حیف آب

  جواد حیدریان: هدررفت آب در همه کشورها به‌خصوص کشورهای توسعه‌یافته جدی گرفته می‌شود. هدررفت آب از طریق شبکه‌های توزیع و لوله‌های انتقال آب شهری با آغاز توزیع مدرن آب مورد توجه نهادها و ساختارهای مدیریت آب بوده است. چرا که آب شهری به دلیل هزینه‌ای که برای تصفیه، نگهداری و انتقال آن صورت می‌گیرد از اهمیت بالایی برخوردار است. ممکن است این تصور به وجود بیاید که وقتی آب در ایران عمدتاً از طریق کشاورزی ناپایدار و جانمایی غلط صنایع و مواردی از این دست تلف می‌شود، نگرانی درباره هدررفت آب از طریق لوله‌کشی‌های شهری و روستایی و شبکه‌های توزیع و لوله‌های انتقال آب بی‌مورد است! اما واقعیت این است که این نگرانی بی‌مورد نیست چرا که آب قابل شرب در شهرهای مختلف ایران آب پرهزینه‌ای است و در ایران خشک و کم‌بارش اگر مدیریت درستی بر شبکه‌های توزیع و بهبود کیفیت شبکه‌ها و لوله‌های فرسوده صورت بگیرد شاید جلوی هدر‌رفت حدود یک‌سوم آب مورد نیاز مردم در شهرها گرفته شود. از سویی اگر همین آب به درستی مدیریت شود، دیگر نیاز به احداث سد جدید یا پروژه‌های انتقال آب بین‌حوضه‌ای نیز وجود ندارد. اما باید پذیرفت ساختارهای مدیریت آب به جای سرمایه‌گذاری در بهبود کیفیت توزیع شبکه‌های آب علاقه‌مند به یافتن منابع جدید آب هستند چرا که این آب جدید برای آنها ارزان‌تر به دست می‌آید. این نگاه ناپایدار و منفعت‌طلبانه شوربختانه در بخش‌هایی از شرکت‌های زیرمجموعه وزارت نیرو به وضوح نرمالیزه شده است. بر اساس آمار سازمان‌های متولی در ایران، در بخش شهری و خانگی که آب شرب مورد استفاده قرار می‌گیرد و حدود شش درصد از کل آب مصرفی کشور را تشکیل می‌دهد، 30 تا 32 درصد اتلاف آب به سبب فرسودگی لوله‌های انتقال و توزیع آب رخ می‌دهد. از سوی دیگر از میزان آب مصرفی در شهرها، تنها 20 درصد برای مصارف شرب مورد نیاز است و در حدود 80 درصد از آب مصرفی در شهرها برای سایر موارد مورد استفاده قرار می‌گیرد که نیازی به هزینه‌های تصفیه ندارد. با این حال به دلیل تفکیک نشدن آب شرب شهری با آب مورد نیاز برای مصارف غیرشرب، آب هزینه‌شده و تصفیه‌شده در ایران به شکل غیرمتعارفی تلف می‌شود که در اغلب کشورهای توسعه‌یافته به دلیل تفکیکی که صورت گرفته از هزینه اضافی در این زمینه پرهیز می‌شود. به استناد مستندات ارائه‌شده از سوی شرکت آب و فاضلاب کشور، در سال 1399 بیش از یک میلیارد و 131 میلیون مترمکعب از هشت میلیارد و 379 میلیون مترمکعب آب شرب تصفیه‌شده در قالب هدررفت ظاهری به دست مصرف‌کننده نهایی نرسیده است. بر اساس این آمار، تفکیک میزان هدررفته ظاهری بیانگر آن است که 411 میلیون مترمکعب از میزان هدر‌رفت آب ظاهری کشور مرتبط با مصارف غیرمجاز است، 19 میلیون مترمکعب مرتبط با خطای مدیریت داده‌ها و سیستم به حساب می‌آید و 528 میلیون مترمکعب دیگر نیز به دلیل عدم دقت تجهیزات اندازه‌گیری هدر می‌رود و هدررفت آب به معنای تولید فاضلاب بیشتر است.