چالش‌هایی از جانب رقبا

نفت برنت محکی است که اکثر 100 میلیون بشکه نفت خامی که هر روز در جهان مبادله می‌شوند بر اساس آن قیمت‌گذاری می‌شوند. در آغاز ماه اکتبر بهای هر بشکه نفت برنت به 85 دلار رسید که بالاترین میزان در چهار سال گذشته بود. اما نفت خام برنت فقط کسر بسیار کوچکی از کل نفت استخراج‌شده در جهان است. با وجود این چرا از این محک برای تعیین ارزش 60 درصد از نفت بازارهای بین‌المللی استفاده می‌شود؟

تجارت بین‌المللی نفت موضوعی نسبتاً تازه است. اولین معامله بین دو کشور در سال 1861 انجام گرفت زمانی که کشتی باری الیزابت وات محموله نفت را از پنسیلوانیا به لندن انتقال داد. تا قبل از جنگ جهانی دوم تجارت نفت عمدتاً منطقه‌ای بود. پس از جنگ و با افزایش تعداد تولیدکنندگان تجارت نفت به سرعت به سطح جهانی کشیده شد. در آن زمان شرکت‌های نفتی عمدتاً بهای آن را تعیین می‌کردند و سپس کارتل تولیدکنندگان نفت موسوم به اوپک متشکل از 15 کشور این وظیفه را بر عهده گرفت. از اواخر دهه 1980 قیمت‌گذاری نفت در بازارهای بین‌المللی صورت می‌گیرد. بستگی به محل تولید نفت، کیفیت و قابلیت دسترسی به نفت خام تغییر می‌کند بنابراین تولیدکنندگان و تجار به یک محک معتبر نیاز دارند تا بر اساس آن در مورد بهای نفت قضاوت کنند.

نفت برنت که از دریای شمال استخراج می‌شود مهم‌ترین و پرکاربردترین محک است. دلیل این امر آن است که نفت برنت به سادگی به محصولاتی مانند بنزین تبدیل می‌شود از این‌رو تقاضا برای آن همیشگی است. از آنجا که این نفت از دریا استخراج می‌شود می‌توان در صورت لزوم تولید آن را بالا برد و نفت‌کش‌های بیشتری را برای انتقال آن اجاره کرد. در مقابل، عرضه نفت وست تگزاس اینترمدییت (WTI) با قابلیت سهولت پالایش به دلیل استخراج آن از زمین به ظرفیت لوله‌های انتقال وابسته است.

هرچند این نفت در آمریکا معیار و محک قیمت‌گذاری به شمار می‌رود. وقتی محک برنت برای اولین‌بار در سال 1985 معرفی و فراگیر شد این نفت فقط از میدان شرکت شل به دست می‌آمد. بعدها با کاهش تولید آن میدان استخراج نفت خام از سایر میدان‌های دریای شمال ترکیب نفت محک را تغییر داد. امروز بهای هر بشکه نفت برنت بر مبنای پنج نوع متفاوت نفت خام که با یکدیگر در رقابت هستند تعیین می‌شود در حالی که فقط یکی از آنها از میدان برنت استخراج می‌شود. این روش باعث می‌شود ایمنی و حجم عرضه لازم برای یک محک معتبر تضمین شود.

اگرچه نفت خام برنت جایگاه خود را در بازارهای جهانی محکم ساخته است هیچ‌ تضمینی برای تداوم اهمیت آن وجود ندارد. ذخایر نفتی دریای شمال رو به کاهش هستند. منابع جدید نفت در خارج از منطقه دریای شمال می‌تواند به کاهش تلاطمات قیمتی در طرف عرضه کمک کند اما همزمان بر کیفیت نفت برنت اثر می‌گذارد. پس از آنکه در سه سال قبل دولت آمریکا ممنوعیت صادرات نفت خام را برداشت، نفت وست تگزاس اینترمدییت، دومین معیار رایج قیمت‌گذاری نفت، اهمیت و تاثیرگذاری بیشتری پیدا کرد. اوایل امسال چین بازار آتی نفت شانگهای را راه‌اندازی کرد تا یک محک آسیایی را در رقابت با دو معیار کنونی غربی معرفی کند. بسیاری از معاملاتی که بر این مبنا صورت می‌گیرند به یوآن هستند. این امر ممکن است قدرت واحد پولی چین را در اقتصاد جهانی افزایش دهد. نفت خام شانگهای تا حدودی موفق بوده است اما برای تبدیل شدن به یک جایگزین جهانی برنت باید توجه و علاقه‌مندی خارجیان را جلب کند. نفت خام برنت هنوز رایج‌ترین معیار برای تعیین بهای نفت است هرچند ممکن است در آینده رقابت این شرایط را تغییر دهد.