سرمایه‌داری آمریکایی

از زمانی که آمریکا در 5 نوامبر دونالد ترامپ را به ریاست‌جمهوری برگزید ارزش بنگاه‌‌های بورسی ترامپ تا 2 /4 تریلیون دلار (بیشتر از کل ارزش بورس لندن) بالا رفت. شاخص S&P500 امسال حدود 30 درصد افزایش یافت. سرمایه‌گذاران بالاترین پیش‌بینی درآمد آتی را برای آن در نظر گرفته‌اند. شرکت‌های تشکیل‌دهنده این شاخص در سال‌‌های اخیر قادر بودند با کمترین هزینه وام بگیرند. هزینه تامین منابع برای شرکت‌های پرخطر به پایین‌ترین سطح (در مقایسه با اوراق خزانه) از بهار 2007 تاکنون رسیده است. به هر کجا بنگرید نشانه‌هایی از فراوانی می‌بینید. قیمت بیت‌کوین در ماه جاری به 100 هزار دلار رسید. تمام این رویدادها در حالی اتفاق می‌افتد که نرخ واقعی بهره مثبت است.

چه اتفاقی در حال روی دادن است؟ بخشی از توضیح آن است که نوآوری فناورانه آمریکا سرمایه‌گذاران را به اشتیاق آورده است. جنسن هوانگ (Jensen Huang) صاحب بنگاه فروشنده تراشه‌های هوش مصنوعی و ایلان ماسک مالک شرکت سازنده خودروهای برقی و موشک دونفری هستند که بهتر از هر کس رونق کسب‌وکارها را به نمایش می‌گذارند. ایلان ماسک یکی از اعضای دولت ترامپ خواهد بود. بنگاه‌‌های این دو فرد یعنی انویدیا و تسلا بخشی از گروه «هفت باشکوه» هستند که یک‌سوم ارزش بازاری شاخص S&P500 و یک‌چهارم سود آن را تامین می‌کنند. این امر از یک تمرکز خارق‌العاده حکایت دارد.

اما نکته‌ای که کمتر جلب توجه می‌کند آن است که موجی از نوآوری مالی به راه افتاده که ریسک‌های جدیدی با خود به همراه می‌آورد. تمایلات شومپیتری در میان مهندسان مالی کشور به همان اندازه تولیدکنندگان واقعی شدت گرفته‌اند. به عنوان مثال، صندوق‌های قابل معامله (ETF) به بالاترین سرعت رشد در دهه‌‌های اخیر رسیده‌اند. صندوق‌هایی که در بورس آمریکا ثبت شده‌اند  مدیریت 11 تریلیون دلار دارایی را بر عهده دارند و ماهیت سفته‌بازانه آنها روزبه‌روز تقویت می‌شود. سرمایه‌گذاران هم‌اکنون می‌توانند واحدهای صندوق‌هایی را بخرند که سهام انویدیا و تسلا را با اهرم خرید و فروش می‌کنند یا حتی به سراغ مایکرواستراتژی (Strategy Micro) می‌روند که یک بنگاه نرم‌افزاری است و میلیاردها دلار برای خرید بیت‌کوین جمع‌آوری کرده است. سهام این شرکت در سال جاری تا حدود 500 درصد بالا رفت.

