برتری بر کمال

  آیسان تنها: نتیجه انتخابات 14 می (24 اردیبهشت) ترکیه با آنچه پیشتر نظرسنجی‌ها و پیش‌بینی‌ها در سطح رسانه‌ها مطرح می‌کردند متفاوت بود. پیش از انتخابات اغلب نظرسنجی‌ها در سطح بین‌المللی نشان می‌داد ائتلاف ملت به رهبری کمال قلیچدار اوغلو احتمالاً با کسب چند درصد بیش از اردوغان پیروز انتخابات ریاست‌جمهوری ترکیه می‌شود ولی در نتایج نهایی اعلام‌شده مشخص شد که همچنان اردوغان که بیش از 20 سال قدرت در ترکیه را در دست داشت گزینه قابل‌اعتمادتری برای اکثریت در جامعه ترکیه بوده است. نتایج انتخابات نشان داده است که اردوغان توانسته است 5 /49 درصد آرا را به خود اختصاص دهد و رقیب اصلی او یعنی کمال قلیچدار اوغلو مورد اعتماد چند درصد کمتر و حدود 45 درصد از جامعه ترکیه بوده است. به هر حال هر دو کاندیدا موفق به کسب آرای بیش از 50 درصد جامعه ترکیه نشده و انتخابات به دور دوم کشیده است. حالا هر دو کاندیدا یک‌بار دیگر شانس این را دارند که در تاریخ 28 می (7 خرداد) 2023 خود را در معرض انتخاب شهروندان ترکیه قرار دهند. برخی تحلیل‌ها حاکی از آن است که آرای سینان اوغان در انتخابات خردادماه ترکیه تعیین‌کننده خواهد بود. سینان اوغان که یکی دیگر از کاندیداهای انتخابات ریاست‌جمهوری ترکیه بود توانست 2 /5 درصد آرا را کسب کند. اکنون هر دو کاندیدا برای اینکه پیروز میدان انتخابات دور دوم شوند به جذب آرای سینان اوغان امید بسته‌اند. شواهد حاکی از آن است که امیدهای اردوغان به واقعیت نزدیک‌تر است.

اعتماد دوباره به حزب عدالت و توسعه

همزمان با انتخابات ریاست‌جمهوری در ترکیه انتخابات پارلمان هم در ترکیه جریان داشت. نتایج انتخابات پارلمانی حاکی از این بود که حزب عدالت و توسعه توانست بار دیگر اکثریت کرسی‌های پارلمان ترکیه را از آن خود کند. هر چند سهم آرای حزب عدالت و توسعه در انتخابات 2023 نسبت به دور قبل یعنی انتخابات سال 2018 از آرا کاهش پیدا کرده است. در انتخابات 2023 این حزب موفق به کسب 7 /35 درصد آرا شد در حالی که در سال 2018 حدود 5 /42 درصد آرا را از آن خود کرده بود. با این همه اکنون ائتلاف جمهور به رهبری حزب عدالت و توسعه با کسب حداقل ۳۲۲ کرسی، همچنان اکثریت پارلمان را در اختیار خواهد داشت. موفقیتی که البته می‌توان آن را مرهون کسب ۱۰درصدی آرا توسط حزب حرکت ملی دانست. در مقابل جبهه رقیب یعنی حزب جمهوری خلق، که ائتلاف ملت را رهبری می‌کرد توانست ۲۱۳ کرسی را تصاحب کند.

