دژ دلار

معین حسین‌پور: در دوره دونالد ترامپ، تنش‌های سیاسی و اقتصادی آمریکا با جهان رو به افزایش گذاشت. تعمیق این تنش‌ها، کشورهای مقابل را به واکنش واداشت. شاید اگر تنش‌های سیاسی و اقتصادی به این حد نمی‌رسید، چین و روسیه چندان به دنبال دلارزدایی نمی‌رفتند. اما در نهایت حجم تنش‌ها واکنش این دو کشور را برای حذف دلار از مبادلاتشان به همراه داشت. ولادیمیر پوتین و شی جین پینگ در جدیدترین اقدام، قراردادی امضا کردند که به موجب آن دلار را از مبادلات خود حذف خواهند کرد و انجام مبادلات بین دو کشور با ارز ملی روبل و یوآن انجام خواهد شد. این توافقنامه به امضای رهبر دو کشور رسید. در نتیجه از این پس روسیه در ازای صادرات کالاهایش به چین، یوآن دریافت می‌کند و چین در ازای صادرات کالاهایش به روسیه، روبل. در سال گذشته میلادی، حجم تجارت دوجانبه میان روسیه و چین برای اولین بار در تاریخ دو کشور در نهایت به رقم ۱۰۰ میلیارد دلار رسید. در این بین سهم صادرات کالاهای روسی بیشتر بوده است، در نتیجه اگر روال این سال در سال جاری نیز تداوم یابد، بانک مرکزی روسیه، در قیاس با بانک مرکزی چین (برای ذخیره ارز ملی طرف مقابل)، باید یوآن بیشتری ذخیره کند. از طرف دیگر حجم مبادلات دو کشور با آمریکا قابل قیاس نیست. در سال ۲۰۱۸ هم حجم تبادلات تجاری بین آمریکا و روسیه، نسبت به سال قبلش با 8 /7 درصد رشد به ۲۵ میلیارد دلار رسیده بود. در حالی که تنها میزان صادرات کالاهای چینی به آمریکا در حدود 540 میلیارد دلار در سال 2018 ثبت شده است؛ که این عدد بیش از پنج برابر کل تجارت روسیه و چین است. در نتیجه به ظاهر روسیه می‌تواند برای دور زدن تحریم‌ها از فرضیه دلارزدایی نفع بیشتری از این قرارداد ببرد، اما وابستگی اقتصاد چین به دلار با قرارداد روسیه، قابل حذف نیست. فارغ از اینکه اعداد و ارقام، چندان پروژه دلارزدایی از اقتصاد جهان را واقعی جلوه نمی‌دهند، اما این بحث در رسانه‌ها بسیار محبوب واقع شده است. برخی از آن به عنوان پایان امپراتوری آمریکا نام می‌برند و جلوه سیاسی را در این پدیده اقتصادی بسیار پررنگ تلقی می‌کنند. از این‌رو معتقدند که چین در حال تبدیل به قدرت اول در قرن بیست و یکم است و به تبع آن، یوآن در حال تبدیل به ارز بین‌المللی. اما نظر متخصصان چندان این فرضیه را حداقل برای دهه‌های آتی محتمل نمی‌داند و به نظر دژ دلار مستحکم‌تر از این فرضیه‌هاست. در داخل ایران نیز، بارها از سوی مسوولان ایده دلارزدایی از اقتصاد ملی مطرح شده است. قراردادهایی نیز برای تجارت با کشورهای همسایه با ارزهای ملی، در همین راستا بسته شده است. در این پرونده ضمن بررسی قرارداد روسیه و چین و دلایل بنیادی سلطه دلار در اقتصاد جهانی، اثرات این تصمیم بر اقتصاد ایران بررسی خواهد شد.