شب طبیبیان

اغلب مهمانان جشن دوازدهمین سال انتشار هفته‌نامه تجارت فردا نمی‌دانستند که قرار است سورپرایز شوند. مهمان ویژه نشست هم اطلاعی از نقشه اصلی نداشت و ظاهراً همه آمده بودند تا کیک دوازدهمین سال انتشار هفته‌نامه تجارت فردا را ببرند اما در میانه‌های برنامه و با اعلام رسمی مسعود نیلی، از برنامه دوم هم رونمایی شد. وقتی سخنرانی مسعود نیلی به نیمه رسید، درباره بزرگداشت مردی سخن گفت که عمر و زندگی‌اش را به پای ترویج عقلانیت گذاشته است. مردی که پایین صحنه، به عادت همیشه دست‌به‌سینه نشسته بود و به صحبت‌های دوست قدیمی‌اش گوش می‌داد و اینجا بود که مهمانان جشن به احترام آن مرد ایستادند و دست زدند؛ آن مرد کسی نبود جز دکتر سیدمحمد طبیبیان.

جشن انتشار یک مجله

نخستین شماره هفته‌نامه تجارت فردا در هفدهم ماه تیر سال 1391 منتشر شد و امروز که این گزارش را منتشر می‌کنیم، تجارت فردا به شماره 507 رسیده است. خیلی کم پیش‌آمده که هفته‌نامه‌ای در کشور ما یک دهه سابقه انتشار مداوم داشته باشد اما تجارت فردا اکنون وارد دوازدهمین سال انتشار شده است و شماره 500 را هم پشت سر گذاشته است.

برای هفته‌نامه‌ها عدد 100 و 500 بسیار مهم‌اند و پس از آن شماره‌های 1000، 2000، 3000 و... اهمیت زیادی دارند. عدد 100 از این جهت مهم است که نشان می‌دهد هفته‌نامه پس از حدود دو سال انتشار، از نظر جذب مخاطب و بنیه اقتصادی به جایگاه قابل قبولی رسیده است. مثل کودکی که دندان درآورده و می‌تواند راه برود. اما عدد 500 برای هفته‌نامه از این جهت مهم است که نشان می‌دهد آن کودک خردسال، 11 سال را پشت سر گذاشته و به سن بلوغ رسیده است. متخصصان علم مدیریت می‌گویند اگر بنگاهی 13 سال را پشت سر بگذارد، دوران طفولیتش تمام شده و می‌تواند سال‌های طولانی عمر کند ما هم امیدواریم هفته‌نامه تجارت فردا با عبور از شماره 500، بتواند جشن انتشار هزارمین شماره را هم بگیرد.

با این مقدمه شما را به سالن اجتماعات هتل اسپیناس می‌بریم؛ جایی که سعید بیابانکی -شاعر سرشناس و مجری باسابقه برنامه‌های ادبی- پشت تریبون ایستاد و برنامه به صورت رسمی آغاز شد.

مجری برنامه از سردبیر تجارت فردا دعوت کرد تا درباره 12 سال انتشار هفته‌نامه سخن بگوید. پیش از آنکه محمد طاهری پشت تریبون قرار گیرد، ویدئوی کوتاهی پخش شد که برای خیلی از مهمانان جنبه نوستالژیک داشت. 505 جلد تجارت فردا از 17 تیر 1391 تا 24 تیر 1402 به صورت فیلمی کوتاه درآمده بود که شبیه یک «سری زمانی» سیر تحولات اقتصادی کشور را نشان می‌داد.

داستان جلدهای تجارت فردا

سردبیر هفته‌نامه که بیشتر از همه تحت تاثیر این فیلم قرار گرفته بود، به حاضران خوشامد گفت و گفت: هر جلد مجله برای خودش داستانی دارد. 12 سال است که هر هفته این ویژه‌نامه را منتشر می‌کنیم و فیلمی که پخش شد نشان داد چگونه حوادثی را پشت سر گذاشتیم و با وجود این، این مجله را با چنگ و دندان حفظ کردیم.

