جراحی بزرگ

  آرین فلاح: دو موضوع بحث‌برانگیز در لایحه بودجه ۱۴۰۱ باعث شده ابرچالش صندوق‌های بازنشستگی دوباره در صدر توجه تحلیلگران اقتصاد قرار گیرد. اولی پیشنهاد افزایش سن بازنشستگی است که واکنش‌های متفاوت کارشناسان را برانگیخته و دیگری، اختصاص رقم تکان‌دهنده بیش از ۲۰۰ هزار میلیارد تومان برای پرداخت حقوق بازنشستگان در سال ۱۴۰۱ است.

در سال‌های اخیر، منابع قابل‌توجهی از بودجه جاری در سیاهچاله‌هایی ریخته شده که ابرچالش‌های اقتصادی به وجود آورده‌اند که بزرگ‌ترین آنها ابرچالش صندوق‌های بازنشستگی است؛ به گونه‌ای که در بودجه سال آینده، بیش از ۲۰۰ هزار میلیارد تومان فقط برای تامین کسری صندوق‌های بازنشستگی و تامین منابع مورد نیاز برای پرداخت حقوق بازنشستگان پیش‌بینی شده است.

به همین دلیل به نظر می‌رسد دولت برای رفع ناترازی مالی و جلوگیری از تعمیق ابرچالش صندوق‌های بازنشستگی، سیاست افزایش دوساله سقف سن بازنشستگی را در دستور کار قرار داده است.

در سال‌های اخیر، صندوق بازنشستگی کشوری برای تامین ۷۵ درصد از هزینه‌های خود به کمک دولت نیاز داشت. در دهه ۹۰، مجموع بودجه عمومی صرف‌شده برای جبران کسری از حدود 6 /5 هزار میلیارد تومان در سال ۹۰ به ۱۱۴ ‌ هزار میلیارد تومان در سال ۱۴۰۰ رسیده و نزدیک به ۲۰ برابر شده است. این رقم در بودجه ۱۴۰۱، حدود ۲۱۰ هزار میلیارد تومان در نظر گرفته ‌شده است که نشان می‌دهد این رشد فزاینده در حال نزدیک شدن به نقطه بحرانی است و باید برای آن تمهیداتی اندیشیده شود.

برای درک بهتر عدد ۲۱۰ همت در جزئیات بودجه سال ۱۴۰۱، جالب است بدانید، این مقدار تقریباً ۶۵ درصد بودجه عمرانی کشور است. همچنین معادل ۲۷ درصد از مقداری است که دولت برای استقراض از روش‌های واگذاری دارایی و اوراق قرضه در نظر گرفته است.

از سوی دیگر سن بازنشستگی در ایران بین ۵۰ تا ۵۵ سال است که در مقایسه با متوسط کشورهای جهان که ۶۰ سال است، فاصله معناداری دارد. تعداد بالای صندوق‌ها و افزایش ریسک مدیریت چند صندوق حمایتی که سرمایه‌گذاری‌های مناسبی هم نداشتند شرایط را بدتر کرده است.

به‌طور کلی شرایط صندوق‌های بازنشستگی مناسب نیست و نیازمند یک بازنگری تخصصی و اصلاح ساختاری عمیق است. در این پرونده قصد داریم درباره راه برون‌رفت از این شرایط و کسری حدوداً ۲۱۰ هزار میلیاردتومانی بپردازیم و عملکرد و آثار پیشنهادهایی مثل افزایش سن بازنشستگی را بر وضعیت موجود بررسی کنیم. در مجموع خواهیم دید که این وضعیت بحرانی، که بنا به عقیده بسیاری از اقتصاددانان یکی از ابرچالش‌های اقتصاد ماست، بر آینده اقتصاد ما چه اثری می‌گذارد.