دانشگاه بیکاری

هیرش سعیدیان: بر اساس داده‌های مجمع جهانی اقتصاد در سال ۲۰۱۵ ایران در تربیت مهندس جلوتر از ژاپن و در ردیف سوم جهانی ایستاد (پس از روسیه و ایالات متحده). حتی کره جنوبی و فرانسه نیز هر کدام با ۱۴۷ هزار و ۱۰۴ هزار مهندس در سال، تعداد کمتری فارغ‌التحصیل سررشته‌های مهندسی به بازار عرضه کردند. تازه‌ترین داده‌های سالانه مرکز آمار ایران در تشریح وضعیت فارغ‌التحصیلان دانشگاهی در سال ۹۷ حاکی از آن است که گروه رشته مهندسی با قریب ۱۹ درصد حائز یکی از بالاترین آمارهای بیکاری در میان رشته‌های دانشگاهی است. در واقع زیرگروه‌هایی مانند معماری و عمران بالاترین نرخ بیکاری را در میان رشته‌های تحصیلی دارند (۲۶ درصد). نرخ بیکاری رشته هنر نیز از این مجموعه رشته کمتر است. گروه رشته‌های تحصیلی علوم انسانی مانند علوم اجتماعی، حقوق و... در جایگاه‌های بعدی از لحاظ تعداد فارغ‌التحصیل بیکار قرار دارند. نکته قابل تامل در این آمار این موضوع است که بر اساس داده‌های اشتغال هرچه مدرک تحصیلی شما پایین‌تر بوده باشد، تقریباً شانس بیشتری برای اشتغال در سال ۱۳۹۷ داشته‌اید؛ در حالی که نرخ بیکاری افراد دارای مدرک تحصیلی فوق‌لیسانس ۳ /۱۵ درصد است نرخ بیکاری افراد دارای مدرک ابتدایی ۸ /۶ درصد است. بالاترین نرخ بیکاری متعلق به مقطع تحصیلی کارشناسی است که از هر پنج نفر یک نفر آنها بر اساس «آمارهای رسمی» فاقد شغل محسوب می‌شود. در بهار ۹۸ تنها 5 /24 درصد از کل جمعیت شاغل کشور، فارغ‌التحصیل دانشگاهی محسوب می‌شوند. تعداد بیکاران دارای مدرک دانشگاهی بر اساس آمارها در میان فارغ‌التحصیلان زن بیشتر است و در نقاط روستایی تعداد بیشتری فارغ‌التحصیل بیکار نسبت به نقاط شهری وجود دارد. بر اساس برنامه ششم توسعه دولت مکلف شده است که سالانه ۹۷۰ هزار شغل ایجاد کند. وزیر کار اخیراً عنوان کرد که یک میلیون و ۴۰۰ هزار فارغ‌التحصیل فاقد شغل در جامعه وجود دارد. بر اساس داده‌های  سال 97-96 در حال حاضر نزدیک به سه میلیون و ۶۰۰ هزار دانشجو در حال تحصیل هستند که بر اساس الگوریتم فعلی انتظار می‌رود بیش از دو میلیون نفر از آنان مستعد اضافه شدن به جامعه فارغ‌التحصیلان بیکار باشند. رشد قارچ‌گونه مراکز دانشگاهی (غیرانتفاعی، آزاد، پیام نور و...) در کوچک‌ترین شهرها که به کارگاه‌های بی‌هدف تولید انبوه فارغ‌التحصیل فاقد مهارت تبدیل شده‌اند هنوز متوقف نشده است. رضا فرجی‌دانا، وزیر سابق علوم می‌گوید: «توسعه کمی آموزش عالی دانشگاه‌ها دودمان آموزش عالی را به باد داد.» یک پژوهش دانشگاهی درباره مشاغل ایجادشده در برهه زمانی ۱۳۹۱ تاکنون اظهار می‌دارد که این اشتغال‌زایی «همراه با افزایش بهره‌وری نبوده و عمده اشتغال ایجادشده در بخش خدماتی و با کیفیت پایین بوده است». بازار کار ایران کمترین ارتباط ممکن را با محیط دانشگاهی دارد. این واقعیتی است که همگان از آن آگاهند، اما آنچه قابل تامل است، این واقعیت است که ورای قول‌های مساعد برای پیگیری، لوایح و تکرار مکرر طرح‌های کارورزی و نظایر آن، هیچ نقشه عملی در حال حاضر برای ترمیم این ارتباط وجود ندارد.