محمد طاهری با اشاره به اینکه اول از همه و بیشتر از همه باید این مناسبت را به علیرضا بختیاری تبریک بگوییم که در 12 سال گذشته همه نوسان‌ها را مدیریت کرده و نگذاشته به مجله آسیبی برسد، گفت: در این 12 سال چالش‌های زیادی داشتیم. چالش‌هایی که هر کدام برای زمین‌گیر کردن یک کسب‌وکار کافی بود اما با صبر و حوصله مدیر مسوول، چالش‌ها را پشت سر گذاشتیم. سردبیر تجارت فردا ادامه صحبت‌هایش را به تقدیر از همکارانش پرداخت و گفت: ما اینجا همکاران بسیار خوبی داریم که تک‌تک آنها نقش بسیار مهمی در حفظ و تداوم انتشار مجله داشته‌اند. وی افزود: همه آنها که دستی در کار انتشار نشریه دارند می‌دانند انتشار هفته‌نامه چقدر سخت است و اغلب اوقات که کار به درازا می‌کشد، برخی از همکاران، روی صندلی خود خوابشان می‌برد. سردبیر تجارت فردا گفت: نویسندگان بسیار خوبی داریم که سال‌های طولانی است ما را همراهی می‌کنند و افتخار ما این است که اغلب آنها فقط برای تجارت فردا می‌نویسند و این لطف بسیار بزرگی است. او در ادامه به تقدیر از اقتصاددانان عضو شورای سیاستگذاری تجارت فردا پرداخت و گفت: این مسیر را مدیون راهنمایی‌ها و توصیه‌های اقتصاددانانی هستیم که گنج‌های زمانه ما هستند. شورای سیاستگذاری تجارت فردا به هیچ عنوان تشریفاتی نیست و با همه استادان در ارتباط هستیم و از دانش آنها بهره می‌گیریم. وی افزود: یکی از دلایلی که تجارت فردا توانسته دوام بیاورد، همین ارتباط صمیمانه با اقتصاددانان برجسته است که اجازه نمی‌دهند مجله از مسیر خود منحرف شود. محمد طاهری در ادامه سخنانش هفته‌نامه تجارت فردا را متعلق به نسل آینده دانست و گفت: کاش در دهه‌های 40 و 50 مجلاتی داشتیم که ماموریتشان ترویج عقلانیت بود، آن وقت راه‌حل‌های قلابی، جای راه‌حل‌های درست اقتصادی را نمی‌گرفت و شبه‌علم به جای علم نمی‌نشست. او با اشاره به اینکه مجله‌هایی مانند آگاهی‌نو، مهرنامه، اندیشه پویا و تجارت فردا و روزنامه‌هایی مانند دنیای اقتصاد، کارشان ترویج عقلانیت است گفت: جای خالی این نشریات در تحولات سیاسی و اقتصادی دهه‌های 40 و 50 به خوبی احساس می‌شود و حتی اگر این نشریات در دهه 70 هم حضور داشتند، به اصلاحات اقتصادی کمک می‌کردند.

راه رفتن روی لبه تیغ

در ادامه این مراسم علیرضا بختیاری، مدیر گروه رسانه‌ای دنیای اقتصاد با بیان اینکه نیاز به فرصتی برای برگزاری یک دورهمی بعد از سال‌ها به شدت احساس می‌شد، گفت: از پیش از دوران کرونا هیچ مراسمی برگزار نشده بود تا دوستان دور هم جمع شوند، سال قبل نیز بیستمین سالگرد انتشار دنیای اقتصاد را پشت سر گذاشتیم و علی‌القاعده عدد 20 برای انتشار روزنامه عدد مهمی است اما به دلیل تقارن این مناسبت با اعتراض‌های اجتماعی، ترجیح دادیم این جشن را به زمانی دیگر موکول کنیم. وی افزود: امسال دوازدهمین سالگرد انتشار تجارت فردا بهانه‌ای شد تا دوستان را دور هم جمع کنیم. بختیاری در ادامه با یادآوری انتشار اولین شماره‌های تجارت فردا گفت: به خاطر دارم روزهای اولی که بنا بود این هفته‌نامه منتشر شود بسیاری از دوستان و همکارانم اعتقاد داشتند که امکان انتشار هفتگی یک مجله وزین اقتصادی که مقبول و اثرگذار باشد وجود ندارد و نظر بیشتر دوستان روی انتشار ماهنامه بود، درست هم می‌گفتند. واقعاً کار سختی بود اما با همت محمد طاهری که از روز اول، مجله را مانند فرزند خود دوست داشت، این امر ممکن شد. در این راه قطعاً کمک بسیاری از اقتصاددانان و فعالان اقتصادی بسیار راهگشا بود که در این زمینه باید از آقایان دکتر موسی غنی‌نژاد و محسن جلال‌پور به خاطر اینکه در جمع حضور ندارند، تشکر کنم. به کمک این عزیزان بود که از عهده این مهم برآمدیم.

