محدوده خطر

بررسی وضعیت ثروت در جهان نشان می‌دهد که بیش از 50 میلیون میلیونر در سراسر جهان وجود دارد. آنها کمتر از 10 درصد از جمعیت جهان را تشکیل می‌دهند. با این حال تقریباً اکثریت ثروت جهان را در اختیار دارند. شاید بدیهی به نظر برسد که آمریکا بیشترین تعداد میلیونرها را در جهان دارد. جمعیت میلیونرهای این کشور 22 میلیون و 710 هزار نفر تخمین زده شده است. پس از این کشور، چین با جمعیت شش میلیون و 231 هزارنفری میلیونرها در رتبه دوم و فرانسه با دو میلیون و 821 هزار نفر در رتبه سوم قرار گرفته‌اند. ایران به لحاظ تعداد میلیونر چهاردهمین کشور جهان است. تعداد ایرانی‌هایی که یک میلیون دلار و بیشتر ثروت داشته‌اند 246 هزار نفر برآورد می‌شود. به عبارتی بالغ بر 4 /0 درصد از جمعیت ایران میلیونر هستند. اندونزی، لهستان، پرتغال، یونان، امارات، فنلاند، آفریقای جنوبی، مصر، ترکیه و رومانی در این فهرست پس از ایران قرار دارند. اما نا اطمینانی‌های اقتصادی و سیاسی همواره تهدید بزرگی برای این ثروتمندان بوده است. در سال‌های اخیر با شروع همه‌گیری کرونا و مشکلات زنجیره تامین، اقتصاد جهان با بحران بزرگی روبه‌رو شد. با پشت سر گذاشتن  دوره همه‌گیری و آثار تورمی آن، جهان با شوک جنگ اوکراین و روسیه مواجه شد و پیامدهای تورمی آن همچنان قابل مشاهده است. این موضوعات باعث بدبینی میلیونرها نسبت به اقتصاد جهان شد. طبق آخرین نظرسنجی سی‌ان‌بی‌سی از میلیونرها، در بهار امسال، میلیونرها نسبت به چشم‌انداز اقتصادی چندان امیدوار نبودند و چندین تهدید را برای ثروت شخصی‌شان شناسایی کردند. آنها بزرگ‌ترین تهدید برای ثروتشان را نگرانی درباره ناکارآمدی دولتشان در برابر شوک‌ها و تورم‌های آتی می‌دانند و انتظار دارند اقتصاد جهان تا پایان سال ضعیف‌تر شود. بسیاری از صاحب‌نظران با اشاره به عدم اطمینان اقتصادی  بر این باورند که نگرانی‌ها و ترس‌هایی در بازار وجود دارد که باعث می‌شود سرمایه‌گذاران از به کار انداختن پول خود در چرخه اقتصاد خودداری کنند. اما این نظرسنجی و اظهارات به قبل از شروع درگیری میان اسرائیل و حماس برمی‌گردد. درگیری‌ که مجموعه جدیدی از خطرات را برای اقتصاد جهانی ایجاد می‌کند. بسیاری از اقتصاددانان هشدار داده‌اند که ممکن است مدتی طول بکشد تا پیامدهای این جنگ مشخص شود. به نظر می‌رسد آثار و پیامدهای این درگیری‌ها به منطقه محدود نمی‌ماند و در صورت گسترش آن، می‌تواند اقتصاد جهان را با دور تازه‌ای از رکود و بی‌ثباتی رو‌به‌روکند. این درگیری‌ها بدون شک بر زندگی و موقعیت سرمایه‌گذاران و ثروتمندان تاثیرگذار است و تهدید بزرگی برای آنها به شمار می‌آید. در این گزارش می‌خواهیم با جزئیات بیشتری به بررسی این موضوع بپردازیم.

