ژورنالیسم آماری

  هیرش سعیدیان: مرکز آمار ایران نرخ بیکاری در بهار سال ۱۳۹۸ را 8 /10 درصد اعلام کرد که نسبت به نرخ دوره مشابه سال قبل 3 /1 درصد کاهش نشان می‌دهد. بر اساس برآورد آماری صورت‌گرفته در هفته دوم و سوم اردیبهشت‌ماه سال جاری، جمعیت شاغلان ۱۰ساله و بیشتر در این فصل ۲۴ میلیون و ۳۸۲ هزار نفر بوده که نسبت به فصل مشابه سال قبل، ۳۲۱ هزار نفر افزایش یافته است. این مساله در صورت واقعیت می‌تواند یک خبر مثبت اقتصادی تلقی شود، رئیس‌جمهور نیز بلافاصله به این آمار واکنش نشان داد و اظهار کرد این آمار نشانگر حرکت صحیح اقتصاد ایران است. وی در پاییز ۹۷ نیز در اظهاراتی مشابه پس از اعلام آمار فصلی بیکاری گفت: «این آمار نشان می‌دهد ما می‌توانیم بیکاری را مهار کنیم.» با این همه عدم همخوانی این آمارها با داده‌های کلان اقتصاد کشور اعم از رکود تورمی و رشد منفی اقتصاد و شرایط خاص حاکم بر اقتصاد کشور، باعث شد که طیفی از اقتصاددانان با احتیاط و محافظه‌کاری بیشتری در این باره اظهارنظر کنند. در بهار ۱۳۹۸، به میزان 6 /40 درصد جمعیت ۱۰ساله و بیشتر جزو جمعیت اقتصادی فعال طبقه‌بندی شده‌اند، یعنی در گروه شاغلان یا بیکاران (جویای کار) قرار گرفته‌اند. بررسی تغییرات نرخ مشارکت اقتصادی حاکی از آن است که این نرخ نسبت به فصل مشابه در سال قبل (بهار ۱۳۹۷) 5 /0 درصد کاهش داشته است. در واقع در یک سال منتهی به بهار ۹۸، قریب ۸۰۰ هزار نفر به جمعیت در سن کار افزوده شدند. با این همه ۴۳ هزار نفر از جمعیت فعال کاسته شده است، به این معنی که آنها امید خود به یافتن کار در این فصل را از دست داده‌اند. قریب ۴۹ درصد از جمعیت کشور را زنان تشکیل می‌دهند که سهم حداکثری را در میان فارغ‌التحصیلان دانشگاهی به خود اختصاص داده‌اند. حدود 3 /80 درصد از کل جمعیت فعال کشور در بهار ۱۳۹۸ را مردان و 7 /19 درصد را زنان تشکیل داده‌اند. مقایسه این آمار با بهار ۱۳۹۷ نشان می‌دهد سهم زنان از جمعیت فعال کشور با کاهش 5 /0 واحددرصدی همراه بوده و مشارکت اقتصادی زنان کاهش یافته است. افرادی که در طول هفته مرجع تنها یک ساعت کار کرده باشند، افرادی که بدون دریافت مزد برای یکی از خویشاوندان خود کار می‌کنند، کارآموزان بی‌مزد و تمامی سربازان وظیفه نیز جزو جمعیت شاغل کشور محاسبه شده‌اند. لغو خرید خدمت سربازی و افزایش تعداد سربازان وظیفه در افزایش تعداد جمعیت شاغل کشور موثر بوده است. عطش موجود برای تولید اخبار خوب اقتصادی قابل درک به نظر می‌رسد. وبگاه رسمی مرکز آمار ایران در میان تمام داده‌های به‌دست‌آمده از طرح آمارگیری وضعیت اشتغال کشور، به جای کاهش نرخ مشارکت یا دیگر داده‌های منفی افزایش ۳۲۱ هزارنفری اشتغال و رقم 8 /10 را به عنوان تیتر و لید چکیده گزارش خود انتخاب کرده است. با توجه به دولتی بودن این مرکز همواره طی سالیان انتقاداتی نسبت به روش‌های گزارش‌دهی و صحت‌سنجی آمار ارائه‌شده در دولت‌های مختلف مطرح شده است. صدور اجازه به نهادهای مستقل آکادمیک برای دسترسی به داده‌های خام اقتصادی دولتی بخشی از تقاضای طیف منتقد شیوه آمارگیری دولتی را دربر می‌گیرد تا «نیازهای سیاسی» نتواند «بدیهیات علم اقتصاد» را تحت‌الشعاع قرار دهد.