مدیر گروه رسانه‌ای دنیای اقتصاد با اشاره به اینکه با چاپ هفته‌نامه تجارت فردا یک نهاد جدید در این حوزه شکل گرفته است، گفت: در آن زمان خیلی از ما معتقد بودیم که شاید این همه آدم که به اقتصاد علاقه‌مند باشند و مجله را مطالعه کنند وجود نداشته باشد اما به همت محمد طاهری و همکاران پرتلاشش این اتفاق افتاد. از روز اول که بنای راه‌اندازی این مجله را داشتیم به چرخه اقتصادی و سودآوری آن فکر نکردیم بلکه بیشتر به دنبال این بودیم که تجارت فردا یک پشتوانه فکری برای مجموعه دنیای اقتصاد باشد و امروز که 505 شماره از انتشار آن گذشته، همه شهادت می‌دهیم که این اتفاق رخ داده است. بنابراین تحلیل‌ها و مقالات تئوریک و نظری در تجارت فردا جا گرفت و گزارش‌ها و اخبار و تحلیل‌های فوری به سمت روزنامه دنیای اقتصاد هدایت شد و بعد از آن رسانه تصویری اکو ایران هم ماموریت تهیه و تدوین گزارش‌های تصویری را بر عهده گرفت.

وی با اشاره به اینکه در حال حاضر گروه دنیای اقتصاد بیش از 450 همکار دارد و تداوم همکاری با این تعداد روزنامه‌نگار در طول دو دهه کار سختی است، گفت: کار روزنامه‌نگاری، روزنامه‌داری و رسانه‌داری واقعاً راه رفتن روی لبه تیغ است و هر لحظه ممکن است با چالشی غیرقابل پیش‌بینی مواجه شویم. به‌طور مثال همیشه منتظرم تا طرح روی جلد شماره جدید تجارت فردا را ببینم که اغلب آنها متهورانه و اثرگذار بوده است. برای مجموعه نیز همیشه احتمال خطر وجود داشته ولی تا الان موفق بوده و این امر میسر نمی‌شد جز با همیاری همه اقتصاددانان.

بختیاری ادامه داد: وجود و ادامه وجود گروه دنیای اقتصاد بدون اقتصاددانان، کارآفرینان بخش خصوصی و همکاران ما در این مجموعه میسر نبود و اگر موفق شده دلیل آن داعیه‌داری یک جریان فکری است. همچنان به لطف دوستان و ادامه حمایت آنها نیاز داریم و امیدواریم بتوانیم در کشور منشأ اثر و حرکت باشیم.

جمع عقلا

دکتر سیدمحمد طبیبیان که تا اینجای برنامه هنوز نمی‌دانست امشب شب بزرگداشت او نیز هست، در این مراسم با یادآوری خاطرات اولین نشست شورای سیاستگذاری هفته‌نامه تجارت فردا گفت: به خاطر دارم در اولین جلسه‌ای که توسط محمد طاهری از من به عنوان عضو شورای سیاستگذاری مجله تجارت فردا دعوت شد برنامه‌ای برای کارشان ارائه کرد که من آن را بیش از حد بلندنظرانه می‌دانستم و معتقد بودم اجرایی کردنش بسیار پرزحمت و غیرممکن است. در آن جلسه به محمد طاهری گفتم کار را مقداری محدودتر در نظر بگیرید تا عملی باشد. امروز که 12 سال از آن تاریخ می‌گذرد از توصیه‌ای که به ایشان کردم بسیار متاسفم. ایشان با همت و اراده‌ای که داشت و تلاش مستمری که با تیم خود به کار بست باعث شد تا امروز بتوانم بگویم صد درصد در اجرای برنامه اولیه موفق بودند و باید به ایشان و همکارانشان تبریک گفت.

