نوبل برای «قانونگذاری»

اقتصاددان فرانسوی ژان تیرول دانشجویی با گرایش بازارهای اطلاعات ناقص دهه‌ها صرف کالبدشکافی بسیاری از صنایعی کرد که در آنها رقابت کامل وجود ندارد و بازار به قول کتاب‌های درسی، به قیمت‌های پایین و کیفیت بالا، پایبند نمی‌ماند. کار آقای تیرول کمک کرد تا دولت بتواند هزینه سرویس تلویزیون و کارت‌های اعتباری را کاهش دهد و انحصارات مضر را سرکوب کند. تور الینگسن رئیس هیات انتخاب جایزه نوبل بعد از اعلام نام تیرول چنین گفت: کار آقای تیرول روشن ساخت که ما چه قوانین و مقرراتی را برای شرکت‌های بزرگ باید اعمال کنیم که به نفع جامعه باشد. انتخاب آقای تیرول استاد دانشکده اقتصاد تولوز، پس از بحران مالی 2008 و آشکار شدن کاستی‌ها در قانونگذاری بانک‌ها و دیگر شرکت‌های مالی و با افزایش موشکافی‌ها و نگرانی‌ها درباره قدرت شرکت‌های بزرگ تکنولوژیک در بازار به‌ خصوص در اروپا بود، شرکت‌های بزرگی مثل اپل و گوگل. این دومین سال متوالی است که کمیته جایزه را به اقتصاددانی می‌دهد که کارش روی بازار اغلب ناکارآمد و به چالش کشیدن دیدگاه رایج در دانشگاه‌های باسابقه زیاد، مانند شیکاگو است. انحصارات یا شرکت‌های اندکی که بر بسیاری از بازارها تسلط دارند، این قدرت را دارند که قیمت‌ها را به‌طور مصنوعی بالا نگه دارند و معمولاً هم فاقد انگیزه‌هایی برای نوآوری یا بهبود کیفیت هستند. شرکت‌های الکترونیک و سرویس‌های تلویزیون بهترین نمونه این شرکت‌ها در ایالات‌متحده هستند.

اقتصاددانان مدت‌هاست که به این نتیجه رسیده‌اند که قانونگذاری دولت روی چنین شرکت‌هایی می‌تواند برای جامعه مفید و نتایج بهتری به دنبال داشته باشد. آقای تیرول در استفاده از ریاضیات و مباحثی مثل تئوری بازی‌ها برای ابداع این قوانین پیشگام بود. هر چند کار او تا حد زیادی نظری بود با این حال قسمتی از آن در حوزه عملی نیز استفاده شده است. کار تیرول همچنین در محیط آکادمیک نیز بسیار تاثیرگذار بوده است. متعاقب مقاله او و بردن جایزه نوبل 60 مقاله دیگر با موضوعاتی مشابه و متاثر از او نوشته شده است که تعداد زیادی است.

لارنس جی وایت، استاد دانشگاه NYU می‌گوید: «دستاورد آقای تیرول در بی‌وقفه نوشتن، خلاقانه فکر کردن، پوشش دادن بسیاری از حوزه‌ها و اضافه کردن نکات دقیق و ظریف در بسیاری از حوزه‌هاست.» کار او که در دهه 80 شروع شد، در پاسخ به نیاز اروپا به قوانین جدید برای جلوگیری از انحصارات و سودهای بادآورده از یک طرف و جلوگیری از کاهش سرمایه‌گذاری از سمت دیگر بود. آقای تیرول یک مجموعه واحد از قوانین ارائه نمی‌دهد بلکه در عوض او مجموعه‌ای از اصول کلی را تحت شرایط آن صنعت پیشنهاد می‌کند تا خود آن صنعت سیاست مناسب را پیدا کند که اغلب منعکس‌کننده تعادل ظریف هزینه‌ها و سود است. جاشوا گانز، اقتصاددان در دانشگاه تورنتو، تیرول را با لویی پاستور مقایسه می‌کند از آن رو که تئوری هر دو آنها هم گام بزرگی در درک نظری برداشته است و هم زندگی روزمره مردم را تحت تاثیر قرار می‌دهد. آقای گانز به ویژه به کار آقای تیرول در مقررات‌زدایی شبکه‌های ارتباطی اشاره می‌کند. خانه‌ها معمولاً توسط یک خط که متعلق به یک شرکت است به شبکه متصل هستند. دولت به دنبال بالا بردن رقابت، ممکن است آن شرکت را مجبور کند تا به رقبایش برسد اما قیمت بسیار مهم است. اگر بسیار بالا باشد مصرف‌کنندگان رقیب را انتخاب می‌کنند و اگر پایین باشد خود شرکت قادر نخواهد بود با آن سطح از سود به مشتریان خدمت‌رسانی کند. در واقع، اگر یک شرکت هر دو آهن و محصولات ساخته شده از آهن را بفروشد، سوال این است که چه مقدار باید برای داشتن آهن، از قیمت هزینه‌اش کسر کند؟

مدل قیمت‌گذاری که توسط تیرول و ژان ژاک لافونت همکارش در حال حاضر، مطرح و بسط داده شده، هم‌اکنون پایه قانون فعلی در اروپا، نیوزیلند، استرالیا و دیگر کشورهاست اما نه در ایالات متحده آمریکا. آقای گانز این تفاوت را توضیح می‌دهد که چرا در دیگر کشورها مشتری‌ها از خدمات باکیفیت ولی با قیمت پایین‌تر استقبال می‌کنند. آقای گانز گفت: «جایگزین، آن چیزی است که در ایالات متحده اتفاق می‌افتد. جایی که کامکست1 به رقبایش اجازه دستیابی به اطلاعات را نمی‌دهد بنابراین تایم وارنر2 باید تصمیم بگیرد که آیا محصولات‌اش را به سمت محصولات کامکست ببرد یا از حوزه آنها بیرون بایستد. اگر مقررات و قانونگذاری برای شرکت‌های بزرگ وجود داشت، شاید کامکست و تایم وارنر مستقیماً با هم رقابت می‌کردند. ایالات متحده کار آقای تیرول در اعمال قانون ضدتراست را جدی‌تر گرفته است. در شروع دهه 1970 بسیاری از دادگاه‌ها و قانونگذاران این ایده را که کمپانی‌ها می‌توانند با خریدن منابع عرضه‌کنندگان‌شان (مواد اولیه) قدرت‌شان را در بازار افزایش دهند، به شدت رد کردند. کمیته نوبل اعلام کرد: «کار ژان تیرول این دیدگاه را با موفقیت به چالش کشیده است. او شواهدی را کنار هم قرار داده است که نشان می‌دهد چنین قراردادهایی می‌تواند چه عواقب منفی را به دنبال داشته باشد.» با این حال تیرول همیشه مدافع مقررات نبوده است. وقتی واشنگتن‌ویزا و مستر‌کارت در سال 1998 برای ممانعت بانک‌ها از صدور کارت امریکن‌اکسپرس شکایت کردند، این کمپانی‌ها کار آقای تیرول را گواه این موضوع گرفتند که این قوانین عضویت مفید هم بوده است. اخیراً او از ایده «استخر ثبت اختراع» دفاع کرده است، جایی که صاحب امتیازان کار خود را در بسته‌هایی برای فروش ارائه می‌کنند. آقای تیرول دکترای خود را از موسسه تکنولوژی ماساچوست (MIT) در سال 1981 دریافت کرده است و به مدت هشت سال هم در آنجا مشغول تدریس بوده است، قبل از آنکه در سال 1990 به فرانسه بازگردد. مدرسه اقتصاد تولوز که او هم‌اکنون در آنجا مشغول به تدریس است اکنون به یک مرکز راهبردی در مطالعات مربوط به قانونگذاری تبدیل شده است. تیرول در زمینه افزایش مقررات مالی به مراتب جلوتر از بسیاری از اقتصاددانان بود. او از دسترسی آسان به بودجه برای موسسات مالی به شدت دفاع می‌کرد. در مصاحبه‌اش پس از دریافت جایزه نوبل تلاش‌های اخیر برای تحمیل مقررات نقدینگی را تحسین کرد اما هشدار داد: «قانونگذاری برای بانک‌ها کار بسیار سختی است و قانونگذاران باید به شدت به ارتباط بین بنگاه‌های مالی قانونگذاری‌شده مانند بانک‌ها و شرکت‌های مالی قانونگذاری‌نشده توجه کنند. این چیزی است که ما قبل از بحران نادیده گرفته بودیم.» در مصاحبه‌ای که در وب‌سایت جایزه نوبل از او منتشر شده است آقای تیرول می‌گوید، پیش از دادن خبر برنده شدنش به مادر 90ساله‌اش از او خواسته تا روی صندلی بنشیند. خودش هم بعد از خبر 30 دقیقه طول کشیده تا به حالت اولیه بازگردد.

پی‌نوشت‌ها:

1- Comcast بزرگ‌ترین اپراتور شبکه‌های کابلی، یکی از بزرگ‌ترین شبکه‌های ارائه‌دهنده خدمات اینترنت خانگی، رسانه‌های گروهی و سومین ارائه‌کننده خدمات تلفن ثابت در ایالات متحده آمریکاست.

2- Time Warner شرکت رسانه‌های گروهی آمریکایی و چندملیتی است، که دفتر مرکزی آن در ساختمان تایم‌وارنر سنتر، در شهر نیویورک قرار دارد.