تحولات ساختاری که در بازارهای خصوصی روی می‌دهند نیز به همان اندازه بزرگ هستند. امسال ارزش سهام سه بنگاه بزرگ بازارهای خصوصی به‌طور میانگین از ارزش سهام تمام شرکت‌های عضو «هفت باشکوه» بیشتر بود. ارائه‌دهندگان اعتبار خصوصی هم‌اکنون به بازارهایی وارد شده‌اند که قبلاً زیر سلطه بانک‌ها بودند. آنها اغلب با ارائه بیمه عمر برای سرمایه‌گذاران منابع مالی تهیه می‌کنند. تک‌تک سرمایه‌گذاران یک انفجار کامبرین (Cambrian) را پیش‌رو می‌بینند. بنگا‌ه‌های متخصص پیش‌بینی رفتار بازارهای مالی از قبیل جین استریت از بازارسازی در صندوق‌های قابل معامله ثروت‌های کلان استخراج می‌کنند. محبوبیت این محصولات کم‌هزینه سرمایه‌گذاری مدیران فعال سبدهای دارایی را به دردسر انداخته است. بازماندگان آنها به صندوق‌های تامین بزرگ چندمدیره از قبیل سیتادل (Citadel) و میلنیوم (Millennium) پناه برده‌اند. بلک راک که بر بازارهای عمومی تسلط دارد اکنون بازارهای خصوصی را هدف گرفته است. این شرکت در ماه جاری برای خرید بانک HPS به توافق رسید. آپولو بنگاه بزرگ بازارهای خصوصی که یک بازوی بزرگ بیمه‌گری دارد راه دیگری را در پیش گرفته است. این شرکت قصد دارد یک صندوق قابل معامله خصوصی به راه اندازد. 

احتمال دارد سرمایه‌گذارانی که سفته‌بازانه‌ترین محصولات جدید را می‌خرند در نهایت سرخورده شوند. بنگاه‌هایی که امروز صنعت اعتبار خصوصی را تجمیع می‌کنند دست به خطر زده‌اند.

موضوع مهم خطری است که این نوآوری سریع متوجه کل نظام مالی می‌کند. تنظیم‌گران با ده‌ها موسسه غیربانکی روبه‌رو شده‌اند که بر مبنای اندازه، تازگی، شفافیت و ارتباط درونی اهمیتی سیستمی دارند. برخی از این شرکت‌ها در عمل ریسک‌ها را از نظام بانکی دور می‌کنند. بانک‌‌هایی که همیشه در معرض خطر هجوم سپرده‌گذاران هستند. تصمیم‌گیری در مورد اینکه کدام‌یک از این موسسه‌ها به نظام بانکی کمک می‌کنند و کدام تهدیدهایی غیرقابل قبول و کمتر درک‌شده‌ای را پدید می‌آورند مهم‌ترین پرسشی است که تنظیم‌گری مالی این روزها پیش‌روی خود می‌بیند.

این سوال شاید جزو اولویت‌های آقای ترامپ نباشد. به نظر می‌رسد علاقه او به تنظیم‌گری صرفاً به حذف مقررات صنعت رمزپول‌ها محدود باشد. اما قیمت‌های کنونی سر‌به‌فلک‌کشیده دارایی‌ها وظیفه تنظیم‌گری را پراهمیت نشان می‌دهد. نشانه‌هایی دال بر شکننده‌تر شدن بازارها دیده می‌شود. شاخص VIX که تلاطم بازار سهام را اندازه می‌گیرد در ماه آگوست بالاترین رکورد را در حالی ثبت کرد که صندوق‌های تامین مبادلات ارزی دارای اهرم‌های بالا را معرفی کردند. صاحبان سهام مالکانه بیشتر و سریع‌تر از گذشته به درآمدهای شرکت واکنش نشان می‌دهند. گزارش شرکت‌های توسعه کسب‌وکار -که نوعی ابزار سرمایه‌گذاری هستند- از بازار بدهی نشان می‌دهد که حجم زیادی از وام‌های متزلزل در بازار وجود دارد.

برخی سرمایه‌گذاران می‌پذیرند که بازگشت سرمایه در سال‌های آینده کمتر خواهد بود. اما بسیاری از آنها خطر سقوط بازار را هم جدی می‌گیرند. در حال حاضر تلاطمات به حالت عادی بازگشته‌اند و انتظارات خوش‌بین هستند، اما هر آن امکان دارد ذهنیت‌ها تغییر کنند. تصور کنید که یکی از قهرمانان فناوری آمریکا ناگهان چشم‌انداز تاریکی ارائه دهند، یا مشخص شود که نوآوران مالی متوجه ریسک نهفته در محصولات جدید خود نشده‌اند. فواره چون بلند شد سرنگون خواهد شد.