نگاهی به وضعیت ائتلاف‌ها  

 انتخابات پارلمانی در ترکیه بر اساس ائتلاف‌ها انجام می‌شود. مطابق با قانون جدید انتخابات در ترکیه، هر یک از احزاب در ائتلاف مطابق با آرایی که به دست آورده است، وارد پارلمان می‌شود. اگر حزبی بدون قرار گرفتن در یک ائتلاف در انتخابات شرکت کند صرفاً در صورتی می‌تواند به پارلمان راه بیابد که بیش از هفت درصد آرا را از آن خود کرده باشد. چنین رویکردی در قانون انتخابات ترکیه احزاب کوچک را به این‌سو هدایت می‌کند که با احزاب بزرگ ائتلاف کنند. بر این اساس در انتخابات پارلمانی ترکیه پنج ائتلاف شرکت کردند. اعم از ائتلاف‌های جمهور، ائتلاف ملت، ائتلاف آتا، ائتلاف تلاش و آزادی و ائتلاف اتحاد نیروهای سوسیالیست. در این میان سه ائتلاف اول برای انتخابات ریاست‌جمهوری هم نامزد معرفی کرده بودند. دو ائتلاف اصلی این انتخابات عبارت بودند از ائتلاف «جمهور» و ائتلاف «ملت». ائتلاف جمهور به رهبری حزب عدالت و توسعه متشکل از حزب جنبش ملی‌گرا، حزب وحدت بزرگ و حزب رفاه دوباره بود. این ائتلاف رجب طیب اردوغان را به عنوان نامزد ریاست‌جمهوری معرفی کرد. همچنین ائتلاف «ملت» به عنوان بزرگ‌ترین جناح مخالف اردوغان، که ائتلاف اپوزیسیون به حساب می‌آمد، متشکل از شش حزب بود. این احزاب عبارت‌اند از حزب جمهوری خلق، حزب خوب، حزب آینده، حزب سعادت، حزب شفا و حزب دموکرات. کمال قلیچدار اوغلو نامزد ریاست‌جمهوری متعلق به این ائتلاف است.

شگفتی‌سازان انتخابات

ملی‌گرایان ترکیه در حزب حرکت ملی (MHP)  که جزو متحدان اصلی رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهور ترکیه به حساب می‌آیند در این انتخابات توانستند حدود 10 درصد آرا را کسب کنند. حزب دوباره رفاه هم که خود باز از متحدان اردوغان بود توانست حدود 5 /2 درصد از آرا را کسب کند. عملکرد این حزب هم جزو موارد شگفتی‌ساز بود که توجه رسانه‌ها را به خود جلب کرد. همچنین یکی دیگر از اعضای سابق حزب حرکت ملی، سینان اوغان که به عنوان نامزد ائتلاف «آتا» در انتخابات اخیر ترکیه شرکت کرده فراتر از انتظارات ظاهر شد و توانست بیش از پنج درصد آرا را از آن خود کند. اما ائتلاف ملت نیز به رهبری آقای قلیچدار اوغلو در این انتخابات متفاوت از انتظارات ظاهر شد. به‌‌رغم اینکه عوامل متعددی اعم از وضعیت نا‌بسامان اقتصادی ترکیه، نامساعد بودن وضعیت زلزله‌زدگان در ترکیه و همین‌طور انتقادات روزافزون از وضعیت روابط خارجی دولت اردوغان توانسته بود هدف مشترک حذف اردوغان را در احزاب مقابل وی ایجاد کند ولی در نهایت ائتلاف احزاب اپوزیسیون موفق به حذف اردوغان و به قدرت رساندن قلیچدار اوغلو نشد. قلیچدار اوغلو را برخی تحلیلگران مهم‌ترین بازنده این انتخابات می‌دانند. احزاب کردی هم که وضعیت غیرمنسجمی داشتند با حمایت از رقیب اردوغان نتوانستند نقش ویژه‌ای در انتخابات دور اول بازی کنند.