وی افزود: در کشوری که کار کردن و پیشبرد یک کار زحمت و مرارت زیادی دارد به ثمر رساندن و تداوم پروژه‌ای مانند تجارت فردا کار بی‌تردید بزرگی بوده که از عهده تحریریه تجارت فردا برآمده و نتیجه کار به‌نوعی خدمت ملی محسوب می‌شود، به همین دلیل باید از مدیریت علیرضا بختیاری تقدیر کنیم که تا امروز موفق شده این بنگاه رسانه‌ای را از گزند حوادث دور نگه دارد. وی در ادامه مجموعه دنیای اقتصاد و هفته‌نامه تجارت فردا را رویکرد و پدیده‌ای جدید در دنیای روزنامه‌نگاری دانست و گفت: گمان نمی‌رفت که توجه عمومی به مطالب اقتصادی زیاد باشد چرا که اصولاً جنس این مطالب خشک است اما تحریریه تجارت فردا علوم اقتصادی را به زیبایی و هنرمندی تمام در این سال‌ها آموزش دادند. دکتر طبیبیان افرود: هفته‌نامه تجارت فردا و روزنامه دنیای اقتصاد فقط اقتصادی نیستند اما آن چیزی هستند که اقتصاد باید باشد و برای شخص من مطالعه تحلیل‌های اجتماعی، سیاسی و اقتصادی همیشه جذاب و جالب بوده است. به همین دلیل، این رویکرد بسیار موفق بوده است. وی تجارت فردا را نه‌فقط یک محتوای اقتصادی بلکه یک کار هنری دانست و گفت: طراحی جلد و همچنین صفحات داخلی مجله همگی به مثابه کار هنری محسوب می‌شود و بر جاذبه کار افزوده است. دکتر طبیبیان در زمینه رویکردی که به موفقیت روزنامه دنیای اقتصاد و مجله تجارت فردا کمک کرده نیز گفت: این مجموعه در قدم اول پایه‌ای از عقلای جامعه در رشته‌های مختلف را دور هم گرد آورده و در مجله حفظ کردند و بین آنها پیوندی برقرار شد که تا پیش از آن وجود نداشت. این کاری است که هیچ یک از نشریات دیگر در کشور انجام ندادند. امیدوارم به این کار ادامه دهید و نیروهای فکری را از استان‌ها و مناطق مختلف بیابید و با آنها پیوند برقرار کنید. چرا که حتی یک جمله از یک آدم عاقل، ممکن است اثر زیادی روی روندهای کشور داشته باشد. وی افزود: ویژگی دیگری که این گروه به وجود آورده این است که مجموعه‌ای از اقتصاددانان جوان و اهل قلم را گرد هم جمع کرده است. گاهی نوشتارهای نویسندگان نشریه به قدری زیبا و دل‌نواز است که از خوانش مطالب بسیار لذت می‌برم. اینکه فردی که تازه فارغ‌التحصیل شده می‌تواند با چنین شیوایی و عمق زیاد، تحلیل بنویسد و مطلب تهیه کند، مایه مباهات است. اینها سرمایه‌های فکری آینده کشور هستند و امیدواریم روزنامه دنیای اقتصاد، مجله تجارت فردا و اکو ایران از این جوانان بااستعداد هرچه بیشتر جذب کنند و به تربیت اقتصاددانان اهل قلم و اندیشه برای آینده کشور بپردازند چرا که اینها دستاوردهای یگانه‌ای است که کمتر مشابه آن را می‌بینیم. این اقتصاددان با اشاره به مشکلاتی که ممکن است در این راه وجود داشته باشد نیز گفت: مسلماً می‌دانیم که گردانندگان روزنامه و مجله در این سال‌ها با مشکلات زیادی نیز روبه‌رو بودند که با تلاش و کوشش فراوان این مشکلات را پشت سر گذاشتند و این نهاد فکری، علمی و فرهنگی را حفظ کردند. امیدواریم این نهاد تقویت شود، گسترش پیدا کند و از خروجی این مجله و روزنامه دانشمندان جدید در بین جوانان خود ببینیم. وی خطاب به اعضای تحریریه تجارت فردا گفت: شما بلندپرواز و بااراده‌اید و برای پرواز بال‌هایی قوی دارید. با اغلب برندگان جوایز نوبل اقتصاد مصاحبه کردید و فکر نکردید که این افراد دور از دسترس باشند. با شخصیت‌های مهمی ارتباط برقرار کردید و اندیشه‌های آنان را برای مردم شرح دادید، اینها کارهای بزرگی است و باید قدر آن را دانست و تشکر کرد.