جنگ اسرائیل و حماس

آغاز جنگ میان اسرائیل و حماس در روزهای گذشته می‌تواند باعث ایجاد اختلال در سراسر منطقه شود و گسترش آن با عواقب غیرقابل پیش‌بینی همراه شود و تاثیر عمیقی بر اقتصاد شکننده جهان بگذارد. جنگ روسیه و اوکراین به‌خوبی نشان داد که محافظت از اقتصادها در برابر شوک‌های جهانی تا چه حد چالش‌برانگیز است و شروع این جنگ در خاورمیانه می‌تواند شوک بزرگی به اقتصاد جهانی وارد کند؛ اقتصادی که همچنان درگیر جنگ روسیه و اوکراین و شرایط پس از همه‌گیری کروناست. این موضوع بر گردهمایی سیاستگذاران ارشد اقتصادی در مراکش برای نشست‎های سالانه صندوق بین‌المللی پول و بانک جهانی سایه انداخته است. مقاماتی که قصد داشتند با تاثیرات اقتصادی پابرجا و جنگ روسیه در اوکراین دست‌وپنجه نرم کنند، اکنون با بحران جدیدی روبه‌رو هستند. آجی بانگا، رئیس بانک جهانی، در مصاحبه‎ای در حاشیه نشست‎های سالانه بیان کرده است که اقتصادها در وضعیت حساسی قرار دارند و شروع جنگ برای بانک‌های مرکزی که در حال تلاش برای آرام کردن وضعیت پیشین هستند، مفید نیست. به عبارت دیگر، آجی بانگا معتقد است تلاش‎های سیاستگذاران در غرب برای کاهش تورم سریع بدون ایجاد رکود، با بروز جنگ اسرائیل و غزه تحت‌الشعاع قرار خواهد گرفت و با گسترش این جنگ، اوضاع وخیم می‎شود. صندوق بین‌المللی پول نیز اخیراً اعلام کرد سرعت بهبود اقتصاد جهانی در حال کند شدن است. این هشدار در حالی مطرح شد که این نهاد بین‌المللی جنگ جدید خاورمیانه را تهدیدی برای اقتصاد جهانی می‌داند.

اما در نظر بسیاری از کارشناسان اقتصادی، تاثیر حملات خاورمیانه بر اقتصاد جهان محدودتر از جنگ در اوکراین است. جنگ اوکراین و روسیه باعث افزایش شدید قیمت نفت و مواد غذایی شد و بازارهای جهانی را با توجه به نقش روسیه به‌عنوان تولیدکننده برتر انرژی و موقعیت اوکراین به‌عنوان صادرکننده عمده غلات و کود، متلاطم کرد. با شروع جنگ روسیه و اوکراین تولید و تجارت چندین کالا در سطح جهانی مختل شده است. کالاهایی همچون نفت و گاز، انواع کودها و غلات که روسیه و اوکراین صادرکنندگان اصلی آن هستند، به‌شدت تحت تاثیر عواقب این جنگ و تحریم‌های پس از آن قرار گرفتند. بر اساس گزارش بانک جهانی، قیمت انرژی در سال منتهی به مارس 2022، 448 درصد و قیمت مواد غذایی و کود به ترتیب 84 درصد و 222 درصد افزایش یافت. با شروع واکسیناسیون و همچنین برداشته شدن محدودیت‌های کرونایی، در بسیاری از کشورها تقاضا برای کالاها به حالت عادی و قبل از همه‎گیری بازگشت. در این میان مشکلات سمت عرضه نیز کم‌کم در حال بازیابی و بازگشت به حالت قبل از کرونا بود که تنش‎ها میان اوکراین و روسیه بالا گرفت. با تهاجم روسیه به خاک اوکراین، بار دیگر عرضه کالاهای اساسی تحت تاثیر قرار گرفتند. علاوه بر این، اتحادیه اروپا سهم قابل توجهی از انرژی خود را از روسیه وارد می‌کرد که شامل گاز طبیعی (35 درصد)، نفت خام (20 درصد) و زغال‌سنگ (40 درصد) می‌شد. ازاین‌رو می‌توان به‌راحتی به این موضوع پی برد که جنگ روسیه و اوکراین چقدر بر عرضه کامودیتی‌ها اثر منفی گذاشته است. پس از گذشت یک سال از حمله روسیه به اوکراین، اروپا کم‌کم توانست قوای خود را منسجم کند و به‌تازگی نشانه‌هایی از بهبود اقتصادی را مشاهده کند که درگیر میان اسرائیل و حماس آغاز شد. از زمانی که روسیه در فوریه 2022 به اوکراین حمله کرد، دولت‎های اروپایی تلاش کردند خود را از وابستگی بیش‌ازحد به گاز طبیعی روسیه رها کنند. با روی آوردن به تامین‌کنندگان انرژی در خاورمیانه آنها تا حد زیادی موفق شدند. اما وضعیت حال حاضر خاورمیانه آشفته است. حتی قبل از رویدادهای مربوط به اسرائیل و حماس، انتقال انرژی بر اقتصادهای اروپایی تاثیر گذاشته بود. در 20 کشوری که از یورو استفاده می‌کنند، صندوق پیش‌بینی کرده بود که رشد اقتصادی امسالشان از 3 /3 درصد در سال 2022 به 7 /0 درصد کاهش می‌یابد. درحالی‌که به نظر می‌رسید آثار جنگ اخیر در منطقه خاورمیانه خفیف‌تر از جنگ روسیه و اوکراین است، برآوردهای جدید حاکی از آن است که آثار این جنگ می‌تواند فراتر از پیش‌بینی‌ها باشد. ازاین‌رو اروپا نیز ممکن است از عواقب اقتصادی این جنگ در امان نباشد و بسته به گسترش جنگ، اقتصاد اروپا و جهان را نیز متاثر کند. این موضوع باعث می‌شود که میلیونرها در سراسر جهان تغییر قابل‌توجهی در استراتژی‌های سرمایه‌گذاری خود نشان دهند و بخش قابل‌توجهی از دارایی خود را به صورت نقد نگه دارند.

