مهاجران دورکار

  عاطفه چوپان: جهانی شدن موضوع امروز و دیروز نیست، اما وقتی مارشال مک‌لوهان در حدود سال 1960 از دهکده جهانی سخن به میان آورد احتمالاً خودش هم تصور نمی‌کرد به واسطه جهانی شدن روزی دنیا آنقدر کوچک شود که مردمی در یک کشور از خواب برخیزند، پای کامپیوترهای شخصی‌شان بنشینند و برای یک شرکت در کشور بسیار دور دیگری کار کنند. طی سال‌های گذشته و مخصوصاً در دهه اخیر با همه‌گیری اینترنت و سپس رشد شبکه‌های اجتماعی جهانی شدن مفهومی تازه یافت. علاوه بر صادرات کالا حالا حرف از صادرات خدمات به میان می‌آید. مردم می‌توانند با تخصص‌های متفاوت برای شرکت‌هایی در سراسر دنیا کار کنند و خدمات خود را به شرکت‌های بسیار دوری عرضه کنند، شرکت‌هایی که شاید هیچ‌گاه حتی برای یک‌بار هم پایشان به آنجا باز نشود. از سوی دیگر دورکاری جهانی به شرکت‌ها این امکان را داد تا با صرف هزینه‌های بسیار کمتری بتوانند از تخصص افراد استفاده کنند. بنابراین در یک نگاه اجمالی جهانی شدن دست‌کم در بخش خدمات یک بازی برد-برد برای هر دو سوی ماجرا بوده و هست. امروز ما با شکل جدیدی از تجارت جهانی مواجهیم که به عقیده اقتصاددانان می‌تواند باعث شکوفایی بخش خدمات شود. ریچارد بالدوین از موسسه آموزشی ژنو در دو مقاله استدلال می‌کند که بخش خدمات می‌تواند آینده تجارت جهانی را شکل دهد. بالدوین به‌طور مثال به قابلیت انجام کارهای اداری به وسیله کارمندان کشورهای فقیر برای بنگاه‌های کشورهای ثروتمند اشاره می‌کند. قبل از همه‌گیری کرونا، سازمان تجارت جهانی درباره توان بالقوه تجارت خدمات دیجیتال بحث و پیش‌بینی می‌کرد که اگر کشورهای در حال توسعه فناوری‌های دیجیتال را گسترش دهند می‌توانند از منافع داشتن سهم بیشتر در تجارت بین‌الملل برخوردار شوند. البته آزادسازی تجارت خدمات دشوار است چون به هماهنگ‌سازی مقررات و قوانین نیاز دارد. از سوی دیگر ورود به حوزه‌هایی مانند آموزش، مراقبت پزشکی، حسابداری و امور مالی با موانعی روبه‌رو است و به صلاحیت‌های محلی نیاز دارد. در این بین موفقیت‌آمیزترین مدل خدمات از راه دور بخش IT هند است که عملاً با موانع مقرراتی روبه‌رو نمی‌شود. مجموعه پژوهش‌های این اقتصاددان نشان می‌دهد تحولات فناوری، دامنه خدمات قابل صادرات را گسترش می‌دهد و فرصت‌های بیشتری را در اختیار کارگران کشورهای فقیر می‌گذارد تا با کارگران خدماتی در جهان ثروتمند رقابت کنند. اما در حالی که به عقیده او خدمات فناوری و کسب‌وکار شکوفا می‌شوند دو عامل، می‌تواند توسعه آنها را محدود کند؛ اول، نظام آموزشی ناکارآمد که نتایج یادگیری و آموزش مناسبی ندارد. دوم، ماهیت محافظت‌شده بخش خدمات در جهان ثروتمند آن را در مقابل رقابت خارجی مصون می‌کند در حالی که کارگران بخش صنعت در برابر واردات چینی مصونیت نداشتند. درباره ایران باید دو ریسک نااطمینانی اینترنت و ملاحظات امنیتی را هم اضافه کرد.