ویتامین تورم

مجید حیدری: خالص بدهی بانک‌ها به بانک مرکزی یکی از اجزای پایه پولی محسوب می‌شود. در سال‌های گذشته این عامل اغلب دلیل اصلی رشد پایه پولی محسوب می‌شده و باعث شده رشد پایه پولی در سطح بالایی قرار بگیرد. حجم بالای پول پرقدرت ایجادشده در اقتصاد در نهایت با ضریب فزاینده بالا، تبدیل به نقدینگی شده است و باعث شده این روزها به یکی از معضلات اصلی اقتصاد تبدیل شود. با توجه به تغییرات انتظارات تورمی، این حجم نقدینگی باعث شده که نهایتاً نرخ تورم در ماه‌های اخیر، رکوردهای جدیدی را ثبت کند. در صورت کنترل نکردن، بدهی بانک‌ها به بانک مرکزی در نهایت کنترل نرخ تورم نیز در بلندمدت میسر نخواهد شد.

در این خصوص مسعود نیلی معتقد است که بدهی بانک‌ها به بانک مرکزی با شیبی فراتر از سایر متغیرها در حال افزایش است به نحوی که در سال ۹۶ نسبت به سال ۸۱ بدهی بانک‌ها به بانک مرکزی ۵۶ برابر، نقدینگی ۳۶ برابر و پایه پولی ۱۸ برابر شده است. این به آن معناست که بدهی بانک‌ها به بانک مرکزی عنصر مسلط در افزایش پایه پولی بوده که از قبل در جریان است و تبدیل به نیروی محرکه اصلی افزایش پایه پولی شده است. این اقتصاددان با بیان اینکه بدهی بانک‌ها به بانک مرکزی عنصر مسلط در افزایش پایه پولی بوده است، به این نکته اشاره کرده است که به دلیل مساعد نبودن شرایط برای اصلاح نظام بانکی باید به مهار نظام بانکی فکر کرد. از نگاه او، از اواخر دهه ۸۰ و به‌خصوص سال ۹۰ به بعد بدهی بانک‌ها به بانک مرکزی تبدیل به عامل مسلط در افزایش پایه پولی بوده و البته روند افزایش قیمت نیز متوقف شده است. بررسی گزارش بانک مرکزی از بدهی‌های بانک‌ها به بانک مرکزی نشان از رشد ۴ /۳۶درصدی در تیرماه سال جاری به نسبت تیرماه سال گذشته است. بر اساس گزارش بانک مرکزی بدهی بانک‌ها به بانک مرکزی در تیرماه به سطح ۱ /۱۴۷ هزار میلیارد تومان رسیده است که به نسبت خردادماه با ۴ /۷ هزار میلیارد تومان افزایش مواجه بوده است. این افزایش رشد ماهانه پنج‌درصدی را رقم زده است و نشان می‌دهد بانک‌ها در تیرماه سال جاری روزانه ۲۴۶ میلیارد تومان به بانک مرکزی بدهکارتر می‌شوند. حال آنکه میانگین بدهی بانک‌ها به بانک مرکزی در فصل بهار سال جاری روزانه حدود ۸۶ میلیارد تومان بوده است. در واقع در تیرماه بدهی بانک‌ها با رشد ۲۸۸درصدی به نسبت میانگین فصل بهار مواجه بوده است.

بدهی بانک‌ها به دو شکل خط اعتباری بانک مرکزی و اضافه‌برداشت‌ها نمود پیدا می‌کند که در هر دو صورت اثر افزایشی بر پایه پولی یا پول پرقدرت دارد. در تیرماه سال جاری به دلیل تسریع خروج منابع مدت‌دار بانک‌ها و اعمال سیاست‌های تکلیفی، میزان بدهی بانک‌ها به بانک مرکزی رشد کرده است. از سوی دیگر رشد بدهی بانک‌های خصوصی و موسسات اعتباری، از بانک‌های تخصصی و تجاری بیشتر بوده است. آمار بانک مرکزی از بدهی‌های بانک‌های غیردولتی و موسسات اعتباری به بانک مرکزی نشان می‌دهد که این رقم به حدود ۹ /۹۶ هزار میلیارد تومان رسیده است که به نسبت مدت مشابه سال گذشته حدود ۲ /۹۶ درصد افزایش داشته است.