خرده فساد
چرا شیوع جرائم و فسادهای خرد به اندازه فسادهای کلان نگران‌کننده است؟
راننده تاکسی‌ای که به بهانه نداشتن پول خرد، باقی کرایه مسافرش را نمی‌دهد، لبنیات‌فروشی که آب قاطی شیر می‌ریزد، کارمندی که برای انجام وظیفه‌اش از ارباب رجوع درخواست رشوه می‌کند یا از امکانات اداره برای امور شخصی استفاده می‌کند، همه و همه از اختلاس و فساد و ارتشا ناراضی‌اند، اما خرده جرائم خود را مصداق دزدی و فساد نمی‌دانند.
فاطمه شیرزادی: راننده تاکسی‌ای که به بهانه نداشتن پول خرد، باقی کرایه مسافرش را نمی‌دهد، لبنیات‌فروشی که آب قاطی شیر می‌ریزد، کارمندی که برای انجام وظیفه‌اش از ارباب رجوع درخواست رشوه می‌کند یا از امکانات اداره برای امور شخصی استفاده می‌کند، همه و همه از اختلاس و فساد و ارتشا ناراضی‌اند، اما خرده جرائم خود را مصداق دزدی و فساد نمی‌دانند. همه معتقدیم باید مفسدان و دانه‌درشت‌ها به اشد مجازات برسند، اما وقتی بحث تخلفات کوچک خودمان مطرح می‌شود، نه‌تنها انتظار مجازات نداریم، بلکه می‌خواهیم هیچ‌کس حتی روی کارهای ما برچسب دزدی و فساد و تخلف نزند، آن هم وقتی این همه فساد و اختلاس چندرقمی اتفاق افتاده و فقط بعضی از آنها پس از سال‌ها و ماه‌ها افشا شده‌اند. گرفتن چند میلیون رشوه ناقابل یا به کف آوردن چند هزار تومان پول از فروش کابل برق یا درپوش چاه فاضلاب یا پیچ و مهره ریل راه‌آهن که به جایی برنمی‌خورد، وقتی در سطح کلان با اختلاس و ارتشا میلیارد میلیارد می‌برند و می‌خورند و خیلی از دانه‌درشت‌ها هم هنوز دستشان رو نشده است. نه فقط مجرمان و مفسدانی که مرتکب جرائم خرد می‌شوند، تخلفات خود را توجیه می‌کنند، بلکه حتی عموم مردم هم چندان دغدغه مجازات خرده‌مفسدان را ندارند. رسانه‌ها و مردم هر روز به فسادهای بزرگ و ضرورت محاکمه دانه‌درشت‌ها می‌پردازند، ولی عموماً نسبت به جرائم کوچک حساس نیستند و خواستار عطوفت و مهربانی نظام قضایی در برابر جرائم خرد هستند، اما همین مردم وقتی با یک کارمند رشوه‌بگیر مواجه می‌شوند، نسبت به کل نظام اداری و حتی سیستم حکمرانی بدبین می‌شوند. درحالی‌که عمده توان دستگاه‌های نظارتی و قضایی روی دزدی‌های کلان و مجازات مفسدان بزرگ متمرکز شده، دزدی و رشوه‌های کوچک در ادارات دولتی و شهرداری‌ها به کرات مشاهده می‌شود و جرائم خرد که پیش‌تر از آنها با عنوان دله‌دزدی، جیب‌بری و قالپاق‌دزدی نام برده می‌شد، در سطح جامعه شیوع پیدا می‌کنند. تمرکز بر فسادهای کلان و غفلت از دزدی‌های کوچک و سوءاستفاده‌های کارکنان دولت و نهادهای عمومی از موقعیت‌های کاری خود به نارضایتی عمومی دامن می‌زند، اعتماد عمومی به نظام اداری را کاهش می‌دهد و انسجام اجتماعی را تضعیف می‌کند، اما این همه ماجرا نیست. شاید بسیاری تصور کنند خسارتی که همه این مفاسد خرد در مجموع به اقتصاد کشور وارد می‌کنند بسیار کمتر از لطمه ناشی از چند اختلاس و فساد بزرگ است، اما سارقی که درپوش چاه فاضلاب را از خیابان‌های شهر می‌دزدد یا دزدانی که ادوات ریلی را سرقت می‌کنند می‌توانند حتی عامل وقوع سوانح مرگبار باشد، چنان‌که تاکنون چند مورد حادثه بر اثر باز شدن پیچ‌های ریلی رخ داده و به همین علت بهمن‌ماه سال گذشته برای اولین بار پلیس ریلی و درزین ریلی پلیس راه‌اندازی شد. در حادثه مرگبار اخیر خروج قطار مسافربری زاهدان-تهران نیز باز شدن پیچ‌های ریل قطار با اقدام سارقان و جدا شدن خطوط ریلی به عنوان یکی از عوامل احتمالی مطرح شده است. ابعاد نگران‌کننده شیوع جرائم و فسادهای خرد تا کجا می‌تواند گسترش پیدا کند؟
