان و در مجموع 265 هزار میلیارد تومان یارانه نقدی پرداخت کرده است. رقمی چهار برابر بودجه مصوب عمرانی سال 96 و 5 /17 برابر بودجه محقق‌شده بخش عمران در سال 95.

دولت از پرداخت یارانه‌های نقدی گله دارد و آن را «مصیبت عظمی» و «عذاب الیم» می‌داند. مجلس به شیوه اجرای یارانه‌ها نقد جدی دارد و اقتصاددانان همه متفق‌القولند که این دردسر بزرگ باید به نحوی پایان یابد. تغییر مسیر هدفمندی یارانه‌ها موضوع مورد وفاق این سه گروه است اما چه شده که با همه انتقادات و هزینه‌های مالی گزاف، تغییری در مسیر کنونی رخ نمی‌دهد؟

هزینه سیاسی شاید مهم‌ترین عامل نگران‌کننده دولت و مجلس است. اما این تغییر در دولت یازدهم که مردان اقتصادی‌اش از منتقدان بزرگ طرح هدفمندی بودند، باید کلید می‌خورد. تغییری که با گذشت چهار سال عملی نشد. در چهار سال گذشته فرصت اصلاح این مسیر از دست رفت و فشار هزینه‌های این طرح به خصوص در شرایط افت قیمت نفت به اقتصاد ایران بیش از پیش آسیب رساند. معاون وزیر نفت چندی پیش در گفت‌وگویی عنوان کرده بود که یارانه‌ها رمق صنعت نفت و گاز را گرفته و صنعت گاز در حالی که برای تامین اعتبار کشیدن خط لوله مشکل دارد، باید ماهانه رقم بزرگی را به یارانه‌ها تخصیص دهد.

حال به نظر می‌رسد 78 ماه زمان کافی است که هم تبعات و عواقب یک طرح به روشنی مشخص شود و هم برای حل آن چاره‌ای اندیشیده شود. اکنون انتظار می‌رود دولت دوازدهم -که در کارزار انتخابات به شعارهای پوپولیستی تاخت- «پرداخت یارانه اقتصاد به سیاست را خاتمه دهد» و به دور از نگرانی‌های سیاسی و با وجود تورم تک‌رقمی اقتصاد و یک تجربه بزرگ در پشت سر، قدمی قاطع و اصولی در حوزه یارانه‌ها بردارد و پرداخت‌های بی‌حساب‌وکتاب نقدی را خاتمه دهد و آن را هدفمند کند. به خصوص که دولت امسال، مساله افزایش درآمد دو دهک پایین درآمدی جامعه را هم اجرا کرد و بسیاری این اقدام را شاهدی برای شروع تغییرات طرح دانستند.

از طرف دیگر هم مسعود نیلی، مشاور اقتصادی حسن روحانی و هم وزیر اقتصاد و دارایی، هر دو در گفت‌وگوهایی که با سالنامه تجارت فردا داشتند صراحتاً عنوان کرده بودند که سال 96 سال اصلاحات اقتصادی و کلید زدن «تصمیمات سخت» و ترک «تصمیمات بد» است.

 اجماعی کلی در بدنه دولت، مجلس و اقتصاددانان در خصوص هدفمندی ایجاد شده و انتظار می‌رود دولت یک‌بار برای همیشه این دردسر بزرگ اقتصادی را حل کند. به خصوص اکنون که مجلس همکاری بیشتری هم با دولت دارد. اما سوال اصلی این است که مسیر درست برای اجرای این طرح چیست؟ تغییر شیوه هدفمندی چگونه باید انجام شود که کمترین آسیب‌های احتمالی را برای تولید و اقشار کم‌درآمد داشته باشد؟ آیا باید تغییرات را از قیمت حامل‌های انرژی شروع کرد یا حذف یارانه‌ها؟ نقطه شروع تغییرات کجاست؟ اینها سوالاتی است که در این پرونده به آنها پاسخ داده‌ایم.