صدای پای فقر
پیام گزارش‌های بانک جهانی و مرکز پژوهش‌ها درباره فقر چیست؟
فقر در ایران تشدید شده است. این موضوعی است که هم در گزارش بانک جهانی درباره فقر در ایران مطرح شده و هم در گزارش‌های اخیر مرکز پژوهش‌های مجلس به آن پرداخته شده است.
فاطمه شیرزادی: فقر در ایران تشدید شده است. این موضوعی است که هم در گزارش بانک جهانی درباره فقر در ایران مطرح شده و هم در گزارش‌های اخیر مرکز پژوهش‌های مجلس به آن پرداخته شده است. در گزارش بانک جهانی به افزایش فقر در سال‌های 2012 تا 2016 اشاره شده و در تحلیل این افزایش آمده است: «یارانه‌های نقدی بزرگ‌ترین مولفه‌ای بود که به کاهش فقر در سال‌های 2009 تا 2012 کمک کرد... به‌طور کلی فقر درآمدی در ایران در سال‌های 2009 تا 2012 معادل 5 /11 نقطه درصدی کاهش داشت و مولفه اصلی در این کاهش نیز کمک‌های اجتماعی دولت به مردم در شکل یارانه‌های نقدی برای همگان بود (دولت بعد از افزایش قیمت انرژی بعد از اصلاحات یارانه‌ای خود، برای جبران به همه مردم یارانه نقدی اعطا کرد). فرسایش یارانه‌های نقدی بر حسب نرخ واقعی (قدرت خرید آن) منجر به افزایش فقر در سال‌های 2012 تا 2016 شد. در تضاد با آنچه در سال‌های 2009 تا 2012 رخ داد، در سال‌های 2012 تا 2016 به دلیل تورم بالا، ارزش واقعی یارانه رو به افول گذاشت و همین مورد باعث افزایش فقر شد. اندازه واقعی سرانه کمک‌های اجتماعی در سال 2016 نصف سال 2012 بود.»
به نظر می‌رسد افزایش فقر محدود به سال‌های 2012 تا 2016 نسبت به 2009 تا 2012 نمانده است. محاسبات مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی از کاهش قابل توجه قدرت خرید خانوار طی مدت اخیر خبر می‌دهد. گزارش این مرکز درباره «خط فقر ایران در سال 1395» نرخ سرشمار فقر در مناطق شهری و روستایی را به ترتیب برابر با 9 /14 و 6 /11 درصد اعلام کرده است. گزارش دیگر مرکز پژوهش‌ها درباره «برآورد خط فقر شش‌ماهه نخست سال 1397» نشان می‌دهد در حالی که در بهترین حالت درآمدهای خانوار در تابستان 1397 نسبت به بهار 1397 ثابت مانده، خط فقر مطلق برای یک خانوار چهارنفره در شهرستان تهران، 300 هزار تومان افزایش یافته است. خط فقر ماهانه برای این شهرستان در سال 1395 برای یک خانوار چهارنفره دو میلیون و 76 هزار تومان محاسبه شده و در تابستان 1397 حدود دو میلیون و 728 هزار تومان برآورد شده است. افزایش 300 هزارتومانی خط فقر تهران تنها در تابستان 1397 نسبت به بهار 1397 می‌تواند نشان‌دهنده قرار گرفتن افراد بیشتری در زیر خط فقر در سال 1397 نسبت به سال‌های قبل باشد.
مرکز پژوهش‌ها با توجه به رشد خط فقر ادعا کرده که با افزایش خط فقر در حالی که درآمد خانوار ثابت است، می‌توان انتظار داشت که درصد بیشتری از افراد جامعه به زیر خط فقر رفته باشند و نرخ فقر نسبت به سال 1395، با افزایش مواجه شده باشد. این مرکز پژوهشی همچنین درباره وضعیت فقر در آینده آورده است: «با توجه به روند فزاینده شاخص عمومی قیمت‌ها در حالی که پیش‌بینی می‌شود تا پایان سال 1397 نرخ تورم نقطه‌به‌نقطه به حدود 40 تا 50 درصد برسد، خط فقر در ماه‌های آینده مجدداً افزایش خواهد یافت و پیش‌بینی می‌شود خانوارهای بیشتری به زیر خط فقر بروند.»
