مردی که به هتل پنج‌ ستاره نرفت

اگر بخواهیم از میان تیم اقتصادی دولت یازدهم یک چهره شاخص را با هر روش و معیاری انتخاب کنیم بدون تردید به یک نام می‌رسیم: بی‍ژن زنگنه، وزیر نفت. یکی از چهره‌های نسل طلایی دانشجویان دانشکده فنی دانشگاه تهران در دهه 50 که پیش از آنکه مهندس باشد، اندیشه‌ورزی است که پس از انقلاب توانست در مصادر مهم مدیریتی کشور حضور یابد. او و چهره‌هایی همچون محمدرضا عارف، طهماسب مظاهری، عباس آخوندی، حبیب‌الله بیطرف، علی‌اصغر فانی، غلامرضا منوچهری، مرحوم رحمان دادمان، حسین دهقان و... از جمله فارغ‌التحصیلان دانشکده فنی بودند که توانستند خیلی زود خلأ مدیران رژیم گذشته را پر کنند.

زنگنه اما در میان آنها با 26 سال دوره تصدی پست عالی مدیریتی در نظام جمهوری اسلامی ایران، پرچمدار است. سال 92 که او دوباره سکان نفت را در دست گرفت وارث کشتی توفان‌زده‌ای بود که از گردابی به گردابی دیگر می‌رفت. زنگنه به اوضاع آشفته نفت واقف بود و خودش هم در جلسه رای اعتماد سال 92 به نمایندگان مجلس گفته بود که با رای اعتمادشان قرار نیست او را به هتل پنج ستاره بفرستند و هم از این رو برنامه‌هایش را بسیار حساب‌شده اجرا کرد.

سال 95 در حوزه دیپلماسی نفتی، عملکرد زنگنه فراتر از تصورات بود. استعداد مهندسی زنگنه و انتخاب شیوه‌های حل مساله او هرچند شاید در ابتدا به خوبی درک نشود اما گذشت زمان درستی تصمیماتش را بارها اثبات کرده است. فروردین‌ماه 95 و در حالی که هنوز دو ماه از اجرایی شدن برجام نگذشته بود، وزارت نفت ایران توانست با افزایش 500 هزاربشکه‌ای تولید نفت توجه بازار جهانی را به خود معطوف کند. ورود پرقدرت ایران به عرصه بازار نفت موجب شد تا از یک‌سو بازیگران بزرگ بازار با ارائه طرح فریز نفتی به دنبال توقف ایران برآیند و از سوی دیگر منتقدان زنگنه نیز با کوک کردن ساز مخالفت با این تصمیم به بهانه افت احتمالی قیمت نفت، در داخل کشور به تصفیه حساب سیاسی با دولت بپردازند. رفت‌و‌آمد وزرای نفت اوپکی و حضور الکساندر نواک، وزیر انرژی روسیه در دفتر زنگنه نتوانست او را از تصمیمی که گرفته بود منصرف سازد. زنگنه بر‌خلاف اسلافش در دولت دهم هیچ‌گاه جایگاه و سهم ایران در بازار نفت را وجه‌المصالحه سیاست‌های رقبا قرار نداد و به قیمت بر هم زدن اجلاس دوحه و سنگ روی یخ کردن سه وزیر اوپکی که برای وساطت به تهران آمده بودند از مواضع منطقی خود عقب ننشست تا سرانجام در اجلاس تاریخی اوپک در الجزایر و وین توانست نفت ایران را از برنامه کاهش تولید مستثنی کرده و بااقتدار به بازار از دست‌رفته برگردد تا برای نخستین بار پس از سال‌ها بر امواج لذت‌بخش افزایش قیمت نفت سوار شود. حالا در پایان سال 95 ایران روزانه چهار میلیون بشکه نفت خام و حدود 600 هزار بشکه میعانات گازی تولید و به راحتی حدود دو میلیون و 900 هزار بشکه نفت و میعانات را در هر بازاری که مصلحت بداند عرضه می‌کند و از این محل بیش از 41 میلیارد دلار به حساب خزانه کل کشور می‌رود.

زنگنه از نخستین روز فعالیت دولت یازدهم، با تغییر شیوه نگرش و اولویت‌بندی در انجام کارها توانست به پروژه‌های عقب‌افتاده به ویژه در پارس جنوبی جانی تازه ببخشد. هرچند در مورد قراردادهای جدید نفتی با توجه به سیل مخالفت‌هایی که بیشتر از آنکه سازنده بوده باشد، مخرب و باعث وقت‌کشی شده هنوز قرارداد نهایی نافذی بسته نشده، اما می‌توان برآورد کرد که اگر شرایط مساعد بود اکنون و در پایان سال 95 باید 20 میلیارد دلار قرارداد نفتی جدید امضا‌شده می‌داشتیم که فعلاً محقق نشده و احتمالاً اگر همه چیز تا انتخابات اردیبهشت‌ماه خوب پیش برود می‌توان روی آن تا قبل از پایان نیمه نخست سال 96 حساب کرد. امضای قراردادهای جدید نفتی جدا از تثبیت جایگاه ایران در عرصه بین‌المللی سبب ایجاد قدرتی در کشور می‌شود که بر اساس آن نقش ایران در تامین امنیت انرژی جهان تقویت و موجب تحکیم جایگاه ایران در دایره قدرت‌های جهانی می‌شود.

شاهکار زنگنه اما در سال 95 به بهره‌برداری رساندن لشگری از پروژه‌های عظیم نفت، گاز، پالایشی و پتروشیمی است. به بهره‌برداری رساندن همزمان پنج فاز پارس جنوبی، بهره‌برداری از سه میدان مشترک نفتی در غرب کارون با ظرفیت 220 هزار بشکه در روز، افتتاح بیش از 12 مجتمع پتروشیمی با ارزش درآمدزایی بیش از شش میلیارد دلار در سال، گازرسانی به استان سیستان و بلوچستان به‌عنوان یکی از مهم‌ترین گام‌های دولت برای ایجاد زیرساخت‌های توسعه و آبادانی در یکی از محروم‌ترین مناطق کشور، راه‌اندازی طرح‌های تولید بنزین و گازوئیل یورو 4 و کاهش چشمگیر مصرف مازوت و حذف آن از چرخه سوخت نیروگاهی و جایگزینی آن با گاز طبیعی و همچنین بهره‌برداری از فاز نخست پالایشگاه ستاره خلیج فارس به‌عنوان بزرگ‌ترین پروژه بنزین‌سازی کشور پس از 10 سال از جمله نقاط درخشان در کارنامه امسال وزارت نفت است.

در کنار این ساخت‌وسازها، تامین سوخت زمستانی کشور با وجود سرما و برف پیش‌رس و بارندگی‌های سیل‌آسا و از سویی دیگر قطع گاز وارداتی از ترکمنستان در ابتدای زمستان و شکستگی مشکوک چند رشته خط لوله زیردریایی در دو فاز پارس جنوبی از جمله رویدادهایی بود که می‌توانست سبب بحران‌های گسترده‌ای در کشور شود. حالا اما از آن دوره عبور کرده و به بهار نزدیک شده‌ایم و می‌شود نفس راحتی کشید، اما روزهایی در همین زمستان امسال بود که نفس‌ها در طبقه پانزدهم وزارت نفت در سینه حبس می‌شد و اگر نبود تلاش شبانه‌روزی مدیران و کارکنان صنعت نفت اکنون باید خاطرات تلخ قطع گاز را مرور می‌کردیم.

نقش اساسی زنگنه در مبارزه با فساد و ارجاع تخلفات نفتی به قوه قضائیه، شفاف‌سازی معاملات نفتی و اهتمام به بازگشت مطالبات و درآمدهای ارزی نفت از دیگر دستاوردهای مثبت او در سال 95 به شمار می‌رود. تعیین تکلیف پرونده بابک زنجانی با همکاری بسیار خوب دستگاه قضایی و اثبات تخلفات و صدور احکام لازم برای او هرچند هنوز منجر به بازگشت پول نفت به خزانه کشور نشده اما نشان از عزم ملی برای مقابله با فساد و اتحاد قوای کشور در این زمینه دارد. موضوعی که می‌تواند کشور را از مخاطرات جدی در این زمینه برهاند.

و نکته آخر در پرونده کاری وزیر نفت در سال 95 بحث نیروی انسانی است. موضوعی که خود زنگنه معترف است به دلیل حجم کارهای دیگری که باید انجام می‌داده هنوز نتوانسته آن‌طور که شایسته است به آن بپردازد. او تلاش کرد در سال 95 چالش‌های اساسی در این زمینه را برطرف کند که از جمله آنها می‌توان به رفع نگرانی کارکنان این صنعت درباره سقف پاداش خدمت بازنشستگی در قالب حذف ماده 34 قانون بودجه اشاره کرد.