نااطمینانی بازار

نظرسنجی سی‌ان‌بی‌سی نشان می‎دهد تعداد قابل توجهی از میلیونرها، به‌ویژه سرمایه‌گذاران مسن‌تر، بر این باورند که کاهش نرخ تورم به هدف دودرصدی فدرال‌رزرو یک تا پنج سال طول می‎کشد. در همین حال، حدود 43 درصد از میلیونرها در حال بررسی تغییرات پورتفوی هستند یا قصد دارند به دلیل تورم تغییراتی را انجام دهند. بررسی روند سرمایه‌گذاری در سال 2023 نشان می‌دهد که بخش قابل‌توجهی از جمعیت ثروتمند جهان در حال نگه داشتن پول خود به صورت نقد هستند. اما چرا چنین تمایلی به گرفتن یک موضع محتاطانه در بازارهای مالی وجود دارد؟ در فضایی مملو از عدم اطمینان اقتصادی، به نظر می‌رسد میلیونرها با افزایش قابل‌توجه دارایی‎های نقدی خود، ایمنی را در اولویت قرار می‎دهند. طبق یک نظرسنجی از خانواده‌هایی با دارایی‌های قابل سرمایه‌گذاری یک میلیون دلار و بیشتر، یک‌سوم سرمایه‌گذاران میلیونر بخش نقدی پورتفوی خود را از ۱۴ درصد در سال گذشته به ۲۴ درصد در سال اخیر افزایش داده‌اند. این حرکت از سرمایه‌گذاری‌های مرسوم‌تر مانند سهام نشان‌دهنده تمایل رو به رشد برای حفاظت از دارایی‌ها در میان تغییرات غیرقابل‌پیش‌بینی بازار است. وضعیت حال حاضر خاورمیانه می‌تواند بر بازارهای مختلف اثر منفی خود را بگذارد. واقعیت این است که زمانی که اتفاق بدی رخ می‌دهد و اخبار ناخوشایندی در فضای عمومی در حوزه‌های مختلف پخش می‌شود، سرمایه‌گذار احساس خطر می‌کند و دست به برخی واکنش‌های هیجانی می‌زند. این روند که احساسات ناشی از خبری منتشرشده به وجود آمده است نیز بر نااطمینانی موجود در فضای بازارهای مالی می‌افزاید. همین موضوع باعث شده است که دلار در مقابل بسیاری از همتایان اصلی خود، تقویت شود. بسیاری از معامله‎گران ارز به حمله حماس به اسرائیل واکنش نشان دادند و همان‌طور که انتظار می‌رود دلار آمریکا -که به عنوان پناهگاهی در مواقع مشکل تلقی می‌شود - در برابر یورو و پوند رشد کرد؛ درحالی‌که ارزهای ریسکی مانند استرالیا و کیوی ضعیف شدند. کرون نروژ نیز به دلیل چشم‌انداز صادرات این کشور رشد بیش از پنج درصد داشت.

شاخص نوسانات بازار یا VIX که «شاخص ترس» نیز نامیده می‌شود، شاخصی است که برای اندازه‌گیری احساسات سرمایه‌گذاران ایجاد شده است. این نشان می‌دهد که چگونه احساسات بر نحوه پرداخت سرمایه‌گذاران برای سهام تاثیر می‌گذارد. هر چه میزان آن بیشتر باشد، وحشت (و نوسانات، به ترتیب) در بازار قوی‌تر است. در این زمان، سرمایه‌گذاران ترجیح می‌دهند دارایی‌های پرخطر را خارج کرده و پول خود را به بازارهای امن‌تر منتقل کنند. با توجه به نمودار نوسانات S&P500 در یک ‌ماه گذشته، می‌توان گفت که سرمایه‌گذاران در حال خارج شدن از بازار و نقد کردن دارایی‌های خود هستند.

افزایش تورم و نرخ بهره

علاوه بر افزایش ذخایر نقدی، 28 درصد از میلیونرها اقدام به افزایش سهام صندوق‎های با درآمد ثابت خود کردند که نشان‌دهنده انتظار جمعی برای بالا بودن نرخ‌های بهره برای یک دوره قابل پیش‌بینی است. با توجه به اینکه سرمایه‌گذاران جهانی 34 درصد از پورتفوی خود را به صورت نقدی یا دارایی‌های معادل در اختیار دارند، آشکار است که رویکرد محافظه‌کارانه و ارزش‌محور در مدیریت ثروت، به‌ویژه با توجه به تاثیرات بالقوه نرخ بهره بر میزان سرمایه‎گذاری، امری عادی به شمار می‌آید. از سوی دیگر تورم بالای کشورها مانند شمشیری دولبه عمل می‌کند. درحالی‌که برخی از میلیونرها در مورد مسیر بازار سهام اختلاف نظر دارند، 60 درصد غالب اقتصاد «ضعیف‌تر» یا «بسیار ضعیف‌تر» را در پایان سال 2023 پیش‌بینی می‌کنند. نگرانی محسوسی که به این چشم‌انداز اقتصادی محتاطانه دامن می‌زند، تداوم تورم است. عده‎ای بر این باورند که تورم می‌تواند سال‌های زیادی پابرجا بماند و به‌طور بالقوه نرخ‌های بهره را به معیارهای بالاتر برای مدت‌زمان طولانی‌تری بالا نگه دارد که باعث تجدیدنظر میلیونرها در سرمایه‌گذاری، هزینه‌ها و کمک‌های خیریه می‌شود. میلیونرها حتی با وجود ثروتی که دارند، در برابر تورم و نرخ‌های بهره بالا آسیب‎پذیرند و تورم بالا بر شیوه زندگی و انتخاب هزینه آنها تاثیر می‎گذارد. از کاهش هزینه‌های رستوران‌ها و به تعویق انداختن خرید خودرو گرفته تا کاهش احتمالی برنامه‌های سفر. علاوه بر این، موج‌های تورم حتی در کمک‌ به  خیریه‌ها نیز  را نقش دارد، به طوری که با بروز فشارهای تورمی، بیش از یک‌چهارم افراد، کمتر به سازمان‌های بشردوستانه کمک می‌کنند.

بحران انرژی

بازارهای نفتی بدون شک یکی از مهم‌ترین‌ بازارهایی است که تحت تاثیر جنگ اسرائیل و حماس قرار می‌گیرد. بازار انرژی در حال حاضر وضعیت آشفته‎ای دارد. اما پرسش اصلی این است که با بالا رفتن قیمت انرژی چه اتفاقی می‌افتد. افزایش مجدد قیمت نفت، فدرال‌رزرو و سایر بانک‌های مرکزی را زیر فشار قرار ‌می‌دهد تا نرخ‎های بهره را که با سرعت زیادی در چندین ماه گذشته، افزایش یافته، بیشتر کنند. پی‌یر-اولیویه گورینشاس، اقتصاددان ارشد صندوق بین‌المللی پول گفته است که هنوز برای ارزیابی اینکه آیا جهش اخیر قیمت نفت ادامه خواهد داشت یا خیر، زود است. اگر چنین باشد، پژوهش‌ها  نشان می‎دهد که افزایش 10درصدی قیمت نفت، اقتصاد جهانی را زیر فشار قرار می‌دهد و تولید را 15 /0 درصد کاهش می‌دهد و تورم را 4 /0درصد در سال آینده افزایش می‌دهد. همچنین انتظار می‌رود نرخ‌های بهره بالا و تورم مداوم در پس بالا رفتن قیمت انرژی رخ دهند که باعث کاهش رشد اقتصادی کشورها و ایجاد بحران جدیدی در جهان می‌شود. پیش‌بینی می‎شود رشد امسال 3 /3 درصد کاهش یابد. این موضوع بستگی به میزان گسترش درگیری در منطقه دارد. با گسترش درگیری اسرائیل و حماس، احزاب و گروه‌های دیگر وارد جنگ خواهند شد و چشم‌انداز برای اقتصاد جهانی بدتر می‌شود و حتی فشارهای تورمی نیز بیشتر خواهد بود.