پیچ پارلمان

  زینب موسوی: اسفندماه امسال، یکی دیگر از رقابت‌های انتخاباتی در کشور برگزار خواهد شد؛ انتخاباتی که طی آن 290 نماینده به دور جدید پارلمان راه می‌یابند تا در یکی از مهم‌ترین نهادهای سیاستگذار کشور حضور یافته و فعالیت کنند.

نو به نو شدن و تغییر بخش عمده‌ای از پارلمان در فواصل چهارساله، فرصتی برای جریان یافتن خون تازه‌ای از ایده، تفکر، تلاش و فعالیت در ساختار سیاسی کشور و در عرصه قانونگذاری و نظارت بر اجرای قوانین است. این تغییری است که در کشورهای دموکراتیک، از طریق برگزاری انتخابات آزاد و با مشارکت سیاسی شهروندان صورت می‌پذیرد. این روند اما در جمهوری اسلامی ایران اندکی متفاوت است؛ موضوعی که صاحب‌نظران سیاسی آن را دلیلی بر شکل‌گیری مجالس ناکارآمد عنوان می‌کنند. آنچه به عنوان مهم‌ترین عوامل ناکارآمدکننده مجلس شورای اسلامی از سوی این افراد معرفی می‌شود، نقص‌های موجود در قانون و نظام انتخاباتی است. وجود عوامل محدودکننده در انتخاب شهروندان و همچنین فقدان فعالیت جدی احزاب از جمله نقص‌هایی است که آسیب‌های فراوانی را به بدنه پارلمان در ایران وارد کرده است. در این زمینه می‌توان به غلبه رویکردهای محلی و منطقه‌ای به جای دغدغه‌های کلان و ملی و غیرپاسخگو بودن نمایندگان مجلس اشاره کرد؛ موضوعی که اثرات منفی آن به وضوح در سیاستگذاری‌های اقتصادی، سیاسی، اجتماعی و فرهنگی کشور قابل مشاهده است. شکل‌گیری مجلسی ناکارآمد با ویژگی‌هایی که بیان شد، آسیب‌های دیگری را نیز به دنبال دارد که از آن میان می‌توان به نااطمینانی شهروندان، تغییر در رفتار سیاسی و در نتیجه کاهش چشمگیر مشارکت سیاسی مردم اشاره کرد. در این میان، غیرپاسخگو بودن نمایندگان مجلس یکی از جدی‌ترین مسائلی است که در غیاب حضور احزاب در انتخابات رخ می‌دهد. علم سیاست، احزاب سیاسی را مهم‌ترین بازیگران سیاسی در نظام‌های مردم‌سالار می‌خوانند؛ نمونه بزرگ‌ترین تشکل سیاسی و مهم‌ترین سازمان سیاسی در دموکراسی‌های معاصر که از منظر بسیاری از صاحب‌نظران، انتخابات بدون رقابت احزاب سیاسی مفهومی ندارد. موضوعی که در ایران نادیده انگاشته شده و در غیبت احزاب، فضا در اختیار شخصیت‌های متنفذ، گروه‌های نفوذ و جریان‌های سیاسی باز گذاشته شده، از این‌رو است که شخصیت‌های سیاسی، بدون پشتوانه حزبی و در جریان فشار گروه‌های نفوذ، شخصیت‌های متنفذ و جریان‌های سیاسی، از اجرای برنامه‌های خود بازمانده یا اجرای آن را به تاخیر می‌اندازند. از سوی دیگر صاحب‌نظران بر این باورند که نبود پشتوانه قوی حزبی و تنها ماندن نماینده، سبب می‌شود آنها حتی از ایستادن بر سر مواضع، برنامه‌ها و سیاست‌های خود کوتاه بیایند حال آنکه حضور جدی احزاب در انتخابات موجب می‌شود که پس از توفیق در رقابت‌ها، مردم اعم از همه گروه‌های سیاسی، شخصیت‌ها و همچنین مردم عادی، بتوانند روند مطالبه‌گری از نماینده منتخب را در فضای منطقی در پیش گیرند. در پرونده حاضر به این سوال پاسخ می‌دهیم که سهم مجلس در بروز ابرچالش‌ها و گرفتاری‌های فعلی کشور در هر یک از عرصه‌های اقتصادی، سیاسی و... چیست؟ همچنین از کارشناسان می‌پرسیم که آیا با روند فعلی انتخاباتی، می‌توان به تشکیل مجلسی کارآمد امید بست؟