نقش نسل زد در انتخابات ترکیه

از ماه‌ها پیش تحلیل‌ها بر این بود که احتمالاً حزب اردوغان که آرای ثابت راست محافظه‌کار ترکیه را از آن خود دارد، در جلب آرای نسل زد موفق نخواهد شد. پیش از انتخابات مرکز تحقیقاتی «گزیچی» بر اساس مطالعاتی اعلام کرده بود که نسل Z خواهان روی کار آمدن نظامی دموکراتیک در ترکیه هستند. در ترکیه 2 /5 میلیون نفر رای اولی وجود داشت که در جریان برگزاری تبلیغات انتخاباتی اقبال بیشتری به رقیب اردوغان یعنی کمال قلیچدار اوغلو از خود نشان داده بودند. با توجه به اینکه ترکیه در بحبوحه شرایط نامناسب اقتصادی و نرخ بیکاری بالا به سر می‌برد، اقبال نسل جوان به قلیچدار اوغلو دور از ذهن نبود. نامزدی که در شعارهای انتخاباتی خود نسبت به وضعیت اقتصادی کشور مکرراً انتقاداتی را مطرح کرده و یکی از راهکارهای مورد نظر خود را بازسازی روابط اقتصادی با غرب به عنوان مقصد صادرات ترکیه اعلام کرده بود. حالا و با پایان یافتن دور اول انتخابات به نظر می‌رسد که اردوغان اهمیت این گروه را بیش از پیش احساس کرده باشد. همان‌طور که دو روز بعد از اعلام نتایج انتخابات ترکیه و در روز ۱۷ می وی از طریق حساب رسمی خود در «توئیتر»، پیامی برای جوانان ترکیه نوشت. تلاش او در راستای جلب حمایت نسل جوان برای پیروزی دور دوم انتخابات ریاست جمهوری است که در ۲۸ می برگزار خواهد شد. او در این پیام «اطمینان خود را به حمایت قاطع جوانان از او در دور دوم انتخابات» ابراز کرده و نوشته است: «مشکلات را با هم حل کرده و با هم بر سختی‌ها فائق می‌آییم. در دردهایمان شریک می‌شویم و شادی‌هایمان را تقسیم می‌کنیم... روزهای زیباتری را زندگی خواهیم کرد.»

پیش‌بینی دور دوم انتخابات

بررسی وضعیت مشارکت سیاسی دوره‌های گذشته انتخابات ترکیه حاکی از آن است که معمولاً اکثریت مردم این کشور به حضور در پای صندوق‌های رای التزام دارند. همان‌طور که میزان شرکت در انتخابات ریاست‌جمهوری سال ۲۰۱۴ میلادی 1 /74 درصد و انتخابات همزمان مجلس و ریاست‌جمهوری سال ۲۰۱۸ میلادی نیز 2 /86 درصد اعلام شده بود. این‌بار اما مشارکت هم رکورد زد. حدود 90 درصد واجدین شرایط در انتخابات شرکت کردند که این مشارکت بالا معمولاً در چارچوب حضور قدرتمند رای اعتراضی در انتخابات تحلیل می‌شود. ائتلاف بزرگی که مقابل اردوغان تشکیل شده بود عمدتاً هدف مشترک کنار زدن وی از کرسی قدرت را پیگیری می‌کرد. هدفی که البته توانست 45 درصد آرای شهروندان ترکیه را از آن خود کند. در مقابل 5 /49 درصد قرار داشتند که نظرشان بر استمرار حضور اردوغان و اعتماد بر کاندیدای آزمون پس‌داده بود. اکنون بررسی‌ها نشان می‌دهد که با احتمال قابل توجهی پیروز میدان انتخابات دور دوم ریاست‌جمهوری ترکیه هم اردوغان خواهد بود. رای اعتراضی و ائتلاف اپوزیسیون هر قدرتی که داشته در دور اول انتخابات نشان داده است و بعید است که در دور دوم بتواند فاصله خود را با اردوغان پر کند. در این میان نگاه‌ها به رای سینان اوغان است که رای 2 /5 درصد مشارکت‌کنندگان را به خود جلب کرده بود. تاکنون وی اعلام نکرده است که تمایل دارد در دور دوم از کدام کاندیدای ریاست‌جمهوری حمایت کند با این حال وی بیش از قلیچدار اوغلو به اردوغان نزدیک بوده و این احتمال می‌رود که اکثر حامیان وی در انتخابات 28 می رای خود را به سبد اردوغان بریزند. بنابراین احتمالاً شهروندان ترکیه به مدت پنج سال دیگر نیز قدرت سیاسی را به اردوغان خواهند سپرد. شهروندانی که مشکلات اقتصادی ترکیه و نگرانی‌هایی که درباره تهدید نظام سکولار ترکیه وجود دارد، مجابشان نکرد زمینه را برای پایان دادن به 21 سال قدرت اردوغان فراهم کنند. این البته رویکردی است که کمتر در نسل جوان ترکیه به چشم می‌خورد. نسل زد که اردوغان هم خود دریافته که در میان آنها پایگاه اجتماعی رقیب قوی‌تر است، احتمالاً می‌توانند در دوره‌های بعد سرنوشت متفاوتی برای انتخابات ترکیه رقم بزنند.