منطقه حساس
چرا موضوع حداقل دستمزد هنوز در سطح جهانی حل‌وفصل نشده است؟
محمد ناظری: با نزدیک شدن به پایان سال، موضوع تعیین حداقل دستمزدها بحث‌های فراوانی را به وجود آورده است. تعیین حداقل دستمزد و اثرات آن در اقتصاد کشورهای مختلف هنوز یکی از مسائل مهم به شمار می‌رود؛ چراکه این مساله بر واکنش بنگاه‌ها جهت کاهش اشتغال موثر است و آثار تورمی روی اقتصاد به جا می‌گذارد. تعیین حقوق حداقلی به تحولات اجتماعی و اقتصادی بازار کار در یک قرن گذشته برمی‌گردد. در شرایط نرخ بیکاری بالا و افزایش رقابت برای یافتن کار و فشار هزینه‌ای زندگی، بیکاران مجبور می‌شوند با حقوق اندک وارد بازار کار شوند و این موضوع به گسترش فقر در بین خانواده‌های کارگران می‌انجامد. برای جلوگیری از اثرات نامطلوب دستمزدهای پایین، دولت‌ها با مشارکت تشکل‌های ذی‌نفع حداقل دستمزد کارگران را تعیین می‌کنند. چنین اقدامی در اکثر کشورها مرسوم است. سازمان بین‌المللی کار معیارهایی را برای تعیین حداقل دستمزد تعیین کرده است. یکی از جنبه‌های نحوه پوشش حداقل دستمزد، تعیین آن به صورت ملی یا منطقه‌ای و برحسب بخش‌های اقتصادی-اجتماعی است. در ایران برابر ماده ۴۱ قانون کار، شورای عالی کار همه‌ساله میزان حداقل دستمزد کارگران را بر اساس درصد نرخ تورم اعلامی بانک مرکزی و سبد معیشت خانوار تعیین می‌کند که این میزان به صورت ملی محاسبه می‌شود. اما در سال جاری بحث تعیین حقوق منطقه‌ای داغ شده است. در قانون کار اشاره‌ای به تعیین مزد منطقه‌ای نشده، اما شرکای اجتماعی می‌توانند برای تعیین حداقل دستمزد به شکل ملی و منطقه‌ای و برحسب نوع فعالیت یا صنعت به توافق جمعی روی بیاورند. مطرح شدن این موضوع موافقان و مخالفانی داشته است. موافقان طرح معتقدند هزینه معیشت کارگران در نقاط مختلف کشور یکسان نیست و این کار می‌تواند توزیع صنایع در کشور را منطقی‌تر کند و به رونق سرمایه‌گذاری در شهرهای کوچک و مناطق محروم کمک می‌کند. به گفته آنها هم‌اکنون در بسیاری از شهرهای کوچک با توجه به تقاضای کار برای رقم‌های حتی کمتر از دستمزد مصوب شورای کار، بسیاری از کارفرماها به سمت دور زدن قانون و قراردادهای موقت رفته‌اند و در شهرهای بزرگ، از جمله تهران نیز عملاً دستمزد پرداختی حتی برای کارگران ساده، بالاتر از رقم تعیین شده است. اما مخالفان معتقدند درحالی‌که افزایش دستمزد باید شکاف میان درآمد و هزینه را کم کند، کارفرمایان این موارد را برای به حاشیه بردن بحث افزایش دستمزد مطرح می‌کنند. دبیرکل کانون عالی انجمن‌های صنفی کارگران می‌گوید امروزه با توجه به بحث دهکده جهانی، مفاهیمی مثل مزد منطقه‌ای کمرنگ شده است. به اعتقاد او تعیین مزد منطقه‌ای زمینه ایجاد مهاجرت معکوس را به وجود می‌آورد. موافقان نمونه آمریکا و چین را مثال می‌زنند و مخالفان می‌گویند آنها به حداقلی درباره دستمزد رسیده‌اند. یکی دیگر از استدلال‌های مخالفان این است که در حال حاضر زیرساخت‌های لازم برای منطقه‌ای کردن دستمزد کارگران در کشور وجود ندارد. حمید حاج‌اسماعیلی، فعال کارگری، می‌گوید این مساله موجب سوءاستفاده کارفرمایان می‌شود. به گفته مخالفان طرح مادامی‌که بخش خصوصی قوی و واقعی به وجود نیامده و دستمزدها را کارفرمای دولتی و خصولتی می‌پردازد، نمی‌توانیم از مزد منطقه‌ای صحبت کنیم. اما علم اقتصاد درباره تعیین حداقل مزد چه می‌گوید؟