اکونومیست ایران

پس از دکتر محمد طبیبیان، محمد قوچانی، روزنامه‌نگار سرشناس و فعال رسانه‌ای نیز ضمن تبریک دوازدهمین سال انتشار هفته‌نامه تجارت فردا گفت: در کشوری که نهاد در آن وجود ندارد و شکل نمی‌گیرد، شکل‌گیری نهادی به نام دنیای اقتصاد بسیار مهم است چرا که این نهاد متعلق به بخش خصوصی است و از همه مهم‌تر اینکه از اقتصاد آزاد دفاع می‌کند. سردبیر مجله آگاهی‌نو گفت: تک‌تک این کلمات مهم است چون بخش خصوصی در کشور ما معنایی ندارد و روشنفکران و روزنامه‌نگاران ما به خیال اینکه ثابت کنند رانت‌خوار نیستند، از اقتصاد چپ دفاع می‌کنند. در چنین شرایطی کسی که با صدای رسا و بلند از بخش خصوصی و از اقتصاد آزاد دفاع کند جای تقدیر دارد. وی افزود: اکو ایران، دنیای اقتصاد، تجارت فردا، انتشارات دنیای اقتصاد و... تمام این عناوین برای ما نشانه‌هایی از شکل‌گیری یک نهاد قوی و تنومند است. وی با تمجید از کارآفرینی علیرضا بختیاری در عرصه رسانه گفت: در فضای روشنفکری جامعه ما که فضایی به شدت چپ است کسی که این ساختار و نهاد را با ایده اقتصاد آزاد بنیانگذاری کند، قطعاً انسان ارزشمندی است. وی در ادامه با بیان اینکه در ایران همواره الگوبرداری‌هایی از رسانه‌های غربی انجام شده، گفت: برای اینکه بتوانیم یک رسانه حرفه‌ای راه‌اندازی کنیم، الگوبرداری از رسانه‌های بزرگ جهان ایراد نیست. شخصاً همیشه آرزو داشتم رسانه‌ای مانند اکونومیست در کشور ما متولد شود و باافتخار می‌گویم که تجارت فردا اکونومیست ایران است. البته در زمان حکومت پهلوی مجله‌ای با عنوان اکونومیست داشتیم که راه و روشی دیگر در پیش گرفته بود اما اکونومیست بودن تجارت فردا در ایرانی بودن آن است، صرفاً ترجمه و برگردان نیست و از آن مهم‌تر مجله‌ای است که گفتمان و دیدگاه دارد و این به این معنی نیست که دیدگاه‌های دیگر را نمی‌بیند و حرف‌های دیگر را نمی‌شنود، به این معنی است که از دیدگاه خود شرمنده نیست.

سردبیر آگاهی نو افزود: وجود شورای سیاستگذاری ارزشمند و اساتیدی که فکر می‌کنند باید در مورد موضوعات گفت‌وگو کنند و همین‌طور اقتصاددانان جوانی که در این مجله کار می‌کنند سرمایه این مجله است.

قوچانی گفت: دفاع از گفتمان اقتصاد آزاد کار بسیار مهمی است که در کشور ما با دو دشمن مواجه است. اول ساختاری که اساساً اعتقادی به آزادی اقتصادی ندارد و دوم روشنفکرانی که یا اهمیت اقتصاد آزاد را نمی‌فهمند یا سعی می‌کنند با آن دشمنی کنند. بنابراین انتشار هفته‌نامه تجارت فردا کارنامه‌ای است که محمد طاهری می‌تواند به آن افتخار کند. این مجله محصول کار خبرنگاران و روزنامه‌نگارانی است که عقاید و نظرات اقتصاددانان، فیلسوفان و... را به میان مردم بردند. اینکه دکتر طبیبیان، مشایخی، نیلی و دیگران امروز در عرصه عمومی جامعه ما حضور دارند نقطه عطفی است که در گذشته وجود نداشت و روشنفکران به جای متخصصان و اقتصاددانان در کشور حرف می‌زدند. ما نیازمند این هستیم که این راه با تربیت نسل جوان روزنامه‌نگار ادامه پیدا کند و این جهاد بزرگی است که نه ساختار سیاسی و نه روشنفکران آن را تشویق نمی‌کنند اما اثر این اقدام در تاریخ می‌ماند. وی اضافه کرد: این اتفاق ظهور حلقه‌ای از جریان فکری اقتصادی و اجتماعی در جامعه ماست و همه ما نیازمند این هستیم که در مقابل طیف‌های متنوع فکری از آنها تقدیر و تجلیل کنیم و آن را گسترش دهیم. برای اینکه پوپولیسمی که در حال شکل‌گیری است به نتیجه نرسد نیازمند این هستیم تا با مردم صادقانه صحبت کنیم. امیدوارم تجارت فردا آنقدر بماند تا این پیام را به نسل‌های بعدی برساند.

تجلیل از استاد

مسعود نیلی، اقتصاددان نیز در ابتدای سخنرانی خود به این نکته اشاره کرد که دو موضوع برای صحبت دارد که اولی درباره تجارت فرداست و دومی حالت سورپرایز دارد. وی به تشریح راهی طولانی که مجله تجارت فردا پیموده پرداخت و گفت: از روزی که ساختمان دنیای اقتصاد بسیار کوچک و در خیابان زرتشت بود مسیر سختی با همت علیرضا بختیاری طی شده و ایشان کارآفرینی رسانه‌ای را ممکن کرد. نهادی که روی پای خود ایستاده، به جایی وصل نبوده و رانت و حمایتی نداشته است امروز مخاطب پیدا کرده و از این طریق ادامه حیات داده است و ضمناً استقلال رای خود را نیز حفظ کرده است.

نیلی افزود: محمد طاهری و همکارانش در تجارت فردا کار بزرگی انجام داده‌اند، نیروهای خوبی در مجله گرد هم جمع شده‌اند و با اقتصاددانان باتجربه و جوان ارتباط خوبی برقرار شده که باعث شده گفتمان قابل دفاعی حول مسائل کشور شکل گیرد. وی گفت: انتقاد کردن و ماندن در کشور ما خیلی سخت است و مجله تجارت فردا همیشه منتقد بوده اما توانسته بماند. هنر ظریف و زیبایی که در جلدهای تجارت فردا می‌بینیم نیز استثنایی است و شخصاً گاهی چند دقیقه به جلد مجله خیره می‌شوم و از اینکه یک مفهوم بسیار پیچیده اقتصادی با یک تصویر ساده در جلد مجله ارائه شده لذت می‌برم.

وی با اشاره به بخشی از سخنان سردبیر تجارت فردا درباره اینکه کاش تجارت فردا در دهه 50 منتشر می‌شد گفت: لازمه این امر که علم اقتصاد به زبان جامعه بیان شود این است که پشتوانه‌ای از دانش در کشور شکل گرفته باشد و افرادی باشند تا این کار را انجام دهند. در دهه‌های 40 و 50 این افراد را نداشتیم. اینکه امروز رسانه‌ای مانند تجارت فردا می‌تواند نقش‌آفرینی کند به دلیل تحول بزرگی است که در حوزه فکر و اندیشه در کشور ما اتفاق افتاده و باعث شده فهم درستی از اقتصاد به وجود بیاید. به عقیده دکتر نیلی، این تحولات باعث شده تا کسانی که شاید در سال‌های گذشته به صراحت با چارچوب‌های رایج علم اقتصاد مخالفت می‌کردند امروز ناچار شوند این مخالفت را پنهان کنند.

وی در ادامه با اشاره به اینکه فهم اقتصادی شکل‌گرفته در کشور با گذشت زمان به علم اقتصاد نزدیک‌تر شده است، گفت: این اتفاق به صورت تصادفی نیفتاده است. دانشگاه‌های این کشور از سال 1346 فارغ‌التحصیل اقتصاد تربیت کردند اما نتوانستند آنچه امروز در زمینه فهم مسائل اقتصادی در جامعه اتفاق افتاده را رقم بزنند. آنچه امروز می‌بینیم چیزی جز تلاش افرادی که با فهم از علم اقتصاد به تشریح کاربرد آن در توضیح پدیده‌های واقعی پرداختند نیست. آنچه امروز در جامعه ما از نظر درک مفاهیم پایه‌ای اقتصاد رخ داده حاصل زحمت افراد محدودی بوده است. این جوان 12ساله‌ای که به عنوان تجارت فردا می‌بینیم نیز یکی از فرزندان حرکتی است که در کشور ما آغاز شده تا علم اقتصاد در خدمت توضیح روشن و همه‌فهم پدیده‌هایی که اتفاق می‌افتد قرار گیرد. وی که به نظر می‌رسید وارد بحث دوم خود و سورپرایز مراسم شده، ادامه داد: اگر قرار باشد به لحاظ اثرگذاری در شکل‌گیری اندیشه اصیل اقتصادی موجود، تنها نام یک نفر را ببرم، نام آقای دکتر محمد طبیبیان را می‌برم. حدود 40 سال است که با ایشان آشنا هستم و اقتصاد را اولین‌بار از ایشان آموختم. دکتر نیلی در ادامه سخنان خود با اشاره به این نکته که بخش دوم سخنان وی در راستای بخش دوم مراسم در تجلیل از مقام دکتر طبیبیان است، گفت: بیش از اندازه خوشحالم که امشب علاوه بر جشن دوازدهمین سال انتشار تجارت فردا، بزرگداشت ایشان نیز برگزار می‌شود و همیشه آرزوی چنین جلسه‌ای را داشتم. نیلی یکی از ویژگی‌های اصلی دکتر طبیبیان را صراحت بسیار زیاد ایشان دانست و گفت: ایشان همیشه اگر با کسی مخالفتی داشته باشند خیلی واضح مطرح می‌کنند و در این زمینه همه ما خاطرات بسیاری از ایشان داریم. اما ویژگی اصلی دیگری که دکتر طبیبیان از ابتدا داشتند این بود که تلاش کردند مفاهیم مهم و پایه‌ای علم اقتصاد را برای جامعه قابل فهم کنند. امروز چون این موضوع واضح شده افراد نمی‌دانند در گذشته چقدر کار سختی بوده است. شکاف بزرگ فکری موجود در جامعه نیز تا حد زیادی ناشی از همین موضوع بود.

کار بزرگ طبیبیان و مشایخی

محمدتقی بانکی، مشاور و سرپرست اسبق سازمان برنامه و بودجه نیز در ادامه مراسم گرامیداشت مقام دکتر محمد طبیبیان گفت: اقرار می‌کنم که سازمان برنامه و بودجه در سال 60 با توجه به درک نادرستی که دولت وقت از این سازمان داشت جز با تلاش دوستانی مانند آقای طبیبیان از مرگ نجات پیدا نمی‌کرد و دوباره زنده نمی‌شد. حرف‌های غیرمنطقی و غیرسازنده‌ای در آن زمان زده می‌شد و رقابتی که در تعطیلی وزارتخانه‌ها به وجود آمده بود، باعث شد با تعطیلی وزارت ارشاد به منظور اصلاحات، رئیس وقت سازمان برنامه و بودجه نیز در این سازمان را ببندد. در آن زمان افتخار داشتم که آقای دکتر مشایخی و طبیبیان به سازمان برنامه پیوستند و به کمک سازمانی آمدند که در آن سال‌ها نیازمند تحول بود و باید درک خوبی به مجلسی‌ها و دولت می‌داد. در آن زمان این دو بزرگوار اصلی‌ترین راه را برای نجات مملکت با بررسی‌های علمی و تثبیت اینکه مخارج و هزینه‌ها باید بر اساس برنامه باشد انجام دادند و هر دو این تصور را به وجود آوردند که سازمان برنامه مفید است.

فهم عمیق از اقتصاد

علینقی مشایخی، از مدیران ارشد سازمان برنامه در دهه 60 سخنران بعدی بود که در تجلیل از مقام و شخصیت همکار قدیمی‌اش گفت: 44 سال است که دکتر طبیبیان را می‌شناسم. ایشان با وجود اینکه تمایل نداشت به همراه بنده در سازمان برنامه و بودجه حضور پیدا کرد و در مسیر خوبی قرار گرفت. آقای دکتر بااستعداد است، وسیع و عمیق مطالعه کرده و اقتصاد را فهمیده است. فهم ایشان از اقتصاد به حدی است که گمان می‌کند جواب همه مسائل اجتماعی در همین علم است و شما اگر اقتصاد را خوب فهمیده باشی جواب همه مسائل علوم اجتماعی را خواهی داشت. ایشان کشور و مردم را دوست دارد و نسبت به فعالیت‌های خود دیدی توام با تعهد علمی دارد. وی ادامه داد: امروز دنیای اقتصاد و تجارت فردا در اکوسیستمی امکان ظهور و بروز پیدا کرده‌اند که دکتر طبیبیان نفر اول و اصلی در ایجاد این اکوسیستم است. آقای طبیبیان اقتصاددانانی را تربیت کردند که در تربیت دیگر اقتصاددانان موثر بوده و به این وسیله جریانی برای تربیت اقتصاددانان به راه افتاده که نقش ایشان در ایجاد این اکوسیستم حیاتی است. چه خوب اگر کشور بتواند اکوسیستم‌های مشابهی در سایر علوم اجتماعی توسط افراد زبده و خبره به وجود بیاورد تا در اثر وجود این نیروها مجلات و جراید وزین و تاثیرگذاری مثل تجارت فردا عرضه شود.

مقابله با جریان چپ

مسعود روغنی‌زنجانی، رئیس پیشین سازمان برنامه و بودجه یکی دیگر از سخنرانان این مراسم بود. وی گفت: قبل از هر چیزی باید به این نکته اشاره کنم که من دانش‌آموخته اقتصاد قبل از انقلاب هستم و با استادان زیادی آشنا بودم و هستم، در آن دوره تفکر چپ و مارکسیستی در دانشگاه‌ها نیز غالب بود و تمام اندیشه‌های چپ به دانشگاه‌ها، استادان و دانشجویان القا می‌شد. خفقان فکری شدیدی در آن دوره وجود داشت و حتی در همین سازمان برنامه و بودجه نیز توده‌ای‌ها حضور داشتند والا استادان خوبی داشتیم. وی در ادامه بیان کرد: با آقای دکتر طبیبیان آشنایی قبلی نداشتم. در سال 62 با ابلاغیه مهندس میرحسین موسوی به سازمان برنامه آمدم اما وقتی رسیدم گزارش صفر به مجلس رفته بود و بنابراین در پروسه تدوین برنامه اول توسعه نقش نداشتم اما از روی کنجکاوی بخش اقتصادی گزارش‌ها را می‌خواندم، در لابه‌لای سیاست‌های برنامه مطالب علمی قابل‌توجهی بود که ابتدا نمی‌دانستم چه کسی آنها را نوشته اما بعد با آقایان دکتر طبیبیان و مشایخی آشنا شدم و فهمیدم که کار ایشان است. روغنی‌زنجانی افزود: در فرآیند اداره کشور متوجه شدم که سه نیرو در فرآیند تصمیم‌گیری و اداره کشور در آن سال‌ها موثر بودند؛ چپ‌ها، الیت‌های جامعه و مهم‌تر از همه دولت. و یکی از رسالت‌های ما به عنوان سازمان برنامه این بود که دولت را قانع کنیم تا درست تصمیم بگیرد. سازمان برنامه در آن زمان تنها سازمانی بود که به دلیل وجود افرادی مانند دکتر طبیبیان با جریان چپ اقتصادی در کشور مقابله کرد. حملاتی که دکتر طبیبیان در نوشته‌های خود به جریان چپ کردند از سوی کمتر اقتصاددانی دیده شده است. اما اصلاح ساختار اقتصادی که اکنون در کشور جا افتاده در آن زمان اصلاً مطرح نبود، اصلاح قیمت‌ها در آن زمان تابو بود و بخش زیادی از این تحولات نتیجه صراحت کلام و نوشتار آقای دکتر طبیبیان است.

تکیه داده بر علم

محمدمهدی بهکیش نیز در این مراسم با بیان اینکه امشب از کسی تقدیر می‌شود که به گردن اقتصاد و این کشور حق بسیار دارد، گفت: در روزگاری که تفکر چپ در جامعه غالب بود دکتر طبیبیان و سایر دوستان با شهامت و تکیه بر علم اقتصاد کارهای بزرگی کردند. دکتر طبیبیان را در جلسه نقد اقتصاد ایران در بستر جهانی شدن برای اولین‌بار دیدم. رفقای من ایشان را دعوت کرده بودند تا در مورد کتاب اظهارنظر کنند اما ایشان با اینکه من را نمی‌شناخت تعریف زیادی از کتاب کرد.

وی افزود: آقای دکتر طبیبیان و دوستانشان پایه‌ای را در اقتصاد بنا نهادند که باعث شد همه دور هم جمع شویم و این محفل یکی از آن دور هم جمع شدن‌هاست. اینکه با هم تبادل فکر کنیم بدون اینکه به هم خشم بورزیم و اختلافات را فردی تلقی کنیم به معنای علم و ماحصل زحمات ایشان است.