وام تنگدستان
آیا سیستم بانکی باعث تشدید فقر می‌شود؟
معاون رفاهی وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی گفته است: «مطالعاتی انجام شده که بر اساس نتایج آن، تنها ۱۲ درصد از خانواده‌های ایرانی از وام و تسهیلات بانکی استفاده می‌کنند و دسترسی دهک‌های ثروتمند جامعه به این تسهیلات سه برابر دهک‌های پایین جامعه است.»
ابراهیم علیزاده: معاون رفاهی وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی گفته است: «مطالعاتی انجام شده که بر اساس نتایج آن، تنها ۱۲ درصد از خانواده‌های ایرانی از وام و تسهیلات بانکی استفاده می‌کنند و دسترسی دهک‌های ثروتمند جامعه به این تسهیلات سه برابر دهک‌های پایین جامعه است.» آن‌طور که ایسنا گزارش داده، احمد میدری 13 آذرماه امسال در همایش «تعاون راه سوم اقتصاد» اعلام کرده: «سیستم‌های بانکی کشور عمیق و بزرگ نیستند و لازم است در شیوه توزیع تسهیلات آنها تغییراتی به وجود آید.» وی با گلایه از دسترسی بیشتر دهک‌های ثروتمند به تسهیلات بانکی نسبت به دهک‌های پایین جامعه تصریح کرد: «سیستم‌های بانکی با این شیوه فقر را تشدید می‌کنند.» اما آیا بانک‌ها می‌توانند به اقشار ضعیف جامعه برای بازپرداخت تسهیلات اعتماد کنند؟ تسهیلات خرد چه سهمی از کل تسهیلات پرداختی بانک‌ها دارند؟ سیستم بانکی چگونه می‌تواند نقشی موثر در فقرزدایی داشته باشد؟
طبق آخرین بررسی مرکز آمار از بودجه خانوار ایرانی، هزینه‌های ثروتمندترین دهک جامعه بیش از 14 برابر ضعیف‌ترین دهک است. اما آیا صرفاً بیشتر بودن هزینه‌های ثروتمندان مبین نیاز بیشتر آنها به منابع مالی بانک‌هاست؟ این اقشار بیشتر چه نیازهایی دارند؟ طبق بررسی مرکز آمار ایران بیشترین هزینه‌های دهک دهم جامعه که ثروتمندترین قشر کشور محسوب می‌شوند سه بخش «مسکن، آب، برق، گاز و سایر سوخت‌ها»، «خوراکی‌ها و آشامیدنی‌ها» و «حمل‌ونقل» است. در دهک اول جامعه نیز وضعیت در دو بخش اول به همین شکل است اما سومین موردی که بیشترین هزینه این خانوار را به خود اختصاص می‌دهد «کالاها و خدمات متفرقه» است. اما آیا نیاز به تامین کالا و خدمات به منزله آن است که خانوار دهک اول باید امکان بیشتری برای دریافت تسهیلات بانکی داشته باشد؟
از سوی دیگر طبق همین بررسی بیش از یک‌چهارم خانوارهای ایرانی هیچ فرد شاغلی ندارند. هزینه این خانوار بی‌شاغل از متوسط هزینه ناخالص داخلی خانوار هم پایین‌تر است، وضعیتی که نشان می‌دهد خانوار ایرانی نیاز قابل توجهی به شغل هم دارد. اما نظام بانکی چگونه می‌تواند تامین این نیاز را مدنظر قرار دهد؟ آیا تامین کالاها و خدمات با تسهیلات بانکی می‌تواند به فقرزدایی خانوار کمک بیشتری کند یا به اشتغال بیشتر در کشور؟ اصلاً کارکرد سیستم بانکی در هر کشوری این است که برای زدودن فقر و تامین مایحتاج اولیه فقرا تسهیلات پرداخت کند؟
در سوی دیگر عملکرد بانک‌ها نشان می‌دهد آنها بیشتر از پرداخت تسهیلات خردی مثلاً برای خرید کالا، به دنبال دادن تسهیلاتی به بخش‌های مولد کشور هستند. کارنامه تسهیلات پرداختی به بخش‌های مختلف در نیمه نخست امسال نشان می‌دهد حدود 64 درصد تسهیلات بانکی با هدف «تامین سرمایه در گردش»، 9 درصد برای «ایجاد» بوده و تنها حدود هفت درصد برای خرید کالای شخصی و حدود چهار درصد هم برای خرید مسکن بوده است. اما آیا می‌توان بر این رفتار بانک‌ها خرده گرفت که بیش از تسهیلات خرد، با دادن تسهیلات برای بخش مولد باعث تشدید فقر می‌شوند؟ آیا پرداخت تسهیلات کلان برای بخش‌های تولید و اشتغالزایی نمی‌تواند در راستای فقرزدایی